به گزارش اصفهان زیبا؛ صدای پای زمستان نزدیک شده و دوباره بحث‌وجدل در رابطه با یکی از متهمان آلودگی هوای اصفهان بالا گرفته است. مازوت، سوختی که در سال‌های اخیر استفاده از آن در نیروگاه‌ها ممنوع اعلام شده و با مخالفت‌های بسیاری روبه‌رو بوده است؛ اما با تصمیم شورای امنیت ملی، مسئولان اصفهانی در برابر سوزاندن آن و به مدار آمدن مشعل‌های مازوت سرتعظیم فرود آوردند و سکوت کردند.
حالا، اما سرما هنوز از راه نرسیده و گفته می‌شود مازوت‌سوزی نیز رخ نمی‌دهد. دولت به‌تازگی از ممنوعیت سوزاندن مازوت در برخی از نیروگاه‌ها ازجمله اصفهان خبر داده است؛ دستوری که گفته می‌شود به منظور تأمین سلامت شهروندان است و به همین دلیل نیز روزانه دو ساعت خاموشی نیز اتفاق می‌افتد. اما برخی از رسانه‌ها روایت دیگری دارند و کمبود گازوئیل را عامل اصلی خاموشی‌ها می‌دانند. حسین احمدی‌کیا، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» معتقد است که در صورت برودت هوا ممکن است دستور دولت اجرا نشود!
به‌تازگی ممنوعیت سوخت مازوت در برخی از نیروگاه‌ها ازجمله شهید منتظری اصفهان ممنوع شد؛ اتفاقی که قرار است با قطعی دوساعته برق همراه باشد. صدور ممنوعیت مازوت‌سوزی در شرایطی که هنوز هوا سرد نشده و مصرف گاز افزایش نیافته، به چه معناست؟ آیا این نیروگاه‌ها اکنون نیز مشغول سوزاندن مازوت هستند؟
امسال نیروگاه اصفهان مازوت نسوزانده؛ اما نیروگاه شهید منتظری در شرایط عادی هم وضعیت خوبی ندارد و نمی‌دانیم که علت آن مازوت‌سوزی است یا خیر! بنا به گفته وزارت نیرو، دو نیروگاه شهید منتظری و اصفهان فعلا مازوت نمی‌سوزانند. البته قبل از اینکه دستور توقف مازوت‌سوزی صادر شود، نیروگاه‌ها برای سوزاندن مازوت آماده شده‌اند؛ زیرا نیروگاه باید اقداماتی انجام دهد و لوله‌ها و مخازن و مشعل‌هایش را آماده کنند؛ چراکه مازوت، سوختی نیست که به‌راحتی بسوزد.
اگرچه سوزاندن مازوت در استان اصفهان از سوی رئیس‌جمهور ممنوع شده؛ ولی ممکن است شرایطی پیش آید (مثلا هوا بسیار سرد شود) که قطع‌کردن روزانه دوساعت برق نیز مشکلی را حل نکند و چاره‌ای جز سوزاندن مازوت نباشد. از سوی دیگر، ممکن است برخی از صنایع نظیر سیمان اصفهان و سپاهان، مازوت بسوزانند که هنوز دستوری در رابطه با ممنوعیت سوزاندن این سوخت توسط آن‌ها صادر نشده است.
وقتی صحبت از مازوت‌سوزی می‌شود، همه حواس‌ها به سمت نیروگاه می‌رود و کسی از صنایعی مثل سیمان یا آجرپزی‌ها حرفی به میان نمی‌آورد. آیا میزان آلودگی که این صنایع با سوزاندن مازوت ایجاد می‌کنند، قابل‌چشم‌پوشی است؟
حجم مازوتی که در نیروگاه‌ها سوزانده می‌شود بسیار زیاد است؛ مثلا نیروگاه شهید منتظری اگر بخواهد با تمام ظرفیت از این سوخت استفاده کند، روزانه 9میلیون لیتر مازوت نیاز دارد. پس در وهله اول نیروگاه‌ها مصرف‌کننده اصلی مازوت و پس از آن کارخانه‌های سیمان هستند. برای همین، باید شرایطی فراهم شود که نیروگاه‌ها به‌هیچ‌عنوان به سمت‌وسوی مازوت‌سوزی نروند. همان‌طور که شما هم اشاره کردید، سال‌های گذشته مازوت‌سوزی از اواخر آذر آغاز و تا آخر بهمن ادامه می‌یافت. هیچ‌وقت سوزاندن مازوت در آبان رخ نمی‌داد؛ چراکه در این ماه هوا هنوز سرد نشده است. پارسال نیز به‌طوررسمی اعلام شد که در کل سال در تهران و کرج مازوت سوزانده نشده است. حالا اما نمی‌دانیم چه اتفاقی افتاده که دستور توقف مازوت‌سوزی از همین‌الان اجرا شده است! شاید این موضوع دال بر این باشد که وضعیت تولید گاز مناسب نیست یا ممکن است برق صادر شود. البته در سال‌های اخیر، صنایع انرژی‌بر مثل فولاد، توسعه زیادی یافته‌اند که هم مصرف برق و هم مصرف گاز زیادی دارند. سوزاندن مازوت معمولا در نیروگاه شهید منتظری رخ می‌دهد؛ اما در نیروگاه اصفهان این اتفاق به‌ندرت می‌افتد. اگر نیروگاه «اصفهان» مازوت بسوزاند، اثر آن روی اصفهان بیش از چهار برابر نیروگاه شهید منتظری است.
چرا؟
زیرا نزدیک اصفهان است و در جهت باد قرار دارد و در صورت روشن‌شدن مشعل‌های مازوت آن، تمام شهر آلوده خواهد شد. این شدت در نزدیکی نیروگاه بیشتر است. شاید برای اهالی جنوب شهر اصفهان تأثیرات ناشی از مازوت سوزی نیروگاه شهید منتظری چندان ملموس نباشد؛ اما باید مازوت نیروگاه اصفهان خط قرمز مردم باشد و درصورتی‌که در آن مازوت‌سوزی انجام شود، مشکلات بسیار زیادی برای شهر اصفهان به وجود خواهد آمد. این موضوع به‌وضوح قابل‌مشاهده است و به‌محض آغاز مازوت سوزی در نیروگاه اصفهان، ایستگاه‌های پایش، افزایش دی‌اکسید گوگرد را نشان می‌دهند.
آیا خاموشی دوساعته می‌تواند مشکل آلودگی هوا را حل کند؟
نیروگاه شهید منتظری تقریبا 50درصد از برق اصفهان و 4درصد برق ایران را تأمین می‌کند. در زمستان مصرف برق در بخش صنایع اصفهان بیشتر از بخش خانگی است؛ بنابراین اگر تصور کنیم که با دوساعت خاموشی برق خانگی می‌توان مشکل را حل کرد، اشتباه کرده‌ایم.
در حال حاضر دستور توقف سوزاندن مازوت در سه شهر صادر شده است. در کشور حدود 132 نیروگاه وجود دارد؛ اما مسئله این است که این پنج نیروگاه بخار منتظر قائم، بعثت، شازند، شهید منتظری و اصفهان میزان زیادی از برق کشور را تأمین می‌کنند؛ پس با دوساعت خاموشی برق خانگی مشکل حل نخواهد شد و ممکن است هرسال این زمان بیشتر شود؛ ضمن اینکه ممکن است هوا سردتر بشود یا باتوجه به افزایش تقاضا برای مصرف برق و گاز، شاهد خاموشی چندساعته باشیم و درعین‌حال مازوت هـم مصرف شود.
در دولت‌های گذشته نیز سوزاندن مازوت ممنوع شد؛اما این اتفاق افتاد و گفته شد که بنا به مصالح ملی باید مازوت در برخی از نیروگاه‌ها ازجمله شهید منتظری سوزانده شود. آیا ممکن است در ماه‌های آینده و تغییر شرایط، این بار نیز دستور دولت لغو شود؟
قبلا نیز دستورات و قول‌هایی در رابطه با عدم مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها صادر شده بود و حتی چندسال مشعل‌های مازوت پلمب شده بودند؛ اما با دستور شورای امنیت ملی، مازوت سوزی انجام شد؛ بنابراین هیچ تضمینی در این باره وجود ندارد؛ ضمن اینکه تصمیم‌گیری در رابطه با قطع مازوت‌سوزی تصمیم خارق‌العاده‌ای نیست و اکنون همه می‌دانند که این اتفاق نباید بیفتد. با قطع برق، مشکل از جایی به‌جایی دیگر منتقل شده است. مسئله مهم این است که راه‌حل مناسبی برای کاهش آلودگی هوا اتخاذ شود.
در این میان، برخی نیز به استقبال از دستور رئیس‌جمهور رفتند و عنوان کردند تحمل خاموشی به‌مراتب بسیار بهتر از به‌خطرافتادن سلامتی شهروندان به دلیل سوزاندن مازوت در نیروگاه است! این استدلال به نظر شما تا چه میزان منطقی است؟
از جهتی این استدلال درست است و منجر به‌سلامتی بیشتر ساکنان شهرهایی می‌شود که نیروگاه‌ها در آن مازوت می‌سوزانند؛ اما از سوی دیگر، خاموشی برق قرار است در تمامی استان‌ها رخ دهد. در این صورت مشکل آلودگی مازوت این سه شهر در تمام کشور توزیع شده؛ در حالی که آلودگی این سه شهر در حالت معمول آن‌قدر زیاد است که با توقف مازوت‌سوزی حل نمی‌شود و تنها درصد کمی کاهش خواهد یافت. شاید این تصمیم با موجی از نارضایتی شهروندان روبه‌رو شود؛ چراکه تحمل‌کردن خاموشی نیز کار دشواری است؛ آن‌هم در عصری که تمامی زندگی انسان وابسته به این انرژی است.
البته خاموشی در سال‌های گذشته به‌ویژه در واحدهای صنعتی نیز رخ می‌داد!
بله؛ ولی خاموشی به‌صورت‌مستمر صورت نمی‌گرفت. بسیاری از صنایع در تابستان برق نداشتند و حالا نیز ممکن است با قطعی گاز و برق مواجه شوند.این مسائل باعث ضرر و زیان بسیار آن‌ها می‌شود و به‌ناچار محصولات خود را گران‌تر می‌کنند و درنهایت دود آن به چشم مردم می‌رود.
با حذف مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید منتظری چه اتفاقی برای هوای اصفهان می‌افتد؟ آیا آلودگی هوا کاهش می‌یابد؟
میانگین سالانه ذرات معلق زیر 2.5میکرون شهر اصفهان به 38میکروگرم بر مترمکعب می‌رسد. در شرایطی که مازوت سوزانده نشود، آلودگی هوای شهر اصفهان هفت برابر بیشتر از استاندارد است؛ اما زمانی که مازوت سوزانده می‌شود، وضعیت به‌مراتب سخت‌تر می‌شود؛ برای مثال، اگر نیروگاه شهید منتظری با تمامی ظرفیت شروع به مازوت‌سوزی کند، میانگین ذرات معلق شهر اصفهان 12درصد افزایش پیدا می‌کند. البته دی‌اکسید گوگرد، ترکیبات آلی فرار و گازهای سمی افزایش بسیار بیشتری خواهند داشت. در اصفهان به‌دلیل استفاده از سوخت نسبتا باکیفیت در خودروها، غلظت دی‌اکسید گوگرد زیر حد بحرانی بوده است. به‌طورکلی مشکل آلودگی هوای شهر اصفهان با نسوزاندن مازوت حل نخواهد شد.
در سال‌های گذشته مازوت‌سوزی در نیروگاه اتفاق افتاده است؟
به‌تازگی متوجه شده‌ام که نیروگاه اصفهان سال گذشته به مدت یک‌ماه مازوت سوزانده است.
درصورتی‌که نیروگاه یا صنایع شروع به مازوت‌سوزی کنند، آیا این مسئله قابل‌تشخیص خواهد بود؟
بله؛ ایستگاه‌ها این موضوع را نشان می‌دهند؛ ضمن اینکه دود سیاه‌رنگی نیز بسته به میزان مازوتی که سوزانده می‌شود در هوا قابل‌مشاهده است. البته در برخی از مواقع نیز ممکن است مازوت‌سوزی را نشود تشخیص داد؛ مثل سال گذشته که مسئولان متوجه سوزاندن این سوخت در نیروگاه اصفهان نشدند یا حداقل نخواستند آن را رسانه‌ای کنند.
صرفه‌جویی تا چه میزان می‌تواند به بهبود وضعیت کنونی کمک کند؟ موضوعی که بارها مسئولان به مردم گوشزد می‌کنند.
طبیعتا صرفه‌جویی بسیار مؤثر خواهد بود. در حال حاضر 14 نیروگاه در کشور امکان مازوت‌سوزی دارند که از بین آن‌ها تأثیر آلودگی چند نیروگاه در البرز، اصفهان و اراک که در نزدیک شهرهای پرجمعیت و آلوده هستند، بیشتر است. کل کشور در زمستان نیاز به 50 تا 60هزار مگاوات برق دارد و این چند نیروگاه حدود 10درصد از برق کشور را تأمین می‌کنند. پس اگر حدود 10درصد در بخش صنعت و خانگی صرفه‌جویی انجام شود، ممکن است قطعی برق نداشته باشیم.
با توجه به آنکه گفتید خاموشی دوساعته و توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه نمی‌تواند دردی از آلودگی هوای اصفهان دوا کند، پس چاره چیست؟ آیا باید همچنان دست روی دست گذاشت و چشم‌انتظار شرایط جوی بود؟
برای رفع مشکل آلودگی هوا راه‌حل‌های بسیار زیادی در حوزه‌های مختلف وجود دارد. باید برنامه کارشناسی‌شده‌ای طراحی شود؛ نه اینکه برق برای یک بازه زمانی قطع شود. چندین سال است که بحث مازوت‌سوزی در زمستان مطرح می‌شود و هیچ برنامه‌ای برای آن نداشته‌ایم و هرسال بر میزان مازوت‌سوزی اضافه شده است. مشکل این است که الان هم که دستور توقف مازوت‌سوزی صادر شده، برنامه‌ای برای سال‌های بعد ارائه نشده است.
مسئله مهم این است که باید به سمت‌وسوی انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنیم؛ موضوعی که در قانون هوای پاک خیلی کم به آن توجه شده است. از سوی دیگر، سال‌هاست که قرار بوده نیروگاه شهیدمنتظری به سیکل ترکیبی تبدیل شود تا راندمان آن از 32درصد به 57درصد برسد؛ اتفاقی که اگر رخ دهد، می‌توان به استان سیستان و بلوچستان گاز داد. از طرف دیگر باید حمل‌ونقل عمومی توسعه یافته و خودروهای سبک و به‌ویژه سنگین فرسوده اسقاط یابند. کاهش آلایندگی ذوب‌آهن اصفهان و کوره‌های آجرپزی و دیگر صنایع نیز موردتوجه قرار گیرد. طی سال‌ها متأسفانه به هیچ‌کدام از این موارد اهمیتی داده نشده و نه‌تنها آلودگی هوا کمتر نشده که سال‌به‌سال بیشتر نیز شده است؛ به‌طوری‌که تقریبا هرسال به‌طورمتوسط 2میکروگرم بر مترمکعب غلظت ذرات معلق در اصفهان افزایش می‌یابد.
به‌تازگی مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست اصفهان مدعی شد کـه سایـه آلـودگی از اصفهان کم می‌شود و از اقدامانی مثل تعیین تکلیف ۱۱۰ کارگاه آلاینده طلاسازی و تلاش کارخانه ذوب‌آهن برای رفع آلایندگی و… سخن گفت. آیا این مسائل می‌تواند منجر به کاهش آلودگی هوا در اصفهان شود؟
313 کوره آجرپزی در شعاع 50کیلومتری اصفهان قرار دارند که تنها 30 تا 40 کوره پلمب شده‌اند؛ آن‌ها هم جزو کوره‌هایی بوده‌اند که مجوز نداشته‌اند؛ چراکه واحدهای دارای مجوز را به‌راحتی نمی‌توان تعطیل یا جابه‌جا کرد؛ مگر اینکه مشوق‌های مالی برای آن‌ها در نظر بگیرند یا اینکه تخلف کرده باشند و مراجع قضایی دراین‌باره حکم بدهند که معمولا با اعمال جریمه نقدی آن‌ها به کار خود ادامه می‌دهند. قانون هم به نفع آن‌هاست.گیـریم کـه سازمـان محیـط‌زیسـت و صنایعی مثل فولاد و ذوب‌آهن و سیمان، کارهای زیادی در راستای رفع آلودگی هوا در اصفهان انجام داده‌اند؛ اما خروجی این اقدامات این است که هوای اصفهان همچنان آلوده است و نسبـت بـه سـال‌هــای گــذشتـــه نه‌تنها آلودگی کمتر نشده که بیشتر نیز شده است!
