به گزارش اصفهان زیبا؛
تربیت اقتصادی؛ پاسخ به نیازهای انسانی
وقتی صحبت از اقتصاد می‌شود احتمالا اولین واژه‌ای که به ذهن می‌رسد، پول است؛ غلط هم نیست. پول جزء مهم اقتصاد است و اقتصاد بدون پول فلج می‌شود اما تمام اقتصاد را نیز پول در برنمی‌گیرد. بر همین اساس تربیت اقتصادی به معنی تربیت پولی نیست بلکه پول جزئی از آن است و مفاهیم بسیار زیادی را شامل می‌شود.
انسان به دلیل قدرت اختیاری که خداوند به او عنایت فرموده موجودی انتخاب‌گر است و هرچه بتواند انتخاب‌های صحیح‌تر و در راستای رسیدن به کمال خود داشته باشد می‌تواند زندگی بهتری را تجربه کند، حال تربیت اقتصادی مجموعه‌ای از عناصر بینشی، گرایشی و رفتاری است که به تصمیمات اقتصادی انسان و انتخاب‌های او جهت می‌دهد.
این نوع از تربیت دربرگیرنده طیف وسیعی از مفاهیم است که در حیطه اقتصاد جای می‌گیرند و نه تنها بعد اقتصادی کودک و خانوار را تقویت می‌کنند بلکه به دلیل هم‌پوشانی با سایر مفاهیم تربیتی می‌توانند تربیت او را تعالی بخشند.وقتی تربیت اقتصادی در نهاد خانواده‌ای جای گیرد آن را از نظر مالی، اقتصادی و رفتاری متحول خواهد کرد و کودکی که در بستر آن خانواده رشد می‌کند می‌آموزد که باید چه رفتارهای اقتصادی صحیح و خداپسندانه‌ای داشته باشد تا در آینده در هر جایگاه، شغل و مسئولیتی بهترین عملکرد و رفتار را از خود نشان دهد.
با توجه به تعریفی که از تربیت اقتصادی ارائه کردیم نقطه آغاز این تربیت با موضوع تصمیمات و انتخاب‌های انسان است و برای اینکه بتوان تصمیمات بهتری گرفت لازم است ابتدا با دو مفهوم نیاز و خواسته آشنا شویم.
نیاز و خواسته چیست ؟
نیاز آن چیزی است که برای زندگی افراد ضروری است و خواسته آن چیزی است که در صورت وجود می‌تواند کیفیت زندگی را بالا ببرد اما اگر وجود نداشت نیز اتفاقی نخواهد افتاد و زندگی با مشکل مواجه نمی‌شود.با توجه به این توضیحات مشخص می‌شود که در هنگام انتخاب‌کردن باید ابتدا به نیازها توجه کرد و سپس خواسته‌ها خریداری شوند.
شاید بزرگترها به طور طبیعی همین اقدام را انجام دهند اما وقتی فرزندشان به همراه آنان است در بسیاری از مواقع تسلیم خواسته‌های آنان می‌شوند و اقلامی را خریداری می‌کنند که قبلا به آن فکر نکرده و همین خریدهای کوچک در کنار همدیگر مبلغ قابل توجهی را شامل می‌شود.برای همین بسیاری از والدین تمایلی به اینکه در هنگام خرید فرزندشان در کنار آنها باشد ندارند چون می‌دانند مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری خواهند شد، اما راهکاری هم برای آن ندارند تا مشکل را رفع کنند.البته لازم به ذکر است که رفتارهای کودکان در راستای رفتارهای والدین است و اگر مورد خاصی را مشاهده می‌کنند باید علت آن را ابتدا در خودشان جست‌وجو کنند.
کاربرد آموزش نیاز و خواسته به کودکان
آموزش مفهوم نیاز و خواسته به کودکان در عین ساده بودن می‌تواند بسیار راهگشا باشد و والدین را از نگرانی های گفته شده در بیاورد. طبق تجربه هایی که پس از آموزش این مفهوم به کودکان به آمده، دانش آموزان بعد از یادگیری و تمرین این مفهوم در فروشگاه‌ها ابتدا به دنبال نیازهای خود یا خانواده می‌گردند و سپس خواسته‌ها را در صورتی که اجازه داشته یا آن کالا را قبلا نداشته‌اند انتخاب می‌کنند.
اما نکته مهم برای کاربردی شدن این مفهوم این است که کودکان و والدین به طور هم‌زمان این اقدام را انجام دهند و فقط از کودک انتظار تشخیص مناسب نداشته باشند.
چگونه نیاز و خواسته را به کودکم بیاموزم؟
برای آموزش آن ابتدا خودتان رعایت کنید، به این صورت که حتما در هنگام خرید کردن لیست خرید داشته باشید و سعی کنید به ترتیب اولویت بر اساس نیازها و سپس خواسته‌ها آن را تکمیل کنید.
هنگام نوشتن لیست بهتر است کودکتان در کنار شما بنشیند و با مشارکت او لیست را تکمیل کنید و به طور مداوم تکرار کنید که کدام کالا نیاز و کدام کالا خواسته است، به طور مثال در حالی که او می‌شوند بگویید ماکارونی نیاز ما است اما بیسکوییت خواسته است.
در فروشگاه نیز در هنگام انتخاب اجناس، سعی کنید این کلمات را یادآوری کنید، برای همسرتان نیز توضیح دهید و هر دو ابتدا نیازها را انتخاب کرده و بعد متناسب با لیستی که نوشته‌اید، بودجه‌ای که برای خرید در نظر گرفته‌‌اید یا موارد دلخواه خود، به انتخاب خواسته‌ها بپردازید.تا اینجا شما در عملکرد خود آن را نشان دادید و کودکتان نیز به طور غیر مستقیم آن را آموخته است، اما برای اینکه به طور مستقیم به او آموزش دهید کافی است مفاهیم را متناسب با سن او برایش توضیح دهید.
آموزش در هر سنی فرق می‌کند!
آموزش نیاز و خواسته برای کودکان 6 تا8 سال
تا قبل از 6 سال آموزش این مفاهیم ضرورتی ندارد اما از 5 الی 6 سال می‌توانید به او این مفاهیم را آموزش دهید.اگر کودک بین 6 تا 8 سال دارید و او تفاوت بین موجودات زنده و غیر زنده را می‌داند می‌توانید به او بگویید که هر موجود زنده‌ای مانند گیاه یا حیوان برای زنده ماندن به چیزهایی احتیاج دارد، به نظر او چه چیزهایی کمک می‌کند که این موجودات زنده بمانند؟
حالا به نظر او برای اینکه انسان‌ها زنده بمانند به چه چیزهایی احتیاج دارند؟ پاسخ‌های فرزند شما شامل مواردی چون خانه، هوا، غذا و…. خواهد بود که نشان‌دهنده نیازها است.اگر پاسخ دیگری داد که نشان‌دهنده خواسته‌ها بود او را به چالش بکشید و سعی کنید با سوالهای دیگری به او نشان دهید که اگر انسان آن وسیله را نداشته باشد باز هم می‌تواند زندگی کند.
آموزش نیاز و خواسته برای کودکان 9 تا 11 سال
اگر کودک بین 8 تا 11 سال دارید می‌توانید با چند مثال ساده آن را برای بچه‌ها توضیح دهید، به این صورت که از او بپرسید به نظر تو ما برای زندگی چه چیزهایی باید داشته باشیم؟ تو دوست داری چه چیزهایی داشته باشی که الان نداری؟
پاسخ‌های او را به تفکیک نیاز و خواسته در دو طرف کاغذ بنویسید و به خودش نشان دهید، از او بپرسید چه فرقی بین این دو لیست وجود دارد؟ مطمئن باشید که متوجه خواهد شد و کافی است شما واژگان نیاز و خواسته را به آن اضافه کنید.حتی می‌توانید برای خرید اقلامی که الان دوست دارد داشته باشد اما امکان خرید آن وسیله را ندارید او را تشویق به پس انداز کنید.
آموزش نیاز و خواسته برای نوجوانان
نوجوانان متناسب با افزایش سن خود این موضوع را فراگرفته‌اند اما در بسیاری از اوقات به دلیل اینکه تمایلات آنها متفاوت است واحساس اختیار بیشتری می‌کنند میل به خرید وسایلی دارند که ممکن است قیمت بالایی داشته باشد و خانواده نیز امکان خرید آن را نداشته باشد.
اما در این سن هم می‌توانید روی آنها تاثیر گذار باشید. ماتریسی مانند زیر برای او ترسیم کنید و از او بخواهید که کالاهایی که می‌خواهد را در آن جای دهد و متناسب با اولویت‌بندی اقدام به خرید کند، شاید برخی کالاها را بتواند هم اکنون بخرد و برخی را با مرور زمان، بوسیله پس انداز کردن و یا کمک والدین تهیه کند.
بُعد اول این ماتریس شامل کالاهایی است که فرد آن را دوست دارد و در عین حال به آن نیاز دارد، یعنی همان اولویت‌های اصلی خرید را پوشش می‌دهد و در اکثر مواقع این کالاها توسط خانواده خریداری می‌شود.
بُعد دوم آن شامل کالاهایی است که شاید آنها را دوست نداشته باشد اما به آن نیاز دارد، پس به عنوان دومین اولویت خرید باید به آنها توجه کند. این کالاها نیز متناسب با شرایط نوجوان توسط خانواده یا خودش تهیه خواهد شد.
بُعد سوم شامل کالاهایی است که آنها را دوست دارد و خواسته او است. این کالاها در صورتی که مورد تایید خانواده است بهتر است توسط خود نوجوان خریداری شود و والدین تنها نقش حمایت کننده داشته باشند، به این صورت که به او پول‌توجیبی مشخص بدهند یا اینکه نوجوان را متناسب با شرایط او تشویق به کار کردن کنند تا با دستمزد خودش تهیه کند.
بُعد چهارم نیز کالاهایی است که آنها را دوست ندارد و خواسته اوست یعنی به آنها نیاز هم ندارد، پس به طور کامل از لیست خرید حذف می‌شود.
تجربه والدین
تجربه دو نمونه از والدینی که فرزندشان در معرض این آموزش‌ها قرار گرفته است را بازگو می‌کنم تا تاثیرپذیری آن را بهتر متوجه شوید.
یکی از این مادران بیان می کرد که کودک 8 ساله من هر زمان وارد یک اسباب‌بازی فروشی می‌شد دوست داشت تمام آن اسباب‌بازی‌ها را تهیه کند و همیشه با او چالش داشتم که شبیه آنها را داری و یا قرار نیست الان تهیه کنیم اما گوش نمی‌کرد.
بعد از اینکه از مطالب تربیت اقتصادی استفاده کردیم و هر دو در معرض آموزش قرار گرفتیم این مشکل حل شده و هر وقت باهم وارد اسباب‌بازی فروشی می‌شویم انتخاب‌های بهتری می‌کند و پافشاری برای خرید هر چیزی نمی‌کند.
یکی دیگر از مادران که تنها کودک‌ش تحت آموزش قرار گرفته بودند ابراز کرد که هر وقت وارد فروشگاه می‌شویم او به ما می‌گوید این کالا نیاز و این خواسته است. وقتی فهمیدیم منظورش چیست همسرم بیشتر رعایت می‌کرد و به من می‌گفت که بهتر است نیاز و خواسته را خودمان هم رعایت کنیم، این موضوع باعث کاهش هزینه‌ها هم شد و تجربه بسیار خوبی را برای ما رقم زد.
کلام آخر
مفاهیم تربیت اقتصادی مانند نیاز و خواسته، خرید صحیح، قناعت، پول توجیبی، پس انداز و غیره در کنار همدیگر می‌توانند کیفیت زندگی شما و فرزندتان را بالا ببرد به شرطی که خودتان، همسرتان و فرزندتان در کنار یکدیگر آنها را تمرین کنید.
