به گزارش اصفهان زیبا؛ محله شهشهان، جزو محلههای سنینشین اصفهان و از نعمتیخانهها بوده است. در این ناحیه، کلیسایی وجود داشته که گویا به فرمان و حمایت شاهعباس کبیر برای اوگوستنهای پرتغالی ساخته شد (جابریانصاری، 1378: 54). این محله پیش از اینکه خانقاه و مدفن شاه علاءالدین محمد معروف به شهشهانی، از عرفا و اقطاب بنام آن زمان در آن بنا شود، ظاهرا به همان نام طوقچی یا حسینیه (حسینیان) خوانده میشد و جزو آن محله بود؛ اما پسازآنکه شاه علاءالدین محمد که عرفا او را شاهِ شاهان میخواندند در آنجا توطن کرد، بهتدریج به نام او شهرت و انتساب یافت و کمکم رو به توسعه گذاشت و از محلههای بزرگ اصفهان شد. محله شاه شاهان در اوایل قرن 14 بر محله طوقچی برتری داشت و کدخدای شهشهان، کدخدایی طوقچی را نیز عهدهدار بود. از اماکن تاریخی واقع در این محل، حسینیه شهشهان، مدفن شاه علاءالدین بوده که موردتوجه باستانشناسان است (رفیعیمهرآبادی، 1352: 237).
علاءالدین محمد پس از مدتها اقامت در اصفهان و افاضه به مردم، طرف توجه مردم و بالأخص موردعلاقه نواده امیرتیمور، سلطانمحمد بایسنقر، حکمران فارس و عراق بود. هنگامی که سلطانمحمد علیه حکومت هرات و سلطنت جد خود میرزا شاهرخبن تیمور قیام کرد، شاهرخ به قصد سرکوبی او به عراق لشکر کشید و سلطانمحمد بدون آنکه با لشکر شاهرخ مواجه شود، از شیراز به لرستان رفت. شاهرخ پس از ورود به اصفهان، جمعی از سادات و اکابر و علمای اصفهان را به اتهام یاری سلطانمحمد توقیف و تبعید کرد. از آنجمله، شاه علاءالدین محمد را دستگیر و به شهر ساوه تبعید کرد و به اغوا و تحریک گوهرشادخاتون، زوجه خود، در رمضان 850 آن سید جلیلالقدر و افضلالدینترکه و عدهای دیگر را مصلوب کرد.
شاهرخ 80 روز پس از این واقعه، در شهر ری درگذشت و سلطانمحمد به اصفهان بازگشت و بهپاس احترام به شاه علاءالدینمحمد که جان خود را در راه او از دست داده بود، نعش او را با احترام به اصفهان منتقل و در حسینیه و خانقاه خود سید، مدفون کرد و بر آرامگاه او بقعه فعلی شهشهان بنا شد (هنرفر،1350: 333). در ضلع جنوبی خیابان ابنسینا، نرسیده به فلکه باباقاسم، پس از گذشتن از مسجد صفا به فضایی میرسیم که در ضلع غربی آن، مدرسه و بقعه شاه علاءالدینمحمد قرار دارد. خاندان او یکی از خاندانهای اصیل و نجیب و محترم اصفهان هستند که به اصالت و صحت نسب معروفاند. مدفونان در بقعه شهشهان:
1. خانمسلطان: او ظاهرا دختر شاهعباس کبیر است که به نام خان آغابیگم خوانده میشده. او به تعمیر بقعه در 1013 اقدام کرده است.
2. آقاحسین شهشهانی، فرزند آقا سید محمد صدرالواعظین: او مستشار دیوان عالی کشور و از قضات محترم و پاکدامن بود و در طول خدمت، استانداری مازندران، کفالت وزارت دادگستری، کفالت وزارت کشور و ریاست اداره ثبتاسناد کشور را برعهده داشت. احیای قریه اصفهانک که موقوفه بقعه شهشهان است، از کارهای اوست. او زمانی که برای مداوا به ژنو رفته بود، فوت کرد. جنازهاش را به اصفهان منتقل و در بقعه شهشهان دفن کردند (مهدوی، 1384: 281 – 279). منزل مشیرالملک فاطمی از کارگزاران معتبر دستگاه ظلالسلطان نیز در این محله بوده است (رک: جابری انصاری، 1378: 169). مسجد صفا نزدیک بقعه شهشهان در 1289 توسط میرزا محمدعلی گلستانه مستوفی ساخته شد و میرزا آقاجان پرتو، شاعر اصفهانی، تاریخ آن را بر کتیبه سردر مسجد مورخ 1290ه.ق آورده است.
در محله شهشهان به لحاظ اجتماعی شاهد تراکم جمعیتی کم به دلیل وجود بافتهای فرسوده و خانههای خالی فراوان هستیم که همین خانهها تبدیل به نقاط بیدفاع شهری میشوند. در این محله شاهد فزونی جمعیت سالمند هستیم که این مهم ضرورتهای مناسبسازی اجتماعی و کالبدی این محله را برای سالمندان به ما یادآور میشود. در محله شهشهان شاهد نرخ چهاربرابری اتباع بیگانه نسبت به میانگین شهری هستیم که بخش بزرگی از آنها در بافتهای فرسوده این محله و نقاط غیرقابلاسکان سکنا گزیدهاند و کارگران یدی بازار هستند. در این محله نرخ بیهمسران به دلیل فوت همسر و زنان سرپرست خانوار نسبت به میانگین شهری بالاتر است.
نویسنده و پژوهشگر اجتماعی