به گزارش اصفهان زیبا؛ تردیدی نیست که در هیچ دورهای از تاریخ بشر جریان اطلاعرسانی همانند دوران کنونی تا این حد سریع و گسترده نبوده است؛ به همین دلیل برخی مهمترین ویژگیهای این دوره از تاریخ را سرعت، گسترش و اهمیت فوقالعاده اطلاعات دانسته، دوره معاصر را «عصر انفجار اطلاعات» مینامند.
امروز اطلاعات نهتنها در مراکز معینی قابلدسترسی است، بلکه حتی از پشت درهای بسته و دیوارهای ضخیم خانهها نیز به داخل نفوذ میکند. تمام امواج صوتی و نوری اطراف ما حامل پیامها و اطلاعات است و تقریبا جایی از نفوذ آنها در امان نیست؛ اما در این میان این فرهنگ اخلاقمدارانه رسانهای و پایبندی به این فرهنگ است که نهفقط یک ضرورت، که یک فضیلت، قلمداد میشود.
در جهان حاضر، وسایل ارتباطجمعی و رسانههای گروهی با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و تأثیر بر افکار و عقاید عمومی نقش بسیار مهمی بر عهده دارند. سیر تحول سریع در عصر اطلاعات و لزوم مبادله هرچهبیشتر بین نظامهای سنتی و مدرن، رسانههای گروهی را اهمیتی خاص بخشیده است؛ تا جایی که بعضی از اندیشمندان معتقدند توسعه نظامهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و پیشرفت رسانهها و تکنولوژیهای ارتباطی لازم و ملزوم یکدیگرند.
رسانهها ازجمله عواملی هستند که در ترویج اخلاق نقش مهم و سازندهای دارند. ارتباط میان اخلاق و رسانه، نوعی تعامل و ارتباط دوسویه است که موجب پیدایش دو مفهوم «اخلاق رسانهای» و «رسانه اخلاقی» شده است.
مقصود از اخلاق رسانهها مجموعه قواعدی است که باید دستاندرکاران رسانهها داوطـلبانه و بـراساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفهای رعایت کنند؛ بدون آنکه الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف دچار مجازاتهای قانونی گردند. اخلاق رسانه به میزان زیادی به رسانهها کمک میکند تا اصول و قواعدی کلی بهوجود آورند؛ بهطوریکه این اصول با عملکرد اخلاقی افراد مطابقت داشته باشد؛ بنابراین منظور از «اخلاق رسانه» معرفی چارچوب نظری است که اصحاب رسانهها ملزم به رعایت آن هستند؛ بهطوریکه رعایت آن، درنهایت منجر به اخلاق عملی شود.
چهبسا بسیاری از شگردهای رسانهای که بهظاهر با هیچ اصل، بند و تبصرهای از حقوق و قانون تنافی نداشته باشد؛ اما ممکن است با اصول اخلاق منافات داشته باشد.
از سوی دیگر، اخلاق رسانهای با ارزشها و هنجارها سروکار دارد؛ ارزشها و هنجارهایی که از درون فرهنگ جامعه و در جامعه اسلامی، از درون فرهنگ اسلامی سر بر میآورد؛ ازاینرو، اخلاق رسانهای اگرچه تابع اصول و قواعدی کلی و جهانشمول است؛ اما به سبب نشئتگرفتن آن از مجموعه ارزشهای بطن جامعه، میتواند از جامعه و فرهنگی به جامعه و فرهنگ دیگر متفاوت و متغیر باشد.
«اخلاق رسانه» نقطه تلاقی علم «اخلاق» با «رسانه» است و بهعنوان یک الزام میبایست در رسانههای شنیداری، دیداری و مکتوب، رعایت شود تا درنهایت اخلاق اجتماعی شکل بگیرد.
اخلاق رسانه میتواند با قواعد اخلاق فردی متفاوت باشد. رسانه در راستای وظیفه آموزشدهی به مخاطب بهعنوان یکی از اهداف اصلی، ممکن است خود را ملزم به هدایت جامعه به سمت امور اخلاقی بداند. توجه به مبانی اخلاقی در یک رسانه باعث میشود که مخاطب به آن رسانه و برنامههایی که روی آنتن میبرد یا خبرها و گزارشهایی که منتشر میکند، با جدیت بیشتری توجه نشان دهد و آن را بهعنوان راهکاری پیشنهادی برای زندگی صحیح، اساسیتر تلقی کند.
خبررسانی و اطلاعرسانی یکی از کارکردهای اصلی رسانههاست و این کارکرد در کنار دوکارکرد دیگر، شامل آموزش و سرگرمی، یک رکن اساسی کار وسایل ارتباطجمعی را شکل میدهد.
چنانچه اخلاق رسانهای را در اسلام تابع گفتمان فرهنگی و یا جهانبینی فراگیری بدانیم که احکام و اصول و ارزشهای اسلامی را در سایر ابعاد زندگی بشر نیز تحت تأثیر قرار داده و چارچوب وظایف فرد مسلمان را در آن قالب روشن ساخته، اخلاق خبررسانی را نیز بایستی در ذیل جهانبینی و پارادایم تفکر، اخلاق و اصول اسلامی دانست.
ارزشهای اخلاقی اسلام جزیرههای جدا از هم نیستند که هر یک را فارغ از دیگری و بهگونهای مطلق بتوان مبنای عمل قرار داد. اسلام مجموعهای بههمپیوسته از هنجارها و اصول و فلسفههاست که هر یک مکمل دیگری است.
ازآنجاکه برخی به سواد رسانه کمتر توجه میکنند، نقد، تحلیل و تفسیر را با تخریب، تضعیف و توهین اشتباه میگیرند و به رسانه ضربه میزنند؛ درصورتیکه مزیت همه رسانههای امروز به نقد و تحلیل و انتقاد درست و اخلاقی است؛ چراکه نقد و انتقاد موجب رشد و تعالی و ارتقا میشود.
کسی که منطق استدلال و بیان قوی داشته باشد، به تخریب روی نمیآورد. محدوده نقد، فضای بازی است که موجب رشد و تعالی خواهد بود.