به گزارش اصفهان زیبا؛ سیاست‌گذاران شهری موظف‌اند متناسب با برنامه‌های توسعه‌ای که در کشور اجرا می‌شود، در استان‌ها و شهرها نیز برنامه‌هایی تدوین کنند تا بتوانند معضلات محلی را بسنجند و متناسب با اسناد بالادستی برای رفع آن‌ها راهکار و راهبردهایی ارائه دهند.
این رویکرد برنامه‌ریزی در اصفهان، از اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 با تدوین برنامه‌های راهبردی دنبال شد و بعد از آن به تدوین برنامه جامع رسید.
بر همین اساس با نعمت‌الله اکبری، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان و رئیس اسبق سازمان برنامه و بودجه استان اصفهان به‌عنوان یکی از نویسندگان اصلی اولین برنامه‌های راهبردی اصفهان به گفت‌وگو نشستیم. او معتقد است برنامه‌های راهبردی و جامعی که در اصفهان نوشته شده، به هیچ وجه به درستی اجرا نشده است و در بسیاری از محورهای مهم مربوط به شهر و استان اصفهان، اصلا برنامه‌ای وجود ندارد.
تاریخچه تدوین برنامه جامع در اصفهان به چه دوره‌ای برمی‌گردد؟
دو وظیفه‌ای که برعهده راه و شهرسازی قرار دارد، یکی تدوین طرح جامع شهری است که کلان‌شهرهایی مثل اصفهان موظف هستند این طرح‌ها را داشته باشند و دیگری هم تدوین طرح تفصیلی است که ذیل طرح جامع قرار دارد. اولین برنامه راهبردی بعد از انقلاب در شهر اصفهان، در زمان شورای شهر اول در دوره آقای جوادی تدوین شد که چشم‌انداز شهر اصفهان از منظر شهرداری، نوشته شد. در آن دوره من و آقای ارباب شیرانی دست‌اندرکار نوشتن این برنامه بودیم که می‌توان گفت اولین برنامه جدی شهر اصفهان از منظر شهرسازی بود.
بعد از آن نیز، شهرداری اصفهان برنامه‌های دوم و سوم را تهیه کرد تا اینکه به برنامه جامع رسیدیم. آقای مالکی‌پور و شورای شهر گزارش مرحله اول برنامه جامع را تهیه و تدوین کرده‌اند. قبل از این برنامه جامع با رویکردی که در این برنامه آمده است، نداشته‌ایم. آنچه اکنون در حال تدوین است، تکمیل آن چیزی است که به‌عنوان گزارش مرحله دوم و کامل‌کننده برنامه جامع معرفی شده است.
در برنامه راهبردی اول چه الگویی برای توسعه شهر دیده شده بود؟
یکی از بحث‌هایی که در طرح‌ها داریم و مشاورها برای شهرها تدوین می‌کنند، باید به چند پرسش پاسخ جدی بدهند. یکی، بحث جمعیتی است که در شهر باید ساکن شوند. دیگری، مباحث مربوط به حمل‌ونقل است. محورهای مربوط به گردشگری هم باید در دستورکار قرار گیرد و موارد دیگر.در این طرح جامعی که اکنون در حال تدوین است، موضوع جمعیت مورد توجه جدی قرار گرفته است؛ ولی در برنامه‌های راهبردی قبلی به این موضوع اهمیتی ندادند؛ چون آن موقع چنین معضلی به این شکل وجود نداشته است. یکی از نکته‌هایی که در تدوین روش‌شناسی برنامه روی آن تأکید داشتم، اندازه مطلوب جمعیت در شهر است.
به نظر خیلی از کارشناسان، اصفهان از نظر جمعیتی اشباع شده است.
بله. مطالعات مربوط به این را خودم انجام دادم. شهرهای بزرگ ما مثل مشهد و تهران و اصفهان از اندازه مطلوب خود عبور کرده‌اند و سکونت بیشتر از این مقدار در شهر اصفهان، رفاه را کاهش می‌دهد و زیست‌پذیری را کم می‌کند.
در برنامه‌های راهبردی که قبلا تهیه می‌شد، چشم‌اندازی از اینکه وضعیت شهر اصفهان از نظر جمعیتی به چه سویی در حال حرکت است، وجود نداشت؟
حساسیتی که امروز با آن روبه‌رو هستیم، آن روز وجود نداشت؛ مثلا اگر اسناد 20 سال قبل را درباره آب مطالعه کنیم، می‌بینیم حساسیتی که امروز در این خصوص داریم، باید 20 سال پیش صرف می‌کردیم؛ ولی این کار را نکردیم. جدای از این، دچار تعارض‌ها و تناقض‌هایی هم هستیم.
برنامه راهبردی اول، چه محورهایی برای شهر اصفهان در نظر گرفته بود؟
در برنامه‌ای که در سال 80 برای استان نوشته بودند، رویکرد استان را محورهای گردشگری و علمی‌آموزشی در نظر گرفته بودند؛ اما کسی به این برنامه‌ها عمل نکرده است. برنامه‌ها در ایران مثل این چینی‌مرغی‌هاست که به دخترانمان در جهیزیه‌ها می‌دهیم. قشنگ هستند؛ ولی هیچ موقع از آن‌ها استفاده نمی‌شود. برنامه می‌نویسیم؛ ولی به آن‌ها عمل نمی‌کنیم.
ما برنامه 20 ساله را نوشته‌ایم. قرار بود 1404 در خیلی از مسائل رتبه اول منطقه باشیم؛ اما کسی پرسیده است الان کجاییم؟ آیا الان همان موقعیت سال 84 را داریم؟ عقب‌تر رفته‌ایم یا جلوتریم؟
الان به رویکردهای توسعه در استان کسی توجه ندارد. نمایندگان مجلس فقط دنبال این هستند که در اصفهان فولاد و شهرک صنعتی ایجاد کنند.
شش سال رئیس سازمان مدیریت برنامه استان اصفهان بودید. این قدرت را نداشتید که جلوی این ضرر و زیان‌ها به استان را بگیرید؟
من فقط توانستم جلوی تخریب بیشتر را بگیرم و دردسرهای زیادی هم برای من ایجاد شد.
مسئولان استانی ما در ادوار مختلف قدرت ندارند یا تصمیم نهایی را تهران می‌گیرد؟
عقبه‌ای وجود دارد که مثل بهمن است که در حال حرکت است و شما باید خیلی قدرتمند باشید تا بتوانید جلوی آن را بگیرید. علاوه بر این بیشترین وقت من صرف تنظیم اسناد توسعه استان شد، مثل سند آمایش، سندهای توسعه شهرستان‌ها و حتی توسعه روستاها و بعد که به مرحله اجرایی و عملیاتی این‌ها رسیدم، دولت عوض شد و من هم استعفا دادم و کناره‌گیری کردم. اما مطمئنم که جلوی بسیاری از تصمیمات غلط را گرفتم.
به عنوان مثال تمام‌قد ایستادم و اجازه ندادم فعالیت‌هایی مثل بازیافت، شهرک صنعتی، مناطق ویژه و غیره وارد حریم 50 کیلومتری شهر اصفهان شوند. در آن زمان یکی از نمایندگان مجلس استان می‌خواست منطقه ویژه مدنظر خود را نزدیک اصفهان بیاورد یا می‌خواستند هاب لجستیک را در کنار راه‌آهن اصفهان ایجاد کنند که من جلوی این کارها را گرفتم و توانستم جلوی تخریب بیشتر را بگیرم. ولی آنچه که باید اتفاق می‌افتاد، رخ نداد.
به غیر از حد شعاع 50 کیلومتری، در اسناد راهبردی چه چیز دیگری برای شهر اصفهان آمد؟
برنامه آلودگی شهر اصفهان هم در دوران من تهیه شد. در آن دوران آقای زرگرپور من را صدا زد و در جلسه‌ای که آقای صفوی، استاد دانشگاه صنعتی، کلانتری رئیس سازمان محیط زیست کشور، شیشه‌فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری استان اصفهان و آقای همدانیان رئیس سازمان برنامه و بودجه حضور داشتند ، به من گفت: «شهر در حال خفه شدن است، فکری کنید که باید چه کار کنیم.» من گفتم: «برنامه‌ای برای رفع آلودگی نداریم». گفت: «خب تهیه کنید. چقدر وقت نیاز داری؟» گفتم: «چهل و پنج روز تا دو ماه.»گفت: «چقدر پول نیاز دارید؟» گفتم: «هیچی!» گفت: «چرا؟» گفتم: «من و آقای دکتر صفوی تا دلتان بخواهد اطلاعات داریم. محیط‌زیست و سازمان برنامه هم قول بدهند که همکاری کنند.»
ادعا ندارم این برنامه خیلی دقیق بود، ولی برای شرایط بحران آن موقع مناسب بود. این نکته را هم بگویم که این برنامه آلودگی پیوست طرح راهبردی بود. این برنامه را هم سر 45 روز در اتاق بازرگانی رونمایی کردیم.
یعنی از سال 80 که برنامه راهبردی تدوین شد تا سال 92 و 93 که برنامه آلودگی نوشته شد، پیوستی در زمینه آلودگی هوا نداشتیم؟
نه، کسی این را تهیه نکرده بود.
محورها و اقدامات مهمی که در این برنامه ذکر شد چه بود؟
در این برنامه بیش از 60 اقدام ذکر شد که باید برای جلوگیری از آلودگی هوای اصفهان انجام شود. از جمله مهم‌ترین این اقدامات استفاده از بنزین یورو 4 در پمپ‌بنزین‌های اصفهان، پلمب‌کردن مخزن‌های مازوت نیروگاه شهید منتظری، راه‌اندازی سایت‌های سنجش آلودگی در سطح شهر اصفهان، گازسوز کردن و ارتقای اتوبوس‌های شهری، جایگزین کردن موتورسیکلت‌های فرسوده با موتورسیکلت‌های برقی و سازماندهی مشاغل مزاحم شهر اصفهان بود.
در زمان آقای زرگرپور، استاندار اسبق تا سال 1400، یک لیتر مازوت در نیروگاه شهید منتظری مصرف نشده بود. ولی در دو سه سال گذشته مرتب مازوت مصرف شده است. دلیلش هم این بود که قبلا باوجود دستور اکید وزارتخانه و فشار دولت مبنی بر استفاده از مازوت، ما زیر بار نمی‌رفتیم و مازوت مصرف نمی‌کردیم.همچنین در آن دوره، روزی یک و نیم میلیون لیتر بنزین یورو 4 در کشور تولید می‌شد که یک لیتر آن به اصفهان نمی‌آمد. اما با اقداماتی که انجام دادیم، بنزین یورو 4 را وارد تمام پمپ بنزین‌های شهر کردیم. برای سازمان محیط‌زیست بالون‌های سنجش آلودگی هوا تهیه کردیم.
چه مقدار از برنامه راهبردی که شما تهیه کردید، به اجرا در آمد؟
یک بخشی از آن واقعا به اجرا درآمد. اما در شورای برنامه‌ریزی استان، بارها فریاد زدم که این برنامه‌ای تهیه کردم برای سه سال بود و باید مورد سنجش و بازنویسی دوباره قرار گیرد. اما مدیران محیط‌زیست هیچ‌کدام این کار را انجام ندادند. چون باید طرح جامع آلودگی هوای شهر اصفهان، دوباره تهیه و تصویب و تکالیف ابلاغ می‌شد. اما تنها کاری که کردیم این بود که فقط روزهای آلوده را تعطیل کردیم.
به جز آلودگی هوا، چه پیوست‌هایی باید تهیه می‌شد؟
طرح‌های مربوط به گردشگری، حمل‌ونقل، آی تی و غیره باید تهیه می‌شد.
چندتا از این برنامه‌ها نوشته شد؟
برای گردشگری طرحی تهیه شد. ولی طرح آی تی و شهر هوشمند تهیه نشد.
در زمینه حمل و نقل هم برنامه‌ای نوشتید؟
بله، اصلا یکی از تکالیف این بود که شهرداری هرچه سریع‌تر مترو را پیش ببرد. در آن سال‌هایی هم که من مسئولیت داشتم خیلی به مترو کمک کردم و اعتبارات زیادی را هم به مترو اختصاص دادم.
طبق مطالعات شما، مترو در رفع آلودگی هوا خیلی مؤثر بود؟
بله، طبق مطالعات آن موقع خیلی از مشکلات را حل می‌کرد.
هنوز هم به آن مطالعات اعتقاد دارید؟
بله. هنوز هم به آن معتقدم.
باتوجه به اینکه رویکرد توسعه استان در دهه 80، رویکرد علم و فناوری و رویکرد گردشگری تعیین شد، در زمینه علم و فناوری برنامه‌ای تاکنون تهیه شده است؟
بعد از 20 سال هنوز این برنامه تهیه نشده است. ببینید مسئله تهیه برنامه، اول کار است. بعد از تهیه، باید یکی باشد که این را اجرا کند. اما کسی به 90 درصد برنامه‌هایی که در کشور تهیه شده، وقعی نمی‌نهد.
