به گزارش اصفهان زیبا؛ برجسته شدن مسئله «سواد اقتصادی» در سال‌های اخیر در کشورمان، تا حد زیادی تابعی از معادلات خاص اقتصادی ایران و تشدید فضای تحریم و فشار علیه کشورمان بوده که بازتاب‌های عینی را در فضای اقتصاد داخلی ایران از خود برجا گذاشته است.
این در حالی است که موضوع سواد اقتصادی و یادگیری بایسته‌های این حوزه، مدت‌هاست که یکی از بنیان‌های آموزشی در کشورهای توسعه‌یافته جهان را تشکیل می‌دهد. مسئله‌ای که تا حد زیادی تابعی از اهمیت موضوعات و اولویت‌های اقتصادی در زندگی افراد است.
در این راستا، به‌تازگی، وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش و اقتصادی و دارایی کشورمان در یک تفاهم‌نامه مشترک، تفاهم‌نامه‌ای را با محوریت افزایش سواد اقتصادی دانش‌آموزان و تقویت نگرش اقتصادی آن‌ها به امضا رسانده‌اند که بسیاری بر این باورند عملیاتی و اجرایی شدن ظرفیت‌های این تفاهم‌نامه می‌تواند حامل منافع قابل‌توجهی برای نسل‌های جدید کشورمان باشد و البته که از چشم‌اندازی کلان، به اقتصاد ایران نیز سود برساند.
ازاین‌رو، در این شماره از نشریه تیمچه در گفت‌وگو با «فریبا موسوی‌زاده»، دبیر جشنواره ملی سواد مالی و اقتصادی، به واکاوی ابعاد مختلف اهمیت مفهوم سواد اقتصادی و ضرورت ارائه آموزش‌های مختلف با محوریت مفهوم مذکور به نوجوانان و جوانان کشورمان و درعین‌حال، ظرفیت‌های استان اصفهان در قالب تفاهم‌نامه‌ای که پیش‌تر به آن اشاره شد و بین وزارتخانه‌های اقتصاد و آموزش‌وپرورش با محوریت تقویت سواد اقتصادی دانش‌آموزان امضا شده، پرداخته‌ایم. مشروح گفت‌وگو با فریبا موسوی‌زاده را در ادامه مطالعه فرمایید.
در ابتدای گفت‌وگو کمی از ضرورت پرداختن به سواد اقتصادی توسط دستگاه‌های حاکمیتی بگویید.
«سواد اقتصادی» مفهومی است که در دهه‌های اخیر در بسیاری از کشورها به‌طور ویژه موردتوجه قرار گرفته و کشور ما نیز در سال‌های گذشته به اهمیت توجه به آن پی برده است.
با توجه به شرایط ناپایدار اقتصادی، انواع تحریم‌ها، تورم مستمر، وجود برخی رانت‌ها در فضای اقتصاد و بروز انواع کلاهبرداریهای خُرد و کلان مالی، امنیت مالیِ اکثریت جامعه بسیار متزلزل شده و از همین رو، اهمیت ارتقای عمومی سواد مالی و اقتصادی آحاد مردم کشور به امری برجسته تبدیل شده است؛ بنابراین دستگاه‌های حاکمیتی ازجمله وزارت اقتصاد و وزارت آموزش‌وپرورش کشورمان، درصدد برآمدند تا با ترویج و توسعه مباحث مربوط به سواد مالی و افزایش آگاهی‌های عمومی، اثرات شوک‌های اقتصادی را بر مردم کاهش دهند. دستور کاری که بخش قابل‌توجهی از آن به‌واسطه افزایش آگاهی و سواد اقتصادی افراد محقق می‌شود.
به نظر شما چه مؤلفه‌هایی در حوزه سواد اقتصادی اهمیت دارند که توسط نهادهای حاکمیتی بایستی به آن‌ها پرداخته شده و آموزش داده شوند؟
سرفصل‌های اصلی سواد مالی و اقتصادی شامل آشنایی با مفاهیم بنیادی و اصول اقتصاد، روش‌های کسب درآمد و کاریابی، مدیریت خرج کردن و پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک و بیمه، مدیریت بدهی و اعتبار و حفظ دارایی در برابر انواع کلاهبرداریهای مالی و اقتصادی است. توجه به هرکدام از این سرفصل‌ها، در سطوح مختلف می‌تواند به کاهش اثرات مخرب فشارهای اقتصادی بر مردم ایران کمک کند.
بدیهی است که هرکدام از این مؤلفه‌ها می‌بایست سازگار با فضای ایران آموزش داده شده و متناسب با شرایط خاص ما تدوین شود؛ زیرا بسیاری از این مفاهیم در حوزه بانکداری، اعتبار و بدهی، ریسک و بیمه و مدل‌های سرمایه‌گذاری در کشور ما کاملا با سایر کشورها متفاوت است و مقتضیات خاص خود را می‌طلبد. به بیان ساده‌تر، شرایط مکانی در قالب مسائل مذکور بایستی در نظر گرفته شود و آموزش مثلا نسخه‌های غربی یا شرقی در فضای اقتصادی کشورمان، نمی‌تواند چندان راهگشا باشد.
کمی درخصوص تفاهم‌نامه اخیر وزارت اقتصاد و دارایی و وزارت آموزش‌وپرورش با محوریت مفهوم سواد اقتصادی توضیح دهید.
این تفاهم‌نامه در مورخه 29 شهریور 1402 بین وزرای اقتصاد و دارایی (احسان خاندوزی) و آموزش‌وپرورش (رضامراد صحرایی) امضا شد و موضوع آن همکاری مشترک دو وزارتخانه برای تربیت دانش‌آموزان و دبیران در ساحت تربیت اقتصادی‌‌حرفه‌ای و زمینه‌سازی برای درک بهتر آنان نسبت به مفاهیم اقتصادی بوده است.
البته این مفاهیم بنا به خواست وزارت آموزش‌وپرورش، قرار است با رویکرد تأکید بر کار و تلاش، روحیه انقلابی و جهادی، تولید و کارآفرینی، قناعت و انضباط مالی، مصرف بهینه و دوری از اسراف و تبذیر، رعایت وجدان، عدالت و انصاف در تعاملات اقتصادی و مشارکت در پیشرفت اقتصادی در مقیاس‌های خانوادگی، ملی و جهانی تعریف شود.
اینکه تا چه اندازه دستیابی به این اهداف متعالی، واقع‌بینانه و شدنی است، در این گفتار نمی‌گنجد، اما به هر صورت به‌منظور دستیابی به سواد مالی و اقتصادی با رویکردی ایدئال‌گرایانه، تفاهم‌نامه شکل گرفته و به نظر من همین که این مقوله، در هر سطحی موردتوجه قرار گرفته ارزشمند محسوب می‌شود. هم‌اکنون دکتر علی مروی از سمت وزارت اقتصاد به‌عنوان نماینده برای پیشبرد این امر معرفی شده‌اند و دکتر باقرزاده از سمت وزارت آموزش‌وپرورش مسئول پیگیری امور و بخش‌های اجرایی آن هستند. جلسات مستمر هفتگی نیز به این منظور تشکیل شده و در اتاق فکر مربوطه، فرایندهای لازم طراحی و عملیاتی می‌شوند.
محورهای همکاری مشترک در این تفاهم‌نامه در چند بخش تقسیم شده که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
1)دانش‌افزایی و مهارت‌آموزی دبیران و هنرآموزان دروس اقتصاد، کار و فناوری، شایستگی‌های غیرفنی و دروس گروه بازرگانی و امور اداری هنرستان‌ها؛
2)استفاده بهینه از فرصت‌های یادگیری اعم از آموزش حضوری، شبکه ملی مدارس (رشد)، شبکه آموزشی دانش‌آموز (شاد) و دوره‌های غیرحضوری و اردوها و بازدیدهای میدانی؛
3)جلب مشارکت مؤسسات مردم‌نهاد و دانش‌بنیان واجد شرایط جهت تربیت اقتصادی و تعمیق شایستگی‌های ضروری سواد مالی؛
4)حمایت از رویدادهایی نظیر المپیادها و جشنواره‌های مربوطه؛
5)تولید محتوای آموزشی تربیت اقتصادی و مالی شامل کتب درسی، راهنمای معلم، محتوای چندرسانه‌ای و برنامه‌های آموزشی قابل‌اجرا در مدارس و سایر منابع مکمل کتب درسی؛
6)حمایت از پژوهش‌ها و رساله‌های دکترا و پروژه‌های طراحی و تولید مواد و منابع آموزشی در ساحت تربیت اقتصادی؛
7)تمهید مقدمات لازم جهت ارائه درس اقتصاد و مالیه شخصی به‌صورت اختیاری برای همه رشته‌ها و شاخه‌های دوره دوم متوسطه.
وضعیت تفاهم‌نامه در شرایط کنونی چگونه است؟
در ابتدای این تفاهم‌نامه، مهم‌ترین قدم، ارزیابی وضعیت کنونی بود. تشخیص اینکه دانش‌آموزان در چه سطحی از سواد مالی و اقتصادی قرار دارند و تاکنون چه سطحی از آموزش‌ها، توسط چه ارگان‌ها، شرکت‌ها و افرادی در اختیار آن‌ها قرار داده شده، نیاز ضروری برای یک طراحی آموزشی مناسب ملی محسوب می‌شد. به همین دلیل نخستین جشنواره ملی سواد مالی و اقتصادی طراحی شد و در 8 آبان 1402 این جشنواره آغاز به کار کرد.
این جشنواره در بخش‌های مسابقات، آموزش‌های متنوع و نمایشگاه‌های مختلف طراحی شد تا سطح‌سنجی مقدماتی از وضعیت موجود انجام شود. در این بستر تاکنون 36 گروه فعال در این حوزه شناسایی شدند که از برترین آن‌ها برای تولید محتوای آموزشی در سطوح مختلف دعوت به همکاری شد. هم‌اکنون با انجمن‌های علمی دانشگاه‌های مختلف رایزنی صورت گرفته تا در این جشنواره مشارکت داشته باشند و طراحی کار سوق‌های ویژه سواد مالی همراه با مجموعه مدارس سمپاد به‌طور خاص در حال اجراست. دوره تربیت سفیر سواد مالی نیز هم‌اکنون طراحی شده و مقدمات اجرایی آن برای جذب دانشجو انجام می‌شود.
به طور خاص این تفاهم‌نامه چه ظرفیت‌هایی دارد که استانی مانند استان اصفهان که تعداد قابل‌توجهی دانش‌آموز دارد، بتواند از آن بهره ببرد؟
به نظر می‌رسد، با توجه به سابقه خاص استان اصفهان در زمینه ارتقای سطح مهارت و دانش کودکان و نوجوانان این مرزوبوم، در حوزه‌های متنوع، گام نخست جلب مشارکت حداکثری ارگان‌ها و تشکل‌های ذی‌ربط در جشنواره ملی سواد مالی و اقتصادی است تا علاوه بر اینکه سطح آموزش‌ها در این استان به‌درستی ارزیابی شود، بتوان آموزش‌های رایگان ارائه‌شده در بسترهای مختلف را به تعداد افراد بیشتری ارائه داد. این جشنواره می‌تواند مهمل مناسبی برای گردهمایی علاقه‌مندان و یادگیری تعاملی آنان از یکدیگر باشد و همچنین به شناسایی افراد و گروه‌های فعال در این حوزه نیز کمک کند.
اجرای کارسوق‌ها و بوت‌کمپ‌های سواد اقتصادی در سطح استان و همچنین رفع چالش‌های استانی در این حوزه نیز در بستر این تفاهم‌نامه میسر است و حمایت از برنامه‌های آموزشی متنوع در دستور کار کمیته‌های علمی و آموزشی مربوطه قرار گرفته تا با تسهیل در امر ارائه مجوزهای مربوطه و امکانات لازم، به تمامی علاقه‌مندان به فعالیت در حوزه آموزش سواد مالی و اقتصادی کمک کند.