برچسب بازنده‌ترین بازار در سال جاری به بورس تعلق می‌گیرد. بازدهی این بازار درمقایسه با سایر بازارها، کمترین برآورد شده است. براساس اطلاعات ارائه‌شده بورس در ماه‌هایی که از سال گذشته، تنها 11 درصد بازدهی داشته و این درحالی است که بازدهی نرخ ارز 80 درصد، بازدهی سکه 120درصد، بازدهی ملک 60 درصد و بازدهی خودرو 70درصد برآورد شده است. حالا باتوجه به اینکه به روزهای پایانی سال 1401 نزدیک می‌شویم، برخی تحلیلگران پیش‌بینی‌هایشان را درباره آینده بورس به بالا و پایین‌شدن نرخ دلار گره می‌زنند و به باور آن‌ها بازار دلار تعیین کننده سمت وسوی بورس در سال 1402 خواهد بود.
عوامل تأثیرگذار بر رشد سهام شرکت‌ها در دنیا
یک کارشناس بورس به اصفهان‌زیبا می‌گوید: «رشد سهام شرکت‌ها در دنیا ناشی از چگونگی عملکرد شرکت‌هاست. درواقع سرمایه‌گذاران ابتدا عملکرد شرکت‌ها را بررسی کرده و براساس عملکرد گذشته شرکت‌ها تحلیل می‌کنند که آینده شرکت‌ها در بورس به چه سمت و سویی خواهد رفت و بر این اساس اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس می‌کنند.»
مهدی شاکران ادامه می‌دهد: «عامل بعدی اثر گذار در رشد بورس در دنیا پیش‌بینی سهام‌داران از توسعه شرکت‌ها در آینده است. درواقع برخی شرکت‌ها در گذشته سود آوری خوبی نداشتند؛ ولی اعلام می‌کنند که در آینده برنامه‌هایی برای توسعه شرکت‌هایشان دارند، به دنبال راه‌اندازی خطوط تولید هستند یا برنامه آن‌ها تولید محصول بیشتر است. باوجود این تفاسیر، سهام‌داران براساس این پیش‌بینی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند که منجر به رشد بورس خواهد شد.»
او می‌افزاید: « در این بین عده‌ای نیز دنباله‌رو تحلیل‌های تکنیکال هستند. درواقع براساس این تحلیل‌ها اقدام به خرید می‌کنند که این قاعده بورس‌ها در دنیاست.»
مؤلفه‌های داخلی تأثیرگذار بر سمت و سوی بورس
شاکران عنوان می‌کند: «در کشورما اما عوامل دیگری در رشد بورس یا سقوط بورس تأثیرگذار است. درواقع بورس در کشورما وابسته به اخبار سیاسی، نرخ تورم و نرخ دلار است. فارغ از اینکه عملکرد شرکت‌ها مناسب یا نامناسب باشد، افراد نقدینگی‌هایشان را براساس محتوای اخبار سیاسی، نرخ تورم و نرخ دلار به خرید سهام اختصاص می‌دهند؛ به همین دلیل در برخی مواقع شاهد هستیم بورس به یکباره صعود می‌کند یا به یکباره افت می‌کند.»
این کارشناس بورس خاطرنشان می‌کند: «بورس در کشور ما به شدت وابسته به نرخ دلار است. وقتی دلار نوسان دارد و تورم اتفاق می افتد ارزش جایگزینی شرکت‌ها فارغ از عملکرد آن‌ها بالا می‌رود. یعنی افراد فارغ از اینکه شرکت‌ها محصولی که تولید می‌کنند دلاری هست یا نه یا اینکه شرکت‌ها دلاری اقدام به خرید می‌کنند یا خیر، بلکه براساس اینکه ارزش جایگزینی شرکت‌ها براساس تورم تعیین می‌شود به سمت خرید سهام حرکت می‌کنند؛ بنابراین اگر قرار باشد وضعیت حرکت دلار به همین نحو باشد و قیمت دلار تغییر کند، سهام‌داران به بورس هجوم می‌برند.»
دورنمای بورس در سال 1402
شاکران اذعان می‌کند: «اگر نرخ ارز نوسان داشته باشد بورس افت پیدا می‌کند و اگر نرخ دلار صعودی باشد بورس به رشدش ادامه می‌دهد. اگر هم دلار تثبیت شود، بورس حباب پیدا می‌کند و به‌صورت ناگهانی سقوط خواهد کرد. در حال حاضر می‌توان گفت که با این وضعیت نرخ دلار که نوسانی است، رشد بورس نسبت به سایر کالاهای سرمایه‌ای عقب است. ولی ظرفیت رشد در بورس وجود دارد؛ به شرط اینکه تزریق نقدینگی به بورس ادامه پیدا کند.»
این کارشناس بورس خاطرنشان می‌کند: «شرکت‌هایی که محصولات صادراتی تولید می‌کنند وضعیـت مناسبی در بورس دارند. این شرکت‌ها هزینه‌هایشان به ریال است؛ ولی محصولاتشان را در داخل به دلار در بازار آزاد می‌فروشند. یکی از دلایل تورم این است که شرکت‌های بزرگ، انرژی ارزان و نیروی کارگر ارزان را به‌کار می‌گیرند و مواداولیه را از داخل تأمین می‌کنند. این شرکت‌ها وقتی دلار افزایش می‌یابد قیمت محصولات داخلشان را نیز به دلار بازار آزاد می‌فروشند و در بازار خارج نیز به دلار محصولاتشان را عرضه می‌کنند.»
شاکران خاطرنشان می‌کند: «یکی از دلایل تورم، دلاری‌شدن اقتصاد ایران است. سیاست‌گذاران ما اعتقادی به تثبیت نرخ ارز ندارند و معتقدند نرخ ارز باید در بازار تعیین شود؛ بنابراین بازار متشکل ارزی راه‌اندازی می‌کنند؛ ولی کنترلی روی بازار غیررسمی ندارند. مسئولان سامانه نیمایی و بازار متشکل ارزی راه‌اندازی کرده‌اند و در کنار این دوبازار غیررسمی یا همان بازار سبزه‌میدانی ارز نیز برقرار است. با این حساب ارز سه‌نرخی است و باوجود اینکه حجم مبادلات در بازار غیررسمی پایین است؛ اما دوبازار دیگر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
این کارشناس بورس بیان می‌کند: «شرکت‌های دولتی وقتی می‌خواهند محصولشان را در بورس کالا اعلام کنند، به نرخ ارز نیمایی کار ندارند؛ فقط بر اساس نرخ بازار سبزه‌میدانی محصول عرضه می‌کنند. به اعتقاد بنده کنترل نرخ ارز نیاز به دولت مقتدر دارد. اگر دولت با اقتدار نرخ ارز را تثبیت کند و از تغییر مداوم سیاست‌ها دست بردارد، می‌تواند قیمت‌ها را تثبیت کند. اما اگر سیاست‌ها مدام تغییر کند و کنترلی روی بازار غیررسمی وجود نداشته باشد، بازار غیررسمی نرخ ارز را تعیین می‌کند.»
او تأکید می‌کند: «امیدواریم بازار متشکل ارزی در تثبیت نرخ ارز به خوبی عمل کند. این اتفاق زمانی می افتد که کنترل صددرصد روی بازارهای دیگر مانند بازار غیررسمی دلار انجام شود.»
