به گزارش اصفهان زیبا؛ شهروندروزنامهنگار را گروهی از این منظر نگاه میکنند که یکی از انواع روزنامهنگاری است. درواقع، نوعی روزنامهنگاری است در جهان رسانههای عصر جدید که خصوصا در پیوند با فناوریهای نوین شکل گرفته است. اما به این موضوع از زاویه دیگری نیز میتوان نگاه کرد و آن، خود مسئله شهروندی است.
به باور گروهی دیگر، هر شهروند مسئولیتپذیر، کنشگر و فعال یک روزنامهنگار است. بر این اساس، باید گفت همه ما، همه ما همشهریها، همه ما اصفهانیها اگر در جایگاه شهروندی وظیفهشناس و غیرمنفعل خبر تهیه کنیم، روزنامهنگاریم. داشتن یک گوشی همراه هوشمند و دسترسی به اینترنت میتواند از ما یک شهروندِ خبرنگار بسازد؛ حتی اگر سواد خواندن و نوشتن نداشته باشیم.روزنامهنگاران شهروندی در مقایسه با کسانی که روزنامهنگاری پیشهشان است، تفاوتهایی دارند. اولینش این است که از صلاحیت حرفهای برخوردار نیستند. اصلا شاید هیچگونه آموزشی ندیده باشند.
بر اساس برخی دیدگاهها، قدمت روزنامهنگاری شهروندی را میتوان به سال ۲۰۰۰ میلادی رساند. آنچه مسلم است، امروز تمامی رسانهها بخشی از اخبار خود را به پیامها و تولیدات شهروندان اختصاص میدهند.
روزنامهنگاری شهروندی به قلمرویی تعلق دارد که در آن آدمهای آموزشدیده نمیبینیم. درواقع این افراد غالبا آموزش حرفهای ندیدهاند و صلاحیت حرفهای ندارند. با وجود اینکه شهروندان روزنامهنگار به هر عرصهای ممکن است وارد شوند؛ اما حوزههای سیاسی و فرهنگی را باید شاخههای اصلی فعالیت آنان دانست.
اگر روزنامهنگاری شهروندی یا شهروندانی که به عرصه روزنامه و خبر و رسانه وارد شدهاندحرفهای نیستند و حتی آموزشهای اختصاصی ندیدهاند، فعالیتشان چه اهمیتی دارد؟ امروزه در همه دنیا شهروندِ روزنامهنگار نمودی از دموکراسی و مردمگرایی است و فرصت شنیدهشدن صداهای مختلف را فراهم میکند.
روزنامهنگاری شهروندی بهدلیل وابستهنبودن به رسانههای رسمی و جریان اصلی خبری، میتواند محتوایی را تولید کند که شاید یک روزنامهنگار حرفهای آن را متأثر از برخی علل و دلایل نادیده بگیرد.
تعصبات، تعهدات، خطمشی، محدودیتها و علایق یک روزنامهنگار حرفهای ممکن است او را از پرداختن به برخی اخبار دور کند. تنوع و تکثر خبری در روزنامهنگاری شهروندی بهمراتب بیش از روزنامهنگاری حرفهای و رسمی است. روزنامهنگاران این عرصه میتوانند غولهای رسانهای جهان را پشتسر بگذارند و صدای بیچونوچرای مردم باشند.
اما اخلاق در روزنامهنگاری شهروندی
اخلاق در تمامی حوزههای روزنامهنگاری ازجمله عرصه شهروندی حائز اهمیت است؛ خصوصا آنکه عرصه خبر با توجه به ماهیت، تنوع و گستردگیاش میتواند بستری باشد که در آن اشتباهات متفاوتی از روزنامهنگار سر بزند. گامبرداشتن در مسیر اخلاق و کوشش برای رعایت برخی نکات میتواند هر روزنامهنگاری، از جمله شهروند روزنامهنگار را از سردرگمی نجات دهد.
درواقع، یک شهروند بهصرف برخورداری از گوشی موبایل، اینترنت و چند شبکه اجتماعی قطعا میتواند به جهان روزنامهنگاری شهروندی وارد شود؛ اما افراد فعال در این حوزه را نمیتوان از یک منظر دید و در یک گروه قرار دارد. اخلاقمداری میتواند همان مرزی باشد که بین شهروندان روزنامهنگار تمایز ایجاد کند. اولین خصلتی که در این راه میتواند به هر شهروندی کمک کند، همان احساس مسئولیت بسیار است.
یک شهروند روزنامهنگار بنا بر حس وظیفهشناسیاش میکوشد تا در تنظیم خبر خود نهایت دقت را داشته باشد. چنین آدمی بدون شک از دروغپردازی و حذف و اضافات ضربهزننده به خبر و وارونهکردن بحث فاصله میگیرد. این شهروند تمام تلاشش را میکند تا واقعیت را بازتاب دهد و نه آنچه با علایق و گرایشهای شخصیاش پیوند دارد.
هر شهروند روزنامهنگاری باید بتواند بین ارائه یک گزارش به مردم و ارائه دیدگاههای شخصی که هیچ نسبتی با خبرش ندارند، تمایز قائل شود. اصلاح گزارش و خبر نیز اصلی بسیار مهم است. شهروندان روزنامهنگار همواره در نظر دارند که ممکن است شنیدهها و دیدهها یا هرگونه داده دیگری که دارند، نادرست باشد؛ بنابراین با ارائه یک گزارش و خبر کار چنین روزنامهنگاری به پایان نمیرسد. هرزمان متوجه اشتباهی شد باید آن را اصلاح کند. اگر خطایی سهوی باشد یک مسئله است؛ اما اگر شهروند روزنامهنگاری بهعمد قصد انعکاس دروغ داشته باشد، بحثی دیگر است!
ذکر منبع انواع دادهها مانند عکس و فیلم و متن، خودداری از اغراق و بزرگنمایی و زدن تهمت ناروا به افراد و درنهایت ویرایش گزارش بهگونهای که واقعیت را دگرگون و ناراست روایت کند، از دیگر نکاتی است که نباید از نگاه شهروندان روزنامهنگار دور بماند.سرانجام در کنار همه اینها بسیار ضروری است که روزنامهنگاران شهروند بهخوبی جامعه و شهر خود را بشناسند. چنین شناختی به آنان کمک خواهد کرد تا درک درستی از اقوام، نژادها، ادیان و مذاهب، جنسیتها و سنین گوناگون داشته باشند و در این مسیر به کجروی دچار نشوند. رعایت همه اینها به آن سبب است که روزنامهنگاران شهروندی تأثیر عمیقی بر جوامع خود میگذارند؛ تأثیری که گاهی میتواند فراتر از کار روزنامهنگاران قدر و حرفهای و پرسروصداتر از غولهای رسانهای دنیا باشد.
مرجع
_ عمادی حیدری، حمداللّه (۱۴۰۰)، روزنامهنگاری شهروندی، تهران: ویان