استان اصفهان از لحاظ تعدد ناشران در کشور، از جایگاه مطلوبی برخوردار است و تاکنون در این عرصه خوش درخشیده است. بعضی از این ناشران در سطح کشور شناخته‌شده‌اند و تأثیر مطلوبی بر جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی درخصوص فرهنگ کتابخوانی گذاشته‌اند. روزنامه اصفهان‌زیبا قصد دارد ضمن گفت‌وگو با ناشران اصفهانی، ضمن معرفی آن‌ها پای حرف‌هایشان بنشیند و گوش شنوایی برای مسائل و دغدغه‌هایشان باشد. در ادامه گفت‌وگوی ما را با مدیر نشر نوشته، ناشر فعال حوزه کودک و نوجوان و روان‌شناسی کودک، می‌خوانید.
چطور شد که وارد حوزه نشر و بازار کتاب شدید؟
شاید این به کودکی من برمی‌گردد که یک معلم خیلی خوب در دبستان خواجه‌نظام‌الملک هر روز برایمان قصه‌ای می‌خواند.
او با علاقه و فن بیان بسیار مطلوبی این کار را انجام می‌داد و مادری هم داشتم که به ادبیات علاقه‌مند بود و داستان‌های زیادی را از بَر داشت و برایمان می‌گفت و پدری که به خواندن رمان علاقه داشت. علاوه‌بر این‌ها فروشگاه پدرم هم‌جوار با انتشارات «ثقفی» بود.
آقای ثقفی مهربان خیلی راحت ما را در فروشگاهش می‌پذیرفت و می‌گذاشت به انبار کتابش برویم و کتاب‌ها را مطالعه کنیم. عواملی مثل محیط و خانواده و حتی خانواده پرجمعیت باعث شدند که ما علاقه شدیدی به خواندن پیدا کنیم؛ زیرا هرکدام از اعضای خانواده به رشته‌ای علاقه داشتند و کتاب‌ها و خبرهای فرهنگی مرتب به داخل منزلمان می‌آمد و درنهایت ما در چنین محیطی رشد کردیم.
من این‌‌گونه به نوشتن علاقه‌مند شدم. بعد از ایجاد علاقه‌ام به نوشتن و گذشت زمان نیز با انتشارات «خرد» آشنا شدم که آقای فضل‌الله صلواتی آن را اداره می‌کرد و کتاب‌های خوبی داشت. مخصوصا کتاب‌های جدیدی را که در حوزه کودک و نوجوان منتشر می‌شد می‌توانستم دریافت کنم.
پس از آن، از سال ۱۳۵۲ همکاری‌ام را با انتشارات «قائم» و مرحوم آقای علی نکویی آغاز کردم. ابتدا به صورت کتاب‌فروشی بود و از سال ۵۵ کار انتشاراتی هم به آن اضافه شد. بعد انقلاب اسلامی به آموزش و پرورش رفتم و فعالیت‌های فرهنگی‌ام را در آنجا شروع کردم. از جمله یک کتابخانه بزرگی را در آموزش و پرورش تأسیس کردیم که فکر می‌کنم در ایران بی‌نظیر یا خیلی کم‌نظیر باشد. این چگونگی ورود من به کار نشر بود.
چرا حوزه کودک و نوجوان را انتخاب کردید؟
سال ۸۱ من و برادرم، آقای علی صاحب‌فصول، تصمیم گرفتیم یک مؤسسه انتشاراتی ایجاد کنیم. درباره ناشران اصفهان و کتاب‌فروشی‌های آن مطالعه کردیم.
به این نتیجه رسیدیم که بخش کودک و نوجوان، روان‌شناسی کودک و تعلیم و تربیت اهمیت کمتری برای ناشران داشته و به آن کمتر اهتمام شده است. بر این مبنا، قرارمان را بر این گذاشتیم فروشگاهی تأسیس کنیم که در آن، کتاب‌هایی با چنین موضوعاتی، بیشتر عرضه شود. این‌طور شد که وارد حوزه کودک و نوجوان شدیم.
علاوه‌بر این‌ها، به این دقت کردیم که اگر بخواهیم به آینده ایران فکر کنیم، حتما و حتما باید از بچه‌ها شروع کنیم و مطالبی مفید و خواندنی برایشان منتشر کنیم و همچنین کتاب‌هایی که پدران و مادران را با تربیت و روح‌وروان فرزندانشان آشنا کند و معلمان، مشاوران و مدیران نیز الگوهایی در این زمینه پیدا کنند.
تمرکزتان بیشتر بر چه موضوعاتی است؟
خودبه‌خود باتوجه به برداشتی که از وضعیت نشر اصفهان پیدا کردیم و هدف اصلی خودمان که ارتقای سطح فرهنگی بچه‌ها و والدین است، تمرکزمان بر موضوعاتی است که مربوط به بچه‌هاست؛ کتاب‌هایی خواندنی برای آن‌ها و تربیتی و روان‌شناسی کودک‌ونوجوان برای بزرگ‌ترها.
آیا ارزیابی‌ای از وضعیت کتاب‌های کودک و نوجوان تألیفی با موضوعات روان‌شناسی و تعلیم و تربیت دارید؟
در بخش تألیف کتاب‌های روان‌شناسی و تعلیم و تربیت مخصوصا آنچه برای بچه‌ها بتواند مفید باشد کمتر کار شده؛ چون تجربه ارائه مطالب کمتر بوده است. اکنون باید بیشتر در این بخش کار شود و با ارائه کتاب‌های جدیدی که ترجمه می‌شود، راه‌های خوبی نیز باز شود تا بتوانیم تألیفات درخور توجهی هم داشته باشیم.
مهم‌ترین ویژگی یا امتیاز آثار نشر «نوشته» نسبت‌به دیگر آثار تألیفی حوزه روان‌شناسی و تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان چیست؟
دیگران هم زحمات بسیار زیادی کشیده و تلاش کرده‌اند آنچه لازم است ارائه کنند؛ اما ما تلاش کردیم که به کاراولی‌ها اهتمام بیشتری داشته باشیم. ما با چاپ کار اول شاعران، داستان‌نویسان، مترجمان و تصویرگران، آن‌ها را وارد معرکه ارائه مطالب می‌کنیم. به این دلیل شما در آثار «نشر نوشته» کتاب‌های نوقلم‌ها و کاراولی زیادی می‌بینید.
نکته دیگر این است که باتوجه به تجربه کاری من و برادرم در آموزش و پرورش، از کمیت و کیفیت آنچه در این بخش می‌گذرد تاحدودی اطلاع داریم و تلاش می‌کنیم نقاط کور یا ضعفی را که وجود دارد با انتشار کتاب‌های مناسب پر کنیم. تاکنون از این بابت تلاش وسیعی را انجام داده‌ایم.
در نشر نوشته درصد انتشار آثار تألیفی و ترجمه چگونه است؟
همیشه نیاز داریم که با فرهنگ‌های مختلف در ارتباط باشیم. از نوآوری‌ها، نحوه ارائه مطالب، تصویرگری‌ها و تازه‌هایشان استفاده کنیم تا بتوانیم از الگوهای خوب آن‌ها کاملا بهره ببریم. ما هم در انتشارات «نوشته» تلاش کردیم بخش تألیفمان را همیشه قوت ببخشیم. ولی لاجرم هم بودیم که کتاب‌هایی با مباحث جدید را ترجمه و ارائه کنیم.
رو به سوی تألیف داشتن بسیار خوب است. ولی بخش تألیف، هم هزینه‌بر و زمان‌بر است و هم تخصص‌های متعددی را می‌طلبد و چون در بخش ترجمه تقریبا همه‌چیز آماده است و فقط ترجمه صورت می‌گیرد، بسیاری از همکاران ما فکر می‌کنند اگر در این زمینه فعالیت کنند، بهتر است. اما نگرش و فعالیت ما همزمان با استفاده از تجربیات دیگران، به سمت‌وسوی تألیف است.
نظر شما درباره وضعیت ترجمه آثار کودکان و نوجوانان به‌ویژه در حوزه روان‌شناسی و تربیتی چیست؟ آیا ظرفیت تطابق با فرهنگ ایران را دارند؟
درباره ترجمه آثار کودکان و نوجوانان فعالیت‌های بسیار زیادی انجام شده است که نقاط ضعف و قوتی هم دارد. ولی به نظر می‌رسد نقاط قوتش فراوان باشد.
ولی از آنجایی‌که ما نیاز داریم کار ترجمه هم در بازارمان باشد، باید به این مسئله توجه کنیم که محتوایش را با فرهنگمان تطبیق دهیم و تلاش کنیم اگر آثار سوئی هم وجود دارد (که در بخش کودک حداقلی است)، برطرفش کنیم.
ترجمه در کنار تألیف خوب است؛ اما تا چندی پیش آثار ترجمه‌ای کودک و نوجوان در بازار کتاب ایران بیشتر از تألیفی‌ها بود. کمبود تألیف چه آسیب‌های فرهنگی و اقتصادی‌ای برای ما دارد؟
البته هنوز هم به نظر می‌رسد تعداد کتاب‌های ترجمه‌ای در این زمینه زیاد است و چاره‌ای هم انگار نداریم؛ اما کمبود تألیف خودبه‌خود تأثیرهای فرهنگی هم بر ما دارد. بسیاری از مسائل وجود دارند که مربوط به فرهنگ و سرزمین ماست و باید روی آن‌ها هم کار و فعالیت شود و محتوا ارائه شود.
فکر می‌کنم تا زمانی‌که ما عضو تجارت جهانی نباشیم کار ترجمه به لحاظ اقتصادی برایمان مشکلی نداشته باشد. ولی بعد که عضو شدیم به دلیل پرداخت حق‌التألیف به ناشران خارجی که گران هم هست، بخش ترجمه احتمالا ضعیف می‌شود؛ بنابراین باید از همین حالا دورنگری کنیم و به بخش تألیف توجه بیشتری داشته باشیم.
به‌خصوص با توجه به قیمت کاغذ که بیشتر و بیشتر می‌شود، تعداد درخور توجهی از مجلات کودک و نوجوان و حتی انتشاراتی‌ها فعالیت خود را تعطیل کرده‌اند. نشر نوشته چگونه و با چه انگیزه‌ای می‌خواهد سرپا بماند و به کار خود ادامه دهد؟
تعداد ناشران موجود در اصفهان و در کل ایران نسبت‌به کشورهای اروپایی بسیار زیاد است و خودبه‌خود با این تغییر قیمت‌ها که به وجود آمده است، تعدادی از این ناشران مجبورند کار نشر را رها کنند. باعث تأسف است؛ اما انگار ناگزیر هم هستیم که از تعداد ناشران کم کنیم.
اما وقتی به اهدافمان و آینده ایران فکر می‌کنیم لازم می‌دانیم که این کار را ادامه دهیم. همچنین به بازار کتاب هم توجه می‌کنیم که به چه موضوعاتی بیشتر پرداخته می‌شود، خواستار دارد و مفید است و دقت می‌کنیم که نوع کتاب‌هایمان برای عرضه در بازار، مناسب مخاطبان باشند.
یکی از بخش‌های مهم کتاب‌های کودک و نوجوان به‌ویژه کودک، تصویرگری آن‌هاست. شما در نشر نوشته، تا چه میزان در زمینه تصویرگری کتاب‌هایتان هزینه و انرژی صرف می‌کنید؟
ما در انتشارات، مشاور هنری داریم و کتاب‌هایی را که می‌خواهیم تصویرگری کنیم با او درمیان می‌گذاریم. مشاور هنری چند تصویرگر را فرا می‌خواند و نمونه‌کارهایشان را می‌بیند و اتودهایی را که نوآوری دارند و مناسب و جالب هستند انتخاب می‌کند و در نتیجه کار تصویرگری به آن شخص واگذار می‌شود.
تلاشمان این است که تصویرهای بسیار خوبی ارائه کنیم. همچنین درباره تصویرگری‌های کتاب‌های ترجمه نیز خیلی توجه داریم که علاوه بر متن مناسب، تصاویرشان نیز برای مخاطبان جدید و نوآورانه باشند.
آیا نشر نوشته برای سال ۱۴۰۲ که در روزهای ابتدایی‌اش به سر می‌بریم برنامه ویژه‌ای دارد؟ چه از نظر محتوایی و چه فرم کتاب‌ها.
امسال بیستمین‌سال تأسیس انتشارات «نوشته» است و کتاب‌های امسال را با آرم «بیستمین‌سال» چاپ می‌کنیم و تلاشمان این است که هر روز بهتر از قبل کار تولید کنیم. موضوع خیلی مناسبی که آینده‌نگرانه هم هست در دستور کار داریم و فکر می‌کنیم امسال، اولین مجموعه این کتاب‌ها که احتمالا ۲۰ جلد شود، به چاپ خواهد رسید.
از مسئولان مرتبط چه در استان اصفهان و چه کشوری برای رونق کار ناشران غیرتهرانی چه درخواستی دارید؟
به نظر می‌رسد وزارت ارشاد، هیئت‌امنای کتابخانه‌های عمومی کشور، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش باید کتابخانه‌هایشان را تقویت کنند.
همان‌طور که اشاره کردید قیمت کتاب دارد روزبه‌روز گران‌تر می‌شود و توان مردم برای خرید آن کمتر. باید برای ارتقای سطح فرهنگی کشور کتابخانه‌های در دسترس مردم بیشتر شود. پس اولا باید این ارگان‌ها و نهادهای دست‌اندرکار درباره تقویت کتابخانه‌ها به شدت اقدام کنند و مورد بعدی این است که وزارت فرهنگ و ارشاد که تعدادی از کتاب‌ها را از ناشران خریداری می‌کند با توجه به بُعد مسافتشان از تهران، تعداد کتاب‌های خریداری‌شده را بالاتر ببرد.
همچنین امتیازی نیز برای ناشران شهرستانی که دور از بازار اصلی کتاب هستند قائل شود تا آن‌ها هم بتوانند توانمندی‌هایشان را به منصه ظهور برسانند.
