گفته میشود اهمیت صنایعدستی در یک شهر، در مبلمان آن شهر بروز و ظهور مییابد. بنابراین پربیراه نیست اگر بگوییم لازم است مبلمان شهری اصفهان، متناسب با صنایعدستی آن اصلاح شود.
به گونهای که هر مغازه صنایعدستی، بهعنوان یک موزه میتواند مورد توجه قرار گیرد. موضوعی که شاید جای خالی آن در چهارباغ عباسی بهعنوان یک محور تاریخی و باقدمت احساس میشود.
اگرچه مغازهها و فروشگاههای صنایعدستی اکنون در چهارباغ وجود دارند و بخشی از هویت آن را شکل میدهند، به نظر میرسد تعداد و نحوه عرضه این صنایعدستی کافی نیست. برای مثال، برخی از هنرمندان در اینباره از عصر درخشان صفوی یاد میکنند و معتقدند پس از دوره صفوی کاری اساسی صورت نپذیرفته است.
درواقع این ادعا وجود دارد که به خاطر عدم حمایتهای رسمی و دولتی در ۱۵۰ سال گذشته، هنر مینا به لحاظ طرح و رنگ ضعیف و تنوع در این هنردستی، کم شده است و جای خالی آن در چهارباغ به چشم میخورد. اما آیا ازدیاد مغازههای صنایعدستی در این محور میتواند منجر به هویتبخشی و تعیین شخصیت به چهارباغ شود؟
دراینباره علیرضا خواجه احمد عطاری، رئیس دانشگاه هنر میگوید: «اگر جهانی را که در آن زندگی میکنیم، بهمثابه یک متن فرض کنیم، عناصر مختلفی اجزای این متن را تشکیل میدهند. بهطوریکه وجودنداشتن هر کدام از این عناصر باعث بیمعناشدن متن میشود.»
او تصریح میکند: «چهارباغ هم مانند متنی میماند که اجزای تشکیلدهنده آن شامل مغازهها و فروشگاهها و درختان و مردمی که در آن تردد دارند و… هستند. پس از آنجایی که صنایعدستی و فرهنگی بخشی از هویت اصفهان را تعریف میکنند، باید آنها نیز در متن چهارباغ حضور داشته باشند. مثل میدان نقشجهان که اگرچه ارکان مختلفی مثل مغازهها، کالسکهها، حجرهها، تیمچهها و… در آن قرار گرفته است، این عناصر با هویت و شخصیت این فضا همخوانی دارند.»
همه ارکان باید با هم همخوانی داشته باشند
رئیس دانشگاه هنر در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه وحدت در هر متنی باید وجود داشته باشد، بیان میکند: «وجود مغازهها و خدمات صنایعدستی در چهارباغ میتواند جزئی (و البته نه همه) از متن این محور تاریخی و قدیمی را تشکیل دهد. البته قبل از افزایش مغازهها و ارائه صنایعدستی یا خدمات وابسته به آن باید بررسی دقیقی انجام داد که این مسئله چقدر و چگونه میتواند به هویت چهارباغ کمک کند.»
خواجه احمد عطاری در ادامه اظهاراتش با بیان اینکه برای تمامی ارکانی که در چهارباغ قرار میگیرد (از کف این محور گرفته تا فروشگاهها، مغازهها و…) باید به گونهای برنامهریزی شود که با مردمی که در این پیادهراه تردد میکنند، ارتباط برقرار کند، میافزاید: «بهطوریکه گردشگران ضمن لذتبردن از چهارباغ چهارصد ساله، احساس کنند در گذری قدم میزنند که همه هویت و ریشه فرهنگی اصفهان را در خود جای داده است.»
رئیس دانشکده صنایعدستی دانشگاه هنر در ادامه با انتقاد به عدم اهتمام به چهارباغ بالا و چهارباغ پایین، میگوید: «همه چهارباغ را نباید در محور چهارباغ عباسی خلاصه کرد؛ انگاری از یک محور فقط میانه آن مهم باشد!»
خواجه احمد عطاری در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه صنایعدستی و فرهنگی به گونههای مختلف میتوانند در محور تاریخی چهارباغ عرضه شوند، میافزاید: «برای مثال، میتوان در سردرها و تابلوهایی که دورتا دور چهارباغ قرار دارند و هر کدامشان هم برای خود یک سازی میزنند، از مس یا فیروزه یا تلفیقی از سایر صنایعدستی استفاده کرد؛ به گونهای که وحدت در بین آنها شکل گیرد.»
چهارباغ محلی برای خاطرهسازی است
رئیس دانشگاه هنر بیان میکند: «همانطور که هر شهری میتواند صنایعدستی اصفهان را ارائه دهد و به نمایش بگذارد، اصفهان نیز میتواند امکان ارائه صنایعدستی شهرهای دیگر در چهارباغ را فراهم کند؛ البته تحقق این امکان ،به نحوه تعریف متن چهارباغ بستگی دارد.»
خواجه احمد عطاری با اشاره به عدم استفاده از بدنه شرقی چهارباغ درحال حاضر میگوید: «این بدنه همیشه خلوت و متروکه است؛ درحالیکه در آن، هم میتوان صنایعدستی و هم خدمات وابسته به آن را ارائه داد؛ به گونهای که بتواند گردشگران مختلفی را از سراسر دنیا به خود جذب کند.»
رئیس دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه در گذشته در میدان نقشجهان راستهای همچون قیطریه شکل گرفته است که در آن هم تیمچهها و سراهای زیادی وجود دارد، بیان میکند: «در این مکان اکنون برخی کار صنایعدستی میکنند و برخی نیز به عرضه آن مشغول هستند. چنین اتفاقهایی در چهارباغ عباسی نیز میتواند رخ دهد. مثلا در همین بدنه شرقی فعالیتهای صنایعدستی که مردم نیز در آن امکان مشارکت داشته باشند، انجام شود. چرا که مشارکت مردم باعث جذب مخاطب بیشتر در آن میشود.»
به گفته خواجه احمد عطاری چهارباغ محلی است برای خـاطرهسازی؛ درحالیکه اکنون خیلی از مردمی که در آن رفت و آمد دارند، نمیتوانند با این محور تاریخی احساس همذات پنداری داشته باشند و خاطرههای شیرینی از آن بسازند.