شبکه‌های تلویزیونی هرساله در مناسبت‌های آیینی ویژه‌برنامه‌هایی برای مخاطبان خود در نظر می‌گیرند. در ایام ماه مبارک رمضان نیز شبکه‌های سیما ویژه‌برنامه‌هایی را در قالب برنامه‌های سحرگاهی و افطاری برای مخاطبان خود تدارک می‌بینند. / مرگ
برنامه‌هایی که متناسب با حال و هوای لحظات معنوی ماه مبارک رمضان برای پخش یک‌ماهه تولید می‌شود و در جدول پخش شبکه‌های سیما قرار می‌گیرد. امسال و در تقارن ماه مبارک رمضان و نوروز 1402، شبکه‌های سیما ویژه‌برنامه‌هایی برای وقت سحرگاه و افطار مخاطبان رسانه ملی روی آنتن بردند.
«ماه خدا»، «صبح روز بعد»، «ماه من»، «سحوری»، «قرار بهشت»، «دل آرام»، «وقت سحر»، «سحرونه» و «سر سفره خدا» 9 ویژه‌برنامه‌‌ای بود که شبکه‌های سیما برای سحرهای ماه رمضان تدارک دیدند.
«مردم دوست‌داشتنی»، «چندروایت معتبر»، «محفل»، «زندگی پس از زندگی»، «تا نیایش»، «دریاب»، «چشمه»، «سفره نور»، «نسل قاسم» و «ماه ماه» نیز 10 ویژه‌برنامه افطار شبکه‌های سیما بود که در لحظات پیش از افطار روی آنتن شبکه‌های سیما رفت.
حکایت‌های بی‌شمار از تجربه‌های نزدیک به مرگ
«زندگی پس از زندگی» عنوان برنامه‌ای است که چند سالی است مهمان قبل از افطار مخاطبان تلویزیون در شبکه 4 سیماست. این برنامه که در سال 1399 اولین فصل خود را آغاز کرد، تا به امروز و در سال 1402 چهار فصلش را پشت سر گذاشته و هرساله با استقبال بیشتری مواجه شده است.
برنامه «زندگی پس از زندگی» تجربه‌های نزدیک به مرگ اشخاص را بررسی و بازگویی کرده است. عباس موزون، کارگردان و تهیه‌کننده این برنامه، گفته است که در فصل اول شخصا افراد را پیدا می‌کرده و در ارتباط کاملا مستقیم با خودش به شکل حضوری، تلفنی و اینترنتی این افراد معرفی می‌شدند؛ اما از فصل دوم بعضی به شبکه هم پیام می‌دادند و این مسیر ارتباطی هم اضافه شد.
ایده‌ای با قدمت 25سال
موزون ایده اولیه قدم‌نهادن در مسیر «زندگی پس از زندگی» را مشاهده آثار دکتر ریموند مؤدی، روان‌پزشک آمریکایی، عنوان میکند که سال‌ها قبل مسئله تجربه‌های پس از مرگ را پایه‌گذاری کرد و به این موضوع پرداخت.
این کارگردان می‌گوید، از حدود ۲۵ سال پیش به ساخت برنامه‌ای با موضوع تجربه نزدیک به مرگ علاقه‌مند شده و پژوهش در این زمینه را آغاز کرده است. او همچنین نخستین همایش با موضوع تجربیات نزدیک به مرگ را در دی ماه ۱۳۹۵ در شهر یزد برگزار کرده است.
یک تولید ظریف
موزون از ابتدای این راه و از اولین فصل با چالش‌های بسیاری همچون زیرسؤال‌بردن اصالت تجربه‌هـای تجربه‌گران تا مخالفت با ماهیت آن برای تماشای قبل از افطار روبه‌رو بوده است.
اما آنچه رفته‌رفته همه این شبهات و مخالفت‌ها را برطرف کرد و حالا «زندگی پس از زندگی» را به یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های ویژه رمضان و حتی یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های تلویزیون تبدیل کرده، ظرافت و دقت تهیه‌کننده و کارگردان برنامه در راه تولید این برنامه است.
موزون از ابتدا برنامه خود را برای سرگرمی یا صرفا درگیری احساسات مخاطبان تولید نکرد.
او با حساسیت در به‌کارگیری پژوهش و تحقیق‌های بین‌المللی درباره این تجربه‌های نزدیک به مرگ، توانست اعتماد مخاطب را با ارائه یک گفتمان علمی جذب کند و نشان داد که به برنامه‌سازی نگاهی جدی و به دور از کلیشه دارد.
او قالب برنامه خود را گفت‌وگومحور انتخاب کرده تا بتواند تمامی پرده‌هایی را که بین مخاطب و برنامه‌ساز پیش می‌آید، پس بزند و بدون واسطه و خالصانه پیام خود و تجربه‌گران را به مخاطبانش برساند.
قالبی که تا به امروز حفظ شده و تجربه‌گر به‌راحتی و با شرکت در گفت‌وگویی صمیمی تمامی آنچه را تجربه کرده است، در اختیار بینندگان قرار می‌دهد.
راستی‌آزمایی‌های چندگانه
علاوه بر این‌ها، موزون به همین گفت‌وگو اکتفا نکرده و قبل از حضور تجربه‌گر در برنامه، خود به سراغ آنان می‌رود و مستندی مختص به هر تجربه‌گر تهیه میکند و در خلال گفت‌وگو‌های تجربه‌گر در برنامه قرار می‌دهد تا باز هم صحت و سقم گفته‌های او را بسنجد.
به‌راستی راز موفقیت موزون در این برنامه همین است که او از همه مخاطبان و منتقدان به سلامت و اصالت گفته‌های تجربه‌گران حساس‌تر است و بیش از همه صحت این گفته‌ها را بارها و بارها حتی به وسیله تکرارکردن سؤال‌های خود در برنامه راستی‌آزمایی میکند.
این تهیه‌کننده درباره تفاوت راستی‌آزمایی‌ها در این چندفصل و اینکه چقدر ممکن است صحت‌سنجی‌ها سخت‌تر شده باشد، گفته است: در خصوص فرآیند راستی‌آزمایی نمی‌شود گفت تحول چشمگیری رخ داده یا تغییرات عمده‌ای به وجود آمده.
چراکه به‌طور طبیعی همیشه در بستر زمان جزئیاتی به روندهای تحقیقی افزوده می‌شود و هر محققی در طول زمان نکات بیشتری پیدا میکند و اعتبار و دقت و روایی و پایایی تحقیقات در طول زمان همیشه فزاینده است.
همیشه جزئیاتی هست که به بیشترشدن غنا و فربه‌شدن کار کمک کند و این افزایش کیفی همیشه هست؛ نه فقط برای یک فرد محقق، بلکه این ویژگی ذاتی همه انواع تحقیق برای نوع بشر در طول تاریخ بوده و خواهد بود. اساسا تحقیق برای رسیدن به حق به‌طور فزاینده رو به کمالی بی‌پایان است.
محمدامین نوروزی، مدیر گروه ادب و هنر شبکه چهار سیما، درباره هریک از این مصاحبه‌ها و فرایند تحقیقی گفته است: عباس موزون بابت هر مصاحبه که پنجاه،شصت دقیقه نهایت خروجی استودیویی دارد، ده‌ها ساعت گفت‌وگو کرده است که حاصل تعامل با سوژه‌ها و موضوع و بررسی جوانب موضوع به جهت محتوایی و قصه و… بوده است.
او ادامه داد: از طرفی، طی سال جلسات مختلفی با شخصیت‌های مختلف مذهبی و علمی دارد و از آن‌ها مشورت می‌گیرد؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت او با این سوژه‌ها یک سال زندگی میکند. موزون پیش از ساخت این برنامه، مستندسازی و کارگردانی را تجربه کرده و به‌خوبی به این حرفه آشناست و برنامه او از لحاظ تکنیکی و هنری نیز شایسته تحسین است. طراحی صحنه و دکور به‌خوبی فضایی آرام را در جهت اهداف برنامه برای مخاطب به ارمغان آورده است.
محمدامین نوروزی ادامه داد: انتخاب موسیقی متن، به‌کارگیری رنگ‌ها و حتی شیوه تدوین آرامشی را که او به‌دنبال آن است به خوبی ارائه می‌دهد و همین است که می‌تواند «زندگی پس از زندگی» را به برنامه‌ای موفق تبدیل کند. اجرای موزون نیز تحسین‌برانگیز است؛ چراکه حقیقتا بهترین مجری برای «زندگی پس از زندگی» خود او است که هم با مدیریت لحن و گفتار و هم با تکنیک‌های اجرا توانسته تجربه‌گر را در فضایی قرار دهد تا با آرامش و اعتماد کامل مطالب خود را بیان کند.
پیام ابراهیم‌پور، برنامه‌ساز تولیدات حوزه معارف، در خصوص اجرای عباس موزون به مهر گفته است: او با زبان مردم صحبت میکند؛ علی رغم اینکه مشخص است دایره واژگانی وسیع و اطلاعات بالایی دارد. در جاهایی سکوت میکند و یک جاهایی بیش از حد اصرار میکند تا برای مردم ماجرا روشن شود که همه این‌ها درست و بجا انجام می‌شود.
او ادامه داد: در واقع به‌عنوان یک ذهن پرسشگر و کنجکاو عمل میکند و به نوعی وانمود میکند درباره سوژه بی‌اطلاع و خالی‌الذهن است. در صورتی که برخی از مجریان پیش از برنامه یا در قسمت طراحی سوژه هم دخالت دارند. موزون با اینکه خودش به سوژه اشراف دارد؛ اما به‌عنوان دانای کل جلوی سوژه نمی‌نشیند و خودش بیش از مخاطب شک و شبهه و ان‌قلت می‌آورد و حتی می‌توان گفت سکوت میکند تا برای مخاطب ایجاد پرسش و مطالبه کند و در نهایت قضاوت را به او واگذار میکند.
ابراهیم‌پور بیان کرد: نکته قابل توجه در این برنامه این است که جامعه مخاطب برنامه کاملا وسیع و به نوعی جهان‌شمول است. مخاطب این برنامه یک قشر یا یک تفکر یا حتی یک مذهب مشخص نیستند، بلکه بر اساس مشاهدات، این برنامه توانسته اکثر سلایق و علایق و تفکرات را با خود همراه کند و به پدیده مرگ با نگاهی خدایی و توحیدی نگاه کند، نه با نگاهی خط‌کشی‌شده و تصرف‌شده به مقصودی خاص.
نگاهی به فصل چهارم
اما در فصل چهارم «زندگی پس از زندگی» که برای سال 1402 تولید شد، موزون چندخلاقیت دیگر به برنامه افزود که باز هم برنامه را پرمخاطب‌تر از قبل کرد.
این کارگردان امسال سعی کرده بود انواع و اقسام تجربه‌های مرگ را اعم از خودکشی، آرزوی مرگ، تصادف، مرگ طبیعی، شهادت و… به مخاطب ارائه دهد تا تفاوت تجربه در هر نوع مرگ را به مخاطب بشناساند و باز هم همین را مهر تأییدی بر اصالت و سلامت تجربه‌ها قرار دهد.
دیگر خلاقیت او در برنامه امسال، مقایسه «اینجا و آنجا» بود؛ به‌طوری که او با تهیه لیستی از تجربه‌های آن‌دنیایی، از تجربه‌گر می‌خواست تا میزان و درصد هر تجربه را در اینجا و در آنجا بیان کند. مانند اینکه در اینجا خستگی انسان به چه اندازه است و در آنجا به چه اندازه.
همین راستی‌آزمایی باعث می‌شد تا مخاطب به‌طور جزئی تجربه‌های آنجایی را لمس کند و بر جانش بنشیند.
عباس موزون برنامه‌سازی است که به‌راحتی و با ساده‌نگری از کنار برنامه‌سازی نمی‌گذرد و هدفش نیز تولید یک برنامه برای پرکردن کنداکتور شبکه نیست، بلکه او برنامه‌سازی را به چشم یک مسیر برای آگاهی‌بخشی به مخاطب خود با استفاده از بیان حقیقت و تجربه‌های حقیقی می‌بیند.
او در این مسیر آنقدر بر درک و فهم مخاطب حساس است که با ظرافت و باریک‌بینی تمام سعی میکند تا تک‌تک کلماتی را که در برنامه‌اش مطرح می‌شود، بیازماید و راستی‌آزمایی کند تا به اعتماد مخاطبش خیانت نکرده باشد.