یکی از معضلات گرفتن وام، داشتن چندین ضامن معتبراست. این روزها شعب بانکی یک حرف مشترک را به متقاضیان وام اعلام می‌کنند و آن هم این است «حداقل دوضامن کارمند رسمی دولت که یا در شعبه موردنظر حقوق‌بگیر باشند و یا نامه کسری از حقوق داشته باشند را می‌پذیریم». باوجود این تفاسیر، اگر متقاضیان دریافت وام، خود یا نزدیکانشان کارمند رسمی دولت نباشند و نتوانند نامه کسر از حقوق را فراهم کنند دستشان به وام نمی‌رسد! متقاضیان وام باصراحت اعلام می‌کنند حتی اگر در بین فامیل و آشنایانشان هم کارمند رسمی دولت داشته باشند آن‌ها حاضر نیستند که فیش حقوقی‌شان را به خطر بیندازند.
سند مالکیت ضامن نیست!
هیچ‌کدام از شعب بانکی اصفهان حاضر نیستند ضامن با چک معتبر یا جواز کسب وکار و کارمندی‌های قراردادی را پرداخت تسهیلات قبول کنند. یکی از کارمندان شعب بانک ملی اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «ضامن باید دونفر کارمند رسمی دولت باشد. اگر از بانک ما حقوق بگیرند نیازی به فیش کسری حقوق نیست؛ اما اگر از بانک ملی حقوق نمی‌گیرند به‌طورحتم باید فیش کسری حقوق داشته باشند.»
او تأکید می‌کند که «به‌هیچ‌عنوان سند مالکیت را به‌عنوان ضامن قبول نمی‌کنیم.» پرسنل بانک‌ها همچنین برای پرداخت وام، سقف هم مشخص کرده‌اند! این کارمند شعبه بانک ملی تقاضای دریافت وام 200میلیون تومانی را رد می‌کند و اینطور پاسخ می‌دهد: «برای ما پرداخت 200میلیون تومان وام ممکن نیست، بلکه فقط تا سقف 100میلیون تومان می‌توانیم تسهیلات پرداخت کنیم.»
پرداخت وام جزو وظیفه اصلی بانک‌ها به حساب می‌آید؛ اما این وظیفه در سیستم بانکی کشور ما به اندازه‌ای پیچیده می‌شود که تعداد پرداختی‌های تسهیلات کاهش یابد. کارمندان بانک تأکید دارند که متقاضیان باید کارمندان دولت یا شخص دارای فیش حقوقی را معرفی کنند تا در صورت عدم‌پرداخت به‌موقع اقساط، بانک بتواند از طریق این ضامن‌ها به پول خود برسد.
یکی از پرسنل شعب بانک تجارت به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «سند مالکیت ضامن تلقی نمی‌شود، بلکه بسته به مبلغ وام تعداد ضامنین تعیین می‌شود. مثلا برای وام 200میلیون تومانی باید سه‌ضامن معرفی شود. اگر کمتر از 200میلیون تومان باشد، دوضامن کارمند رسمی دولت نیز قبول می‌کنیم.»
خواب سه‌ماهه پول متناسب با مبلغ وام
سختی‌های دریافت وام فقط به تعداد ضامنین و شرایطشان محدود نمی‌شود. بانک‌ها برای پرداخت وام از متقاضیان می‌خواهند که سپرده‌گذاری کنند. این سپرده‌گذاری به معنی خواب حداقل سه‌ماهه پول است. با این حساب اگر متقاضی وام 200میلیون تومانی از بانک درخواست کند، باید مبلغ 200میلیون تومان پول داشته باشد تا در کمترین حالت سه‌ماه آن را سپرده‌گذاری کند و متناسب با میزان سپرده خود وام بگیرد. باوجود این تفاسیر، گرفتن وام برای پول‌دار ها راحت‌تر است و دهک‌های پایین جامعه پشت درهای بسته دریافت وام می‌مانند!
یکی از کارمندان شعبه بانک ملت به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «هرمبلغی که به مدت سه‌ماه در بانک سپرده‌گذاری شود، معادل با همان مبلغ می‌توانیم وام پرداخت کنیم. بیشتر از آن قادر به پرداخت وام نیستیم. حتما هم باید دوضامن معتبر که کارمند رسمی دولت باشند، به بانک معرفی شود.» به‌طور معمول افرادی که متقاضی وام می‌شوند، نقدینگی لازم را برای خرید کالا یا برای شروع یک فعالیت ندارند؛ اما الان برای گرفتن وام باید پول داشته باشند!
شرط معدل حساب برای وام دهی
این روزها بانک‌ها فقط به فکر تسهیلات‌دهی به مشتریان عمده خود هستند و از ارائه تسهیلات به مردم عادی غافل مانده‌اند. شرط معدل حساب نیز یکی دیگر از شروطی است که فرایند دریافت وام را دشوار می‌کند. یکی از کارمندان شعب بانک سپه به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «باید معدل حساب بانکی گرفته شود و سپس بسته به معدل حسابتان به شما اعلام می‌کنیم که چه مبلغی وام می‌توانیم پرداخت کنیم.»
با این روش‌ها بسیاری از افراد باوجود نیاز شدید به دریافت وام، از دریافت تسهیلات بازمی‌مانند. نکته قابل‌توجه این است که برخی از شعب بانکی برای پرداخت وام سلیقه‌ای هم عمل می‌کنند. یکی از کارمندان شعب بانک صادرات به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «بسته به نظر رئیس شعبه تعداد ضامنین و مبلغ وام تعیین می‌شود. ممکن است رئیس یک‌شعبه با فیش کسری حقوق موافقت کند یا ممکن است با ضامنی موافقت کند که در بانک صادرات حساب داشته باشد و باحسابش خوب کار کند. ضمن اینکه مبلغ وام نیز بسته به نظر رئیس‌شعبه تعیین می‌شود.»
وام نمی‌دهیم!
دریافت وثیقه‌های بسیارسنگین، معرفی چندضامن حقوق‌بگیر کارمند دولت، یا حقوق‌بگیر بانک موردنظر، فیش حقوقی، گواهی کسر از حقوق، از جمله وثیقه‌ها و تضامینی است که بانک‌ها برای ارائه تسهیلات از مردم دریافت می‌کنند. معدل حساب و سپرده‌گذاری حداقل سه‌ماهه متناسب با مبلغ وام متقاضی هم بخش دیگری از شرط و شروط سخت‌گیرانه بانک‌هاست که گرفتن وام را مقرون‌به‌صرفه نمی‌کند.
اعتبارسنجی هم باید به این شروط اضافه کرد. درواقع متقاضیان وام باید رتبه اعتباری بالایی داشته باشند. در اعتبارسنجی تمامی رفتار مالی شخص موردبررسی قرار می‌گیرد. تأخیر در بازپرداخت اقساط تسهیلات اعتباری، سابقه منفی از جمله ورشکستگی، سابقه چک برگشتی، داشتن سابقه منفی در زمینه بدهی مالیاتی و داشتن سابقه منفی در بانک اطلاعاتی سازمان‌های بیرونی تأمین‌کننده اطلاعات سامانه روی رتبه اعتباری فرد تأثیر منفی می‌گذارد. در واقع گزارش رتبه‌بندی اعتباری هر شخص بیان‌کننده وضعیت اعتباری‌اش تلقی شده و ملاک ارزیابی متقاضیان تسهیلات در کشور است.
در این بین طی گفت‌وگو با برخی شعب بانکی اصفهان، این پاسخ را می‌شنویم که «در حال حاضر امکان پرداخت وام به متقاضیان را ندارند.» ابوذر سروش، معاون نظارت بر بانک مرکزی همین چندوقت پیش بود که در لابه‌لای اظهاراتش در گفت‌وگو با ایسنا به این موضوع اشاره کرد که «تقاضا برای تسهیلات زیاد و ظرفیت و منابع بانکی محدود است.» با وجود این تفاسیر، بسیاری از متقاضیان شعب بانکی اصفهان که روی گرفتن وام حساب باز کرده بودند، دست از پا درازتر به خانه‌هایشان برمی‌گردند!