به گزارش اصفهان زیبا؛ هنر پدیده‌ای چندبعدی است که کاربرد‌های آموزشی، فرهنگی، تربیتی، تفریحی و اقتصادی دارد. در کنار این جنبه‌ها، هنر می‌تواند کاربرد درمانی نیز داشته باشد؛ یعنی می‌توان با کمک هنر، به درمان و بهبود بسیاری از مشکلات روحی و جسمی بشری پرداخت.
نکته مهم درباره پدیده هنردرمانی، تخصصی‌بودن و تمایز آن با موضوع آموزش است؛ درواقع «هنردرمانی» با آموزش مرتبط است؛ اما محدود به این بخش نیست؛ یعنی بسیاری از استادان هنر در رشته‌های مختلف، ممکن است نتوانند گزینه‌های مناسبی برای فعالیت درزمینه هنردرمانی باشند. چرا؟ اول اینکه، هنردرمانی یک علم است و قرار نیست همه اهالی هنر بتوانند در این زمینه کار کنند؛ دوم اینکه، اساسا معاشرت و آموزش به افراد دارای ناتوانی‌های گوناگون بسیار پیچیده‌تر از سایرین است.
یکی از اقشار کمتردیده‌شده در جامعه ما، افراد دارای ناتوانی‌های حسی و حرکتی هستند که متأسفانه خیلی از مواقع توسط مسئولان و مدیران مؤثر در حوزه‌های گوناگون فراموش می‌شوند. با توجه به خاص بودن پدیده آموزش درزمینه «هنردرمانی»، لازم است که گروه‌های متخصص با نظارت نهاد‌های درمانی و هنری به‌صورت جدی به این عرصه ورود کنند. حقیقت ماجرا این است که برای رشد این شیوه نوین درمانی، حمایت‌های علمی، اقتصادی، زیرساختی و تبلیغاتی مؤثری از سوی دولت‌ها نیاز است.
بدون شک فعالیت درزمینه افراد «توان‌خواه» و برطرف ساختن نیاز‌های گوناگون این افراد در ابعاد گوناگون کار آسانی نیست؛ مخصوصا زمانی که پای یک رویکرد درمانی نوین و نوپا در میان باشد. قطعا پدیده «هنردرمانی» یک مسیر روشن برای جامعه ما خواهد بود؛ اما باید دید تا چه اندازه می‌توان به استاندارد‌های لازم در این حوزه نزدیک شد. فراموش نکنیم بسیاری از هنرمندان موجود در اطراف ما مشتاق یادگیری اصولی و ورود به این عرصه مددجویانه هستند؛ اما تا زمانی که مکانی برای شروع و حمایتی برای تداوم این سبک فعالیت‌ها وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار موفقیت چشمگیری داشت.
روزنامه اصفهان‌زیبا با درک این موضوع مهم، به سراغ یکی از مؤسسه‌های دغدغه‌مندی رفته است که با ترکیب هنر و مقوله درمان، توانسته گام جدید و تازه‌ای برای بهبود وضعیت جسمی و روحی افراد دارای ناتوانی‌های حسی و حرکتی بردارد.
مؤسسه فرهنگی‌هنری «سپاهان‌سینا» با کمک‌گرفتن از استادان برجسته هنر در زمینه‌های موسیقی، هنر‌های نمایشی، سینما و هنر‌های تجسمی، به فعالیت در عرصه «هنردرمانی» پرداخته و جامعه هدف خود را از بین افراد دارای مشکلات حرکتی و حسی برگزیده است. خانم زهرانی مدیریت بخش هنری افراد توان‌خواه را برعهده دارد و با کمک‌گرفتن از پدیده هنر، در تلاش برای کمک‌رسانی به کودکان و سایر افراد دارای ناتوانی‌های حسی و حرکتی است.
استاد شهریار شکرانی مدیریت مؤسسه فرهنگی هنری «سپاهان‌سینا» را برعهده دارد و نقش مؤثری در حمایت از این سبک‌کارهای هنری ایفا می‌کند. می‌توان گفت این مؤسسه دارای یک رویکرد خاص و کمیاب در کشور بوده و حضور آن در اصفهان، می‌تواند افتخار مهمی در عرصه کار‌های خیرخواهانه و فرهنگی باشد. خانم زهرانی در گفت‌وگو با دبیر هنر روزنامه اصفهان‌زیبا، نکته‌های جالبی را درباره رسالت این مؤسسه و اقدامات انجام‌‌شده توسط آن بیان می‌کند.
از هدف خود برای تأسـیس مجموعه آوای چکاوک بگویید. این کار در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
ما این مؤسسه را با هدف توان‌بخشی و هنردرمانی برای قشر پراهمیت نابینایان، ناشنوایان، بیماران حرکتی، بچه‌های نانیسم، سندروم داون و… تأسیس کردیم و مجوز فعالیت آن را از وزارت ارشاد گرفتیم که به علت مشکلات مالی و عدم‌حمایت از سوی ارگان‌های دولتی مانند شهرداری و بهزیستی، همچنان موفق به راه‌اندازی رسمی و مستقل این مؤسسه نشده‌ایم. البته این قضیه ما را از آغازکردن بازنداشت و چند سالی است که در مجموعه فرهنگی‌هنری «سپاهان‌سینا» در یک بخش تخصصی، به هنردرمانی برای افراد توان‌خواه می‌پردازیم. فعالیت‌های هنری ما در این بخش شامل موسیقی، هنر‌های نمایشی، سینما و هنر‌های تجسمی است. خوشبختانه در این مسیر سخت، جناب استاد شهریار شکرانی، مدیر مؤسسه فرهنگی‌هنری سپاهان‌سینا و صاحب موزه موسیقی اصفهان، حمایت‌های مؤثری از مجموعه ما کردند.
رویکرد شما در این مجموعه چگونه است؟
رویکرد اصلی مؤسسه ما هنردرمانی است؛ یعنی به کمک موسیقی و بازیگری یا سایر هنر‌ها تلاش می‌کنیم به هنرجویان خود برای بهبود فعالیت‌های روزمره کمک کنیم. شایان ذکر است؛ تمامی این فعالیت‌ها با درنظرگرفتن شرایط افراد توان‌خواه و همواره به‌صورت اقتصادی و با تخفیف‌های بسیار مناسب شامل 50 تا 70درصد کمتر از کلاس‌های هنری عادی انجام می‌شود؛ البته استادانی که با این بچه‌ها کار می‌کنند، همان استادان برجسته‌ای هستند که برای افراد عادی نیز به تدریس رشته‌های گوناگون هنری می‌پردازند و از این نظر هیچ تفاوتی وجود ندارد.
این رویکرد در برابر گروه‌های مختلف توان‌خواه چه تمایزی پیدا می‌کند؟
به‌طورکلی هنردرمانی در هر گروه از توان‌خواهان متفاوت است و ویژگی‌های خاص خود را دارد؛ مثلا برای بچه‌های سندروم داون در بخش نمایش برنامه‌های خوبی داریم، برای بچه‌های نابینا در موسیقی و نمایش سبک‌های متفاوتی داریم؛ همچنین رویکرد موسیقی‌درمانی برای بچه‌های اوتیسم کاملا مجزاست؛ برای مثال، اولین نکته در بحث موسیقی‌درمانی کودکان اوتیسم، تلاش برای افزایش تمرکز و توجه است. این رویکرد برای بچه‌های نابینا و مشکلات ذهنی نیز وجود دارد؛ درواقع مدرسان موسیقی تلاش می‌کنند به کمک نوت‌های موسیقی دقت و توجه را در این بچه‌ها تقویت کنند که می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات ذهنی این بچه‌ها کمک کند.
درباره هنردرمانی بگویید. چه تأثیراتی روی مخاطبان شما داشته است؟
برای نمونه، بسیاری از بچه‌های نابینا که دچار افسردگی در زمان بلوغ و بعدازآن می‌شوند، مخصوصا بچه‌های درگیر با مننژیت، آرپی یا حوادث غیرمادرزادی که ممکن است اسیر مشکلات روحی گوناگون شوند، با ورود به عرصه هنر و برای مثال موسیقی، وضعیت روحی آن‌ها کاملا دگرگون می‌شود. هنردرمانی یک تخصص است که نیاز به آموزش و تجربه دارد؛ درواقع مدرسان باید آموزش‌دیده و اهل مطالعه و پژوهش باشند. ما در بخش نمایش دختری داشتیم که 23 سال داشت؛ اما همواره وابسته به حضور مادرش بود. بعد از مدتی این دختر به شخصیت توانمندی تبدیل شد که به‌خوبی رفت‌وآمد داشت و گفتار ملایمی همراه با اعتمادبه‌نفس بالا پیدا کرد.
فکر می‌کنم وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، یعنی ما نیمی از راه هنردرمانی را به‌خوبی طی کرده‌ایم؛ چراکه شخصیت این بچه‌ها و اعتمادبه‌نفس آن‌ها در انجام کار‌های شخصی و اجتماعی تقویت شده است. یا مثلا ما دختر نانیسمی داشتیم که صدای بسیار ضعیفی داشت و همواره سرش پایین بود؛ اما همین دختر در حال حاضر توانسته است به توانایی بالایی در اجرای نمایش برسد؛ این یعنی استاد توانسته است با کمک هنردرمانی، شخصیت فرد را از سطوح پایین به حد مطلوبی برساند و این یعنی موفقیت.
از ویژگی‌ها و استعداد‌های خاص هنرجویان گوناگون حاضر در مؤسسه خود بگویید.
توانمندی و استعداد هنری در هر کدام از گروه‌های زیر نظر این مؤسسه متفاوت است؛ برای مثال، کودکان نابینا به علت شرایط ویژه‌ای که در آن قرار دارند، به نحوی شنوایی‌شان تقویت شده است. نه اینکه شنوایی این بچه‌ها از افراد عادی بیشتر باشد، بلکه این افراد به دلیل نداشتن یک حس، حس دیگری را در خود تقویت کرده‌اند. از آنجا که موسیقی ارتباط مهمی با شنوایی دارد، بچه‌های نابینا درک و استعداد منحصربه‌فردی در این زمینه دارند. بچه‌های ناشنوا اما به دلیل نداشتن حس شنوایی، بینایی قوی‌تری دارند.
این افراد کوچک‌ترین جزئیات را درک می‌کنند و گوشه‌به‌گوشه تصویر را می‌فهمند. درواقع این بچه‌ها درزمینه هنر‌های تجسمی استعداد بی‌نظیری دارند. بچه‌های دچار مشکلات حرکتی هم بر اساس محدوده ناتوانی خود می‌توانند در زمینه‌های موسیقی و هنر‌های تجسمی فعالیت کنند. بچه‌های نانیسم هم درزمینه نقاشی استعداد خوبی دارند. درباره بچه‌های اوتیسم باید همچنان تحقیق‌ها ادامه پیدا کند تا بدانیم آیا با رنگ‌درمانی می‌توان به جهان ذهنی آن‌ها ورود کرد یا مثلا با هنر موسیقی می‌توان تمرکزشان را بالا برد یا راه دیگری وجود دارد… .
از چه هنر‌هایی و با چه رویکردی برای هنردرمانی استفاده می‌کنید؟
درزمینه موسیقی، بچه‌ها با توجه به علاقه و توانایی خودشان، مسیر و رویکرد مناسب خود را انتخاب می‌کنند؛ درواقع توانایی بچه‌ها خیلی مهم است؛ مثلا پیشنهاد ما به بچه‌هایی که توانایی نگه‌داشتن ساز و یادگیری نوازندگی را ندارند، اما به موسیقی علاقه دارند، ورود به رشته آواز است. سایر افراد نیز به هر سازی علاقه نشان بدهند، توسط مدرسان ما راهنمایی خواهند شد. ساز‌هایی مانند گیتار، ملودیکا، پیانو، دف و… نمونه‌هایی از انتخاب‌های موجود در خصوص موسیقی‌درمانی هستند.
در زمینه موسیقی، ما هنرجویان متعددی از بین معلولان، نابینایان، کودکان اوتیسم و… داریم؛ همچنین در بخش نوازندگی دف، هنرجویان ناشنوا و نیمه‌شنوای متعددی داریم. در بخش نمایش و بازیگری سینما نیز بچه‌های ما در حال آموزش‌دیدن هستند و با استعداد خوب خود در چند فیلم سینمایی به نام‌های «ساعت شنی»، «نویز سفید» و «تلخابه»، با هنرنمایی بچه‌های نابینا و همچنین به‌طور خاص در «تلخابه» با هنرنمایی بچه‌های سندروم داون شرکت کردند. بد نیست بدانید فیلم «نویز سفید» که یک بازیگر نابینا دارد در شش جشنواره خارجی فیلم کوتاه شرکت کرده که آخرین آن جشنواره فیلیپین بوده و این بازیگر نیز در کلاس‌های مؤسسه ما آموزش دیده است. «نویز سفید» در جشنواره کره جنوبی مقام اول را کسب کرده است.
