به گزارش اصفهان زیبا؛ وارد سالن که می‌شوی، سقف با دوک‌های کارخانه و پارچه‌های سفید و سبزآبی مزین شده است. جمعیت عظیم هنرمندان آمده‌اند تا مقارن با روز جهانی موزه و میراث فرهنگی، بازگشایی کارخانه ریسباف و شروع مرمت و طراحی این بنای تاریخی را به تماشا بنشینند.
سمت دیگر سالن، مدیران شهری و میراث با لبخند مدعوین را همراهی می‌کنند و پیداست که دل در گرو این عمارت دیرینه و کهن دارند. دو سوی جایگاه قاب آینه‌های مستطیل با طرح‌های اصفهان ما را می‌برد به اصفهان گذشته؛ آنجا که پدرانمان در این مکان نخ‌ها را در تاروپود تنظیم می‌کردند تا پارچه‌ها به ثمر برسند.عکاسان و فیلم‌برداران دو سوی سالن تصاویر را در تقویم ریسباف ثبت می‌کنند و دو قاب عکس از رهبران دیروز و امروز ایران بر سینه ستون‌ها جا خوش کرده‌اند.
با فراخوان مجری، قاری خوش‌صدای اصفهانی به جایگاه دعوت می‌شود و پس از تلاوت چند آیه طنین دلنواز سرود مقدس جمهوری اسلامی در سالن می‌پیچد.پخش کلیپی از تاریخچه ریسباف حاضران را به تماشا می‌کشاند. آنگاه شهردار و نماینده مردم اصفهان با چیلیک‌چیلیک صدای دوربین عکاسان وارد سالن می‌شود.
حالا چهارباغ‌بالا، به بالانشینی‌اش مفتخر می‌شود با افتتاح کارخانه‌ای که قرار است موزه شهر شود.درهای کارخانه ریسباف پس از ۲۰ سال برای مرمت گشوده شد تا «اصفهان من شهر زنده شهر زندگی» به تحقق برسد.آیین این بازگشایی با حضور معاون وزیر دکتر شالبافیان، شهردار، اعضای شورای شهر، رئیس دانشگاه اصفهان، هنرمندان و اصحاب رسانه آغاز شد.
«ریسباف» تنها بازمانده صنعت نساجی و تنها کارخانه‌ای است که از زمان‌های دور در اصفهان به یادگار مانده است و به لحاظ تاریخی قدمت زیادی دارد، با نگاهی به سرگذشت این کارخانه می‌توان گفت از زمان تصمیم‌گیری برای تبدیل این کارخانه قدیمی به موزه و تغییر کاربری آن زمان زیادی گذشته است.
نخستین‌بار در دولت نهم، استاندار وقت اصفهان اعلام کرد، قصد خرید این کارخانه و تبدیل آن به موزه بزرگ اصفهان را دارد؛ اما به نظر می‌رسد، به‌دلیل توافق نکردن با یکی از بانک‌ها، این اتفاق عملیاتی نشد.
در این مورد شهردار اصفهان در آذر سال ۹۳ اعلام کرد که شهرداری برای احداث موزه صنایع‌دستی در کارخانه ریسباف در سال جاری بودجه‌ای تعیین کرده است؛ اما به‌دلیل پیشنهادی از سوی وزارت راه و شهرسازی در این ارتباط فعالیت خود را متوقف کرد.
رسانه‌ها همچنان پیگیر موضوع کارخانه ریسباف بوده‌اند و مدیران وقت اصفهان هر کدام در زمان مسئولیت خود جلسات مختلفی را برای رفع مشکل آن تشکیل دادند تا در نهایت در دی سال ۹۵ قرارداد واگذاری کارخانه ریسباف اصفهان از سوی یکی از بانک‌ها به وزارت راه و شهرسازی با حضور عباس آخوندی وزیر وقت راه و شهرسازی، رسول زرگرپور استاندار اصفهان و مدیرعامل این بانک امضا شد تا واگذاری این کارخانه و اجرای عملیات تغییر کاربری و تبدیل آن به موزه در شکل رسمی به حرکت خود ادامه دهد.
در سال‌های اخیر میراث فرهنگی، شهرداری و استانداری اصفهان پیگیری‌های مکرری انجام دادند تا این کارخانه را به موزه بزرگ اصفهان تبدیل کنند و سرانجام این طلسم پس از سال‌ها با توافق و تعامل میراث فرهنگی، شهرداری و نهادهای مهم شهری اصفهان با بانک ملی شکسته شد تا رؤیای زنده شدن ریسباف و تبدیل کاربری آن به فضای فرهنگی محقق شود.
احیای ریسباف، یک موضوع حیثیتی برای اصفهان است
امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به عنوان اولین سخنران برنامه با دعوت مجری به جایگاه آمد تا مباحثی را با موضوع ریسباف روایت کند: حفظ و احیای ریسباف، یک موضوع حیثیتی برای اصفهان است و در تاریخ کشور و استان ماندگار و در تاریخ ثبت خواهد شد.
بازگشایی ریسباف، یکی از گره‌های شهر اصفهان پس از ۲۰ سال گشوده شد که اقدامی بسیار بزرگ در این شهر تاریخی به‌شمار می‌رود. این اقدام، کاری بزرگ است و دولت حمایت‌های خود را خواهد داشت؛ زیرا حفظ و احیای ریسباف، یک موضوع حیثیتی برای اصفهان است و در تاریخ کشور و استان ماندگار و امروز در تاریخ ثبت خواهد شد. مرمت این بنای بسیار فاخر که در گذشته محل اشتغال جمع زیادی از مردم اصفهان بوده است، گامی در مسیر احیای فرهنگ و هویت این شهر خواهد بود. روزانه ۱۵۰۰ نفر در این محل کسب معاش می‌کردند و قطعا بازسازی آن نیز رونق اقتصادی برای شهر به همراه خواهد داشت. توافقاتی با اداره کل اوقاف و امور خیریه داشته‌ایم و قرار است برنامه‌های اوقاف با هدف تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در عرصه اشتغال‌زایی به‌کار گرفته شود.
صیانت از هویت شهر اصفهان در گرو وحدت مردم، مسئولان و هنرمندان است
دکتر علی قاسم‌زاده دومین سخنران این آیین با فراخوان مجری روی سن آمد و چنین روایت کرد: وقتی وارد ریسباف شدم همه خوشحال بودند و لبخند می‌زدند. اکنون من نیز خرسندم از چنین رویداد مهمی که همگان را خوشحال کرده است. امروز دغدغه مشترک همه ما صیانت از شخصیت و هویت تاریخی شهر اصفهان است و حفظ هویت این کلان‌شهر در گرو وحدت مردم، مسئولان و هنرمندان و قرار گرفتن همه در یک صف واحد است.
هویت یک امر واقعی است و مزیت‌هایی دارد که آن شهر را از دیگر شهرها جدا می‌کند و شامل مؤلفه‌هایی همچون تاریخ، ادبیات، هنر، جغرافیا، طبیعت، رجال ادبی، فرهنگی و هنری می‌شود که به شهر شخصیت می‌بخشند. اگر مؤلفه‌های هویتی از یک شهر گرفته شود، آن شهر بی‌هویت خواهد شد؛ زیرا آیندگان در پرتو این مخلفه‌ها هویت شهر را می‌شناسند. حفظ هویت اصفهان در گرو وحدت مردم، مسئولان و هنرمندان و قرار گرفتن همه در یک صف واحد است.
زاینده‌رود از مؤلفه‌های هویتی طبیعی اصفهان است و ریسباف نیز از مؤلفه‌های هویتی و تاریخی این شهر است که صیانت از آن برای اصفهان ضرورت دارد. اگر زاینده‌رود را از اصفهان بگیرند، بخشی از هویت ما گرفته خواهد شد؛ زیرا یکی از مزیت‌های این کلان‌شهر جریان آب زاینده‌رود و باغ‌شهر اصفهان است که باید از آن صیانت کرد. بخشی از تاریخ اصفهان در آیینه معماری اصفهان متجلی می‌شود و اگر این معماری حذف شود، بخشی از تاریخ شهر گرفته خواهد شد.
در گذشته کارخانه‌های متعددی همچون «بافناز»، «وطن» و امثال آن وجود داشته که امروز دیگر خبری از آن‌ها نیست؛ اما امروز خوشحال هستیم که یکی از عناصر هویتی خود را احیا می‌کنیم و با اراده جمعی مدیریت استان و همراهی قابل ستایش وزارت میراث فرهنگی و نمایندگان شهر توانستیم این عنصر را حفظ کنیم. ادبیات و هنر را باید پاسداری کنیم؛ تحلیل صیانت در امور هویتی است و اگر دست به دست تهیه مردم و مسئولان و هنرمندان و صف واحدی در دفاع از شخصیت واحد شهر باشیم، می‌توانیم از آن دفاع کنیم.
برای حفظ اماکن و ابنیه تاریخی اصفهان همه باید مطالبه‌گر باشند
در ادامه دکتر مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با فراخوان مجری به جایگاه دعوت شد تا روایتگر ریسباف از نگاه دیگری باشد: اصفهان دبیری مجمع شهرهای تاریخی را به عهده دارد و نقطه‌ثقل حفظ آثار و حرکت‌های تاریخی است؛ بنابراین باید برای حفظ و صیانت از اماکن و ابنیه تاریخی اصفهان، همه باید مطالبه‌گر باشند.
امروز روز مبارک و حاصل بیش از دو سال تلاش مدیران استانی، شهری و نمایندگان برای حفظ یکی از عناصر تاریخی شهر اصفهان است. در گذشته ۱۳ کارخانه نساجی در اصفهان فعالیت داشت و این شهر را به شهری فعال در حوزه نساجی تبدیل کرده بود؛ اما امروز تنها یک کارخانه از آن باقی مانده است، از این‌رو حفظ بازمانده نسل کارخانه نساجی اصفهان یک نقطه عطف است.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی گفت: سال ۱۴۰۰ در یکی از جلسات کمیسیون اصل ۹۰ به‌همراه استاندار اصفهان با تمام توان برای پیگیری‌ها و تحقق اهداف تلاش کردیم و امروز فرصت مغتنمی است تا از مجموعه مدیریت استان، شخص وزیر، معاون وزیر و شهردار اصفهان تشکر کنیم.
طغیانی با ابراز خرسندی از اهتمام مدیریت کنونی شهرداری اصفهان در حفظ بنای میراثی ریسباف تصریح کرد: شهرداری در دوره قبل، وارد این پروژه نشد؛ اما مدیریت فعلی اهمیت ویژه‌ای برای حفظ میراث فرهنگی به‌ویژه پروژه ریسباف قائل است که باید از آن تشکر کرد.
این بنا در دوره مدیریت بانک حفظ شد و امیدواریم در آینده نیز منابع لازم برای این مکان از سرمایه‌های دولت تأمین شود. این مراسم که برای تبدیل شدن ریسباف به موزه است را گرامی می‌داریم؛ زیرا نقطه‌عطف تاریخی جدیدی در حفظ میراث تاریخی شهر اصفهان است. بعضی اماکن میراثی از جمله کاروانسرای تخت‌فولاد، کاروانسرای میدان استقلال و اماکن بی‌نظیر دیگر در سطح شهر اصفهان را که از عناصر هویتی شعر اصفهان است باید صیانت کرد.
در ادامه این آیین گروه موسیقی مهرین قطعه‌ای با مضمون «ریسباف ریسندگی، بافندگی» و دو قطعه با لهجه اصفهانی هنرنمایی و هم‌آوایی کردند. در ادامه باز کلیپی از روایت ریسباف این کارخانه نوستالژی اصفهان، برای حاضران پخش شد.
امیدآفرینی، ابَرپروژه دولت است
نوبت رسید به علی‌اصغر شالبافیان حسین‌آبادی، معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تا درباره روند امیدآفرینی در جامعه صحبت کند: بر اساس دستور رئیس‌جمهور امیدآفرینی ابرپروژه دولت است. از استاندار اصفهان به‌واسطه اینکه یاریگر دولت است و از مصوبه دولت صیانت کرد، همچنین از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌ویژه مهدی طغیانی، اعضای شورای اسلامی شهر و شهردار اصفهان که در مواردی در حفظ میراث فرهنگی پیشگام بودند، از صیانت بانک ملی که اگر نبود این بنا نیز امروز در دست ما نبود، قدردانی می‌کنم. همدلی، هم‌افزایی و تدبیر موجب طرح نو درانداختن و لباس نو دوختن برای شهر اصفهان شده است.
تجربه ریسباف نشان می‌دهد با همدلی و در کنار هم قرار گرفتن می‌توان بعضی اختلاف‌نظرها را مدیریت کرد. بر اساس دستور رئیس‌جمهور، امیدآفرینی ابَرپروژه دولت است؛ حفظ ریسباف یکی از آن‌هاست و حدود ۴۷ پروژه بزرگ دیگر در بخش میراث فرهنگی و گردشگری توسط دولت دنبال شد که هرکدام توانسته است گروهی را در کشور شاد کند و برای گروهی هویت خلق کند یا موجب احیای هویت تاریخی شود که در تمام آن‌ها کلیدواژه همدلی و کار تیمی عامل موفقیت بوده است. هم‌اکنون بیش‌از ۱۶۰۰ پروژه در بخش گردشگری اجرا شده و ۲۴۰۰ پروژه درحال اجراست که ۴۰۰هزار میلیارد تومان حجم پروژه‌های گردشگری است.
۸۱ پروژه با حجم سرمایه‌گذاری ۹۷ همت بالای ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با دستور رئیس‌جمهور تا انتهای دولت سیزدهم، امیدواریم به بهره‌برداری برسد. شالبافیان گفت: سه مصوبه کلان با حمایت نمایندگان مجلس در برنامه هفتم دریافت شده است که امیدواریم به‌زودی اجرا شود؛ زیرا جریان سرمایه گردشگری را تغییر جدی خواهد داد.
اگر می‌گوییم تبدیل ریسباف به موزه دل مردم را شاد کرد، به این دلیل است که می‌تواند الگویی برای احیای بناهای هویت‌ساز در سایر شهرها باشد. لازم است به‌موازات پیگیری مسئله ریسباف، از نقش آن به‌عنوان یک الگو غفلت نشود و همزمان با مرمت این بنا، تورهای بازدید از ریسباف به‌صورت منظم شکل بگیرد؛ زیرا روایت روی پای خود ایستادن است. در وزارت گردشگری و میراث فرهنگی با جدیت موضوع ریسباف را پیگیری و دنبال می‌کنیم و امیدواریم به غیر از موزه منطقه‌ای اصفهان، بتوانیم مجوز دفتر منطقه‌ای صنایع‌دستی و گردشگری سازمان یونسکو دریافت کنیم تا زمینه‌ای برای آمدوشد صنعتگران همه جهان به ایران باشد.
ادامه حرکت موزه ریسباف در سایه وحدت و همدلی امکان‌پذیر است
سیدرضا مرتضوی، استاندار اصفهان راوی پایانی این آیین با فراخوان مجری به جایگاه دعوت شد تا درباره موضوعات موزه‌ای شدن این بنای تاریخی و استقبال شهرداری از موزه شدن آن سخن بگوید: همه اضلاع حاکمیت در احیای موزه ریسباف، دخیل هستند و حرکت این موزه در سایه وحدت و همدلی امکان‌پذیر است و هر کس از این مسئله مطلع شد ابراز خرسندی کرد. یکی از ویژگی‌هایی که می‌تواند ظرفیت اصفهان را در یک حرکت تصاعدی یاری ببخشد، وجود موزه‌ای است که گردآورنده مؤلفه‌های تاریخی شهر و استان باشد که قبل از این وجود نداشت و با تعیین این مکان، این نقیصه برطرف شد.
موزه به‌عنوان دومین منبعی است که بشر از آن درس می‌گیرد و تنها کارکرد تفریحی ندارد؛ بلکه کارکرد حفظ میراث فرهنگی، پژوهشی و علم‌آموزی، همچنین ارج نهادن به میراث گذشته دارد؛ زیرا در قالب تسلسل آموزش‌های سینه‌به‌سینه، هویت حفظ می‌شود. موزه مؤلفه‌های هویتی یک فرد را به او معرفی می‌کند. اصفهان مؤلفه‌های بسیاری دارد؛ اما پیش‌تر، مکانی که بتوانیم آن را به‌خوبی معرفی کنیم، نداشتیم؛ بنابراین با هماهنگی و کار تیمی تمام اضلاع حاکمیت در استان این مصوبه دریافت شد.
مصوبه دولت، پیگیری نمایندگان مجلس، استقبال شهرداری، همکاری بانک ملی، حمایت مجموعه میراث فرهنگی برای قانع کردن دیگر دستگاه‌ها، همراهی مجموعه استانداری، شهرداری و شورای اسلامی شهر و همه و همه موجب شد این اتفاق میمون رقم بخورد که جای تقدیر دارد و لازم است در ادامه مسیر با همین توان حرکت کرد. لازم است مشاور قابل‌اعتماد به‌منظور اینکه افق این موزه یک موزه بین‌المللی شود انتخاب شود و شورای اسلامی شهر اصفهان در ادامه مسیر، شهردار این کلان‌شهر را حمایت کند.
لزوم صیانت از تنها بازمانده کارخانه‌جات نساجی در اصفهان
اما محمدعلی صرامی، مدیر پروژه راه‌اندازی موزه بزرگ اصفهان در محل کارخانه ریسباف هم که در جریان کش و قوس‌های این بنای تاریخی بوده است چنین روایت کرد: ریسباف تنها کارخانه‌ای است که از اوایل قرن ۱۴ شمسی در اصفهان احداث شده و تاکنون باقی مانده است؛ از این‌رو صیانت از تنها بازمانده کارخانه‌جات نساجی در اصفهان ضروری است.
ریسباف از سال ۱۳۸۱ یک بنای ثبت ملی میراث شد و پس از آن در سال ۱۳۸۸ طبق مصوبه هیئت دولت وقت، به‌عنوان مکان موزه اصفهان شناسایی می‌شود. بر اساس این مصوبه اواسط دهه ۹۰ با توافقی که میان اداره راه و شهرسازی و بانک ملی به‌عنوان مالک ریسباف صورت گرفت، مقرر شد این مکان به موزه اصفهان تبدیل شود؛ اما به دلایلی این توافق اجرایی نشد.
او افزود: در طول دو سال و نیم گذشته با تلاش‌های مدیریت استانی از جمله استانداری، شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی، فرمانداری و مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، همچنین مصوبه هیئت دولت در تیر ۱۴۰۲، قرار شد مصوبه قبلی اجرایی شود. با توافق میان سه دستگاه استانی، اداره کل میراث فرهنگی، استانداری و شهرداری مقرر می‌شود ریسباف برای مرمت اضطراری و تهیه طرح برای موزه مورد استفاده قرار گیرد.
صرامی ادامه داد: کلنگ‌زنی و احداث کارخانه ریسباف در دهه دوم قرن ۱۴ شمسی یعنی حدود سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۳ انجام شد و بنا به دلایلی که به‌ظاهر مسائل مالی و وام‌های دریافتی از بانک ملی بوده، این مکان در دهه ۴۰ به بانک ملی واگذار شده است. اهمیت ریسباف از این جهت است که در بدنه اصفهان قدیم، هفت هکتار زمین است که نزدیک نیمی از آن فضای کالبدی و نیمی دیگر عرصه است و به‌خاطر اهمیت و جایگاه اصفهان در تمدن فرهنگی، لزوم احداث و راه‌اندازی موزه‌ای که بتواند تمام حوزه‌های فرهنگی، تمدنی اصفهان را پوشش دهد، ضرورت تأسیس این موزه است.
مدیر پروژه راه‌اندازی موزه بزرگ اصفهان در محل کارخانه ریسباف با بیان اینکه در قالب موزه‌هایی که میراث فرهنگی تعریف می‌کند، ریسباف یک موزه منطقه‌ای است که حوزه منطقه‌ای مرکز ایران را پوشش می‌دهد. ریسباف تنها کارخانه‌ای است که از اوایل قرن ۱۴ شمسی در اصفهان احداث شده و تاکنون باقی مانده است. سایر کارخانه‌ها به دلایلی کاربری خود را از دست داده و تبدیل به مجتمع‌های مسکونی و اداری شده‌اند؛ از این‌رو صیانت از تنها بازمانده کارخانه‌جات نساجی در اصفهان ضروری است.
در پایان این آیین، حضار از گوشه‌گوشه این بنای ارزشمند دیدن کردند و باز هم گروه موسیقی مهرین قطعه‌ای زیبا نواختند و همنوایی کردند.