به گزارش اصفهان زیبا؛ مهدی جمالی‌نژاد که به‌تازگی بر مسند ریاست استان نشسته و حکمرانی را بر عهده گرفته، اخیرا در رابطه با پروژه‌های تأمین آب استان سخن به میان آورده و گفته که این طرح‌ها نه‌تنها کند و متوقف نخواهد شد؛ بلکه در دولت چهاردهم با شتاب بیشتر تا تحقق کامل دنبال می‌شود: «پروژه‌های آب همچنان در اولویت مدیریت استان است و همه ما برای آینده زاینده‌رود نگران هستیم که امیدواریم بتوانیم با رویکرد وفاق و همدلی، کار در این حوزه را در کوتاه‌ترین زمان به نتیجه برسانیم. جلسات مرتبط با پروژه‌های تأمین آب استان در دو هفته اخیر به‌طور مستمر برگزار و چالش‌ها شناسایی و راه برون‌رفت از آن‌ها مشخص شده است.»
به گفته او، با مدیریت برداشت آب در حوضه آبریز زاینده‌رود از سراب تا پایاب، اجرای پروژه‌های تأمین آب و گام‌برداشتن در مسیر فناوری‌های نوین ازجمله انرژی خورشیدی، این استان به‌عنوان الگوی ملی معرفی خواهد شد. هم‌افزایی نمایندگان صنف کشاورزان نیز به ما کمک می‌کند تا بتوانیم پروژه‌ها را با شتاب بیشتری اجرایی کنیم. پروژه‌های تأمین آبی که جمالی‌نژاد از آن‌ها سخن به میان می‌آورد، طرح‌هایی هستند که برخی‌هایشان پروژه‌های قدیمی‌اند که هنوز و بعد از سال‌ها که از شروع آن‌ها زمان می‌گذرد به سرانجام نرسیده‌اند و حتی بعضی نیز راکد مانده‌اند!
بهشت‌آباد؛ طرحی که رو به فراموشی است
مطالعات طرح انتقال آب به فلات مرکزی ایران موسوم به بهشت‌آباد، در سال ۱۳۸۱ شروع و در لایحه بودجه سال ۱۳۸۵ دارای کد اجرایی شد. هرچند در طرح اولیه، انتقال حدود یک‌میلیارد مترمکعب آب برای جبران کمبود آب شرب و صنعت استان‌های اصفهان، یزد و کرمان در نظر گرفته شده بود؛ ولی در جریان بازنگری منابع آب، طرح حجم آب انتقالی به ۵۸۰میلیون مترمکعب کاهش یافت که تنها ۲۵۰ میلیون مترمکعب آن برای تأمین بخش شرب اصفهان درنظر گرفته شده است.
بهشت‌آباد یکی از پرچالش‌ترین طرح‌های انتقال آب میان‌حوضه‌ای است که حامیان آن در اصفهان بر اجرایش اصرار دارند و سنگ آن را بر سینه می‌زنند و معتقدند اجرای این طرح می‌تواند تا حدودی وضعیت آبی اصفهان را بهبود بخشد. از سوی دیگر، مخالفان عملیاتی‌شدن آن در دو استان خـوزستان و چهارمحال و بختیاری به‌شدت با ازسرگرفتن و اجرایی‌شدن آن مخالفت می‌کنند و هر بار مانع از پیشرفت آن می‌شوند.
به گزارش «اصفهان زیبا»، گرچه بهشت‌آباد همواره در مظان اتهام قرار گرفته و حدود یک‌دهه پیش اجرای این طرح با مخالفت سازمان محیط‌زیست و سازمان بازرسی کل کشور و دفتر فنی آب وزارت نیرو قرار گرفت؛ اما سال 1390 بود که بالاخره اولین گام اجرای این پروژه برداشته و مقدمات عملیاتی‌شدن آن فراهم شد.
این فرایند اما چندان به طول نینجامید و تنها سه‌سال بعد با دستور وزارت نیرو و از سوی شورای عالی آب، اجرای طرح بهشت‌آباد متوقف شد؛ درست زمانی که چهارمحالی‌ها دست به اعتراض زدند و خواهان متوقف‌شدن اجرای این طرح شدند؛ چراکه ازنظر آن‌ها در این طرح فقط به منافع آن برای استان‌های اصفهان، یزد و کرمان توجه شده و به مصارف استان چهارمحال و بختیاری توجهی نشده است.
بهشت‌آباد، تا سال 99 متوقف ماند و در این سال، دوباره رسانه‌ها خبر ازسرگیری اجرای آن دادند؛ اتفاقی که باز با موجی از اعتراض‌ها و مخالفت‌ها خبر همراه و باعث شد تا تجمعات گسترده‌ای در دو استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری در اعتراض به اجرایی‌شدن این طرح رخ بدهد و باعث شود که دوباره این طرح متوقف بماند.
اگرچه سال گذشته دیوان اداری رأی به توقف اجرای بهشت‌آباد داد؛ اما به نظر می‌رسد این طرح هنوز راکد است و عزمی برای به سرانجام‌رساندن آن وجود ندارد؛ درحالی‌که بابک ابراهیمی، معاون سابق برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، در رابطه با ضرورت اجرای بهشت‌آباد به «خبرآنلاین» می‌گوید: «این طرح با کنترل بخشی از سیلاب‌های جاری در سرشاخه‌های کارون شمالی و با مجوز تخصیص جهت انتقال به استان‌های یزد، کرمان و اصفهان به میزان ۵۸۰میلیون مترمکعب در سال طراحی شد؛ بنابراین در صورت نهایی‌شدن مخزن بهینه سد، می‌توانست به‌طور بالقوه بخشی از سیلاب‌های حوضه کارون را به‌خصوص در دوره‌های ترسالی، کنترل و آب خروجی از حوضه کارون را قبل از رسیدن به جلگه اهواز مهار کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بهشت‌آباد نزدیک‌ترین و اقتصادی‌ترین منبع آبی است که می‌تواند با یک بیلان آبی مثبت و بدون اینکه برای سرشاخه‌های کارون خسارتی به همراه داشته باشد، بخشی از آب موردنیاز حوضه زاینده‌رود را جبران کند.»
پروژه کوهرنگ به کجا رسید؟
عملیات اجرایی طرح انتقال آب کوهرنگ3 شامل سد و تونل در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۰میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز و قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ نیز در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهرهبرداری برسد که این اتفاق رخ ندارد. البته که هنوز سد کوهرنگ3 که بر اساس آن قرار بود 120 میلیون مترمکعب به‌طور سالانه آب به اصفهان برسد، ساخته نشده و ساخت آن متوقف شده است.
به گزارش «تسنیم»، سال 96 بود که مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای اصفهان گفته بود، از زمستان امسال کوهرنگ آب دارد و تونل نیز آبگیری می‌شود؛ اما به‌دلیل آماده‌نبودن سد این طرح، تنها در حد یک ایستگاه پمپاژ حدود 50 تا 60 میلیون مترمکعب آب خواهد داشت؛ درحالی که تخصیص آب کامل تونل سوم کوهرنگ حدود 120 میلیون مترمکعب است. البته به دلیل کمبود اعتبارات در اجرای سد تونل کوهرنگ بسیار عقب هستیم.
بااین‌حال، این مقام مسئول وعده داده بود که سد و تونل سوم کوهرنگ تا پایان دولت دوازدهم به اتمام برسد؛ این در حالی است که به‌دلیل شکایت استان چهارمحال و بختیاری، در همان سال اجرای عملیات احداث سد تونل از سوی سازمان محیط‌زیست کشور تعطیل شد. با توجه به اهمیت این طرح و تمام حواشی و شایعاتی که درخصوص آن منتشرشده بود، 12 تیر سال 97 علی مقدس‌زاده، معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان، بیان کرد که با تأمین منابع مالی موردنیاز، عملیات اجرایی سد تونل سوم کوهرنگ پس از پنج سال از سر گرفته شد.
حجت‌الله غلامی، معاون وقت عمرانی استانداری نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها در رابطه با بهرهبرداری از سد تونل کوهرنگ، وعده داد که بر اساس برنامه زمان‌بندی تونل کوهرنگ و سد سوم در سال 1400 آبگیری می‌شود و با تحقق این مهم، بخشی از مشکلات آب استان اصفهان در حوزه آشامیدنی، صنعتی و کشاورزی تأمین خواهد شد.
اواخر آبان ماه بود که وزیر کشور به اصفهان آمد و وعده آغاز پمپاژ کوهرنگ را در جمع استانداران و برخی از کشاورزان داد؛ سفری که پس از افتتاح پروژه انتقال آب «بن-بروجن» توسط رئیس‌جمهور و در پی اعتراضات و مخالفت‌های گسترده اصفهانی‌ها با بهرهبرداری از این طرح پیش آمد. وزیر کشور در خلال این سفر گفته بود: «برای همه طرح‌ها مانند انتقال آب دریا و پمپاژ کوهرنگ3 برنامه‌ریزی کردیم و پله‌پله پیش می‌رویم. با مدیریت صورت‌گرفته سال‌به‌سال وضعیت بهتر خواهد شد و می‌توانید برای سخنان ما و زمان اجراشدن برنامه‌ها و طرح‌ها شمارشگر بگذارید.»
بهمن‌ماه سال گذشته بود که مهران زینلیان، معاون سابق عمرانی استانداری، در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد: «پمپاژ پروژه کوهرنگ3 از مهم‌ترین طرح‌های آبی اصفهان طبق وعده وزیر نیرو آغاز شد. با این طرح، بخشی از اضافه مصارفی که بر حوضه آبریز زاینده‌رود تحمیل شده است، جبران خواهد شد. کوهرنگ۳ یکی از پروژه‌های برزمین‌مانده و مطالبه دیرین مردم استان اصفهان است که مصوبات بالادستی متعددی نیز دارد؛ اما سال‌ها بلاتکلیف مانده بود.» اگرچه آن موقع زینلیان خبر از پمپاژ پروژه کوهرنگ داد؛ اما به نظر می‌رسد در حال حاضر این پروژه نیز راکد و پمپاژ آب نیز متوقف شده باشد!
طرح «ماندگان» و چندسؤال؟
پروژه انتقال آب «ماندگان» قرار است کمبود آب شرب اصفهان را جبران کند و ۲۸۰میلیون مترمکعب تخصیص آب دارد که ۳۰میلیون مترمکعب آن به آب شرب شهر‌های شهرضا، دهاقان و سمیرم و مابقی به آب شرب اصفهان بزرگ تخصیص خواهد یافت.
جلسات ارزیابی محیط‌زیستی آن برای دریافت مجوز‌های محیط‌زیستی به‌طور کامل در سازمان محیط‌زیست برگزارشده و تاکنون هیچ ایراد و نقد زیست‌محیطی به آن وارد نشده و پروسه اخذ مجوز زیست‌محیطی آن درحال‌اتمام است.
گفته می‌شود این طرح چالش خاصی ندارد؛ زیرا اولا قرار است سد بسیارکوچکی احداث شود که صرفا تعدیل‌کننده جریان آب است و ذخیره‌کننده آب محسوب نمی‌شود. حجم ذخیره سد ماندگان یک‌دهم حجم ذخیره سد خرسان۳ هم نخواهد بود. در ثانی، در مخزن سد آن هیچ پوشش گیاهی و گونه جانوری خاصی وجود ندارد که مانع اجرای پروژه شود.
درواقع هیچ آسیب زیست‌محیطی برای پروژه انتقال آب ماندگان شناسایی و اعلام‌نشده؛ به همین دلیل مراحل نهایی برای دریافت مجوز‌های لازم درحال انجام است. در برخی رسانه‌ها موضوعاتی درباره حقابه پایین‌دست یا احتمال آسیب به محیط‌زیست درباره این پروژه مطرح می‌شود؛ درحالی‌که سالانه بیش از یک‌میلیارد مترمکعب آب از رودخانه ماربر و رودخانه‌های فرعی اطراف آن به سمت کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان در کارون سرازیر می‌شود؛ باید توجه داشت تنها ۲۸۰ میلیون مترمکعب آن تخصیص داده شده (که ۳۰میلیون مترمکعب آن از قبل برای شهر‌های منطقه بوده است). درنتیجه این مقدار برداشت آب هیچ آسیبی به محیط‌زیست پایین‌دست وارد نخواهد کرد و حقابه پایین‌دست کاملا رعایت می‌شود.
همچنین برخی ادعا می‌کنند وجود سد ماندگان موجب آب‌شدن برف‌های کوه دنا می‌شود که ادعایی بی‌اساس و غیرکارشناسی است؛ برای نمونه سد خرسان۳ در فاصله بسیار نزدیک‌تری به کوه‌های دنا قرار دارد که حجم مخزن آن ۱۰برابر سد پروژه ماندگان و سطـح مخزن آن پنج برابر است؛ اما توانسته مجوز‌های زیست‌محیطی را به‌طورکامل دریافت کند؛ درنتیجه قطعا کسی نمی‌تواند برای پروژه ماندگان بهانه زیست‌محیطی بیاورد. مواردی که درباره آسیب زیست‌محیطی ماندگان گفته می‌شود، صرفا تنش‌های اجتماعی و استانی و قومیتی است.
حتی در یک مورد تصویری در فضای مجازی منتشر شده بود که افرادی با در دست‌داشتن یک نوشته، خواستار توقف احداث سد ماندگان در یک استان شده‌اند؛ اما هم‌زمان تکمیل سد دیگری در استان دیگر را مطالبه کرده بودند! که نشان می‌دهد مخالفان سد ماندگان فعال زیست‌محیطی نیستند؛ بلکه صرفا تحت تأثیر تعارض‌های استان‌ها ضدیکدیگر هستند.
یکی دیگر از اتفاقات در فضای مجازی، این بوده که برخی رسانه‌‌های استان‌ها از قول معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار کرده‌اند که سد ماندگان مجوز زیست‌محیطی ندارد و خواستار توقف پروژه سد ماندگان شده‌اند و طوری وانمود کرده‌اند که یک تخلف درحال انجام است؛ درحالی‌که معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده که سد ماندگان که مجوز ندارد؛ به این معنی است که هنوز مجوز نهایی صادر نشده است و در طول یک سال گذشته همه جلسات ارزیابی محیط‌زیستی آن برگزار و مطالعات موردنیاز آن تکمیل شده است.
البته لازم است تأکید شود که پروژه سد ماندگان متوقف است و احداث سد ماندگان هنوز آغاز نشده؛ بلکه صرفا کارگاه آن راه‌اندازی و دسترسی‌ها ایجاد و مقدمات فراهم شده است تا به‌محض اعلام نظر نهایی سازمان حفاظت محیط‌زیست عملیات اجرایی آن آغاز شود.
طرحی که در حال اجراست!
خط۳ انتقال آب دریای جنوب به فلات مرکزی ایران، شامل شیرین‌سازی ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب دریا از تنگه هرمز و انتقال آن با خط لوله به استان اصفهان است. هدف از این پروژه تأمین آب برای مصارف صنعت، شرب و کشاورزی صنعتی گلخانه‌ای متقاضی خرید این آب در استان اصفهان است. عملیات اجرایی مرحله نخست پروژه انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان مهر سال ۱۴۰۱ آغاز شد و در دولت سیزدهم در ۲۴ نقطه با حضور ۱۴ پیمانکار در حال تکمیل است. عملیات اجرایی مرحله دوم پروژه انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان، هفتم مهر سال ۱۴۰۲ با حضور رئیس‌جمهور آغاز شد. ۷۰ میلیون مترمکعب در مرحله نخست و در مرحله بعد ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب از طریق اجرای این پروژه به اصفهان انتقال داده می‌شود.
کارشناسان چه می‌گویند؟
اگرچه مسئولان اصفهانی سال‌هاست که حل مشکلات آبی اصفهان را درگرو اجرایی‌شدن طرح‌های تأمین آب می‌دانند؛ اما بسیاری از کارشناسان می‌گویند که حتی در صورت اجرایی‌شدن این طرح‌ها نیز تنها بخشی از مشکلات آب استان و نه همه آن‌ها رفع می‌شود. رضا آقایی، کارشناس حوزه آب، دراین‌باره به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «پروژه‌های تأمین آب نیاز به تلاش بسیاری برای به اتمام‌رساندن دارد؛ چراکه این طرح‌ها همانند دیگر طرح‌ها نیستند و اجرای آن‌ها به زمان زیادی نیاز دارد.» به گفته او، در اجرای طرح‌های آبی باید تمامی مباحث فنی، محیط زیستی، اجتماعی و حقوقی را در نظر گرفت؛ چراکه در غیر این صورت مشکلات زیادی به وجود خواهد آمد.
