آمارها متناقض‌اند و هر کدامشان روایتی جداگانه از حاشیه‌نشینی و حاشیه‌نشین‌ها دارند: برخی می‌گویند حدود 600هزار نفر در حاشیه شهر اصفهان زندگی می‌کنند و بعضی دیگر گواهی می‌دهند که بین 400 تا 450هزار نفر در مناطقی خواسته یا ناخواسته سکونت می‌کنند که مُهر حاشیه بر پیشانی آن حک کرده‌اند.
اعتیاد، فقر، سرقت، قاچاق، کودکان کار و… ازجمله آسیب‌ها و جرایمی است که در حاشیه شهرها به‌وضوح به چشم می‌خورد و به دلیل حضور پررنگ مهاجران داخلی و خارجی در این نواحی روزبه‌روز نیز بر آمار آن افزوده می‌شود.
در این میان، اما توسعه محله‌های موجود در حاشیه‌ها و افزایش امکانات تفریحی و رفاهی و فرهنگی یکی از اقدام‌هایی است که در سال‌های اخیر موردتوجه قرار گرفته است.
طرح‌هایی که البته برخی از آن‌ها صرفا نمایشی و به‌منظور خودی‌نشان‌دادن برخی از مسئولان و عکس یادگاری گرفتن با حاشیه‌نشینان است و آبی از آن‌ها تاکنون گرم نشده است.
پرسش، اما این است که آیا در اجرای طرح‌های توسعه در این مناطق نیازسنجی‌های لازم صورت گرفته است و چرا برخی از آن‌ها به‌‌رغم صرف هزینه‌های چشمگیر نتوانستند موفق عمل کنند؟ مصطفی نباتی‌نژاد، عضو شورای شهر اصفهان، در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» در رابطه با چندوچون توسعه در حاشیه شهرها سخن می‌گوید.
همه باید به میدان بیایند
عضو شورای شهر اصفهان با بیان اینکه کسانی که در حاشیه شهرها سکونت می‌کنند، معمولا مهاجران هستند یا اینکه افرادی از پایگاه‌های اجتماعی و اقتصادی پایین‌شهری هستند که بنا به دلایل مختلف از شهر رانده و به حاشیه شهر سرریز شده‌اند، می‌گوید: دلایلی که عمده‌ترین آن مسائل اقتصادی است. چراکه طبقه روشنفکر و حاکم اصولا مرکزنشین است و خواسته یا ناخواسته به تقویت مرکز شهر می‌پردازد و همین هم می‌شود که حاشیه در “حاشیه” باقی می‌ماند.
او ادامه داد: البته در حاشیه شهرها مسائل و مشکلاتی به چشم می‌خورد که ریشه آن‌ها اجتماعی و فرهنگی است و بخشی از آن‌ها نیز به نظام‌های ارزشی و نگرشی و فکری مربوط می‌شود که بالغ نشده‌اند.
آن‌طور که نباتی‌نژاد در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: دستگاه‌های مختلف و شهرداری‌ها باید وارد میدان شوند تا به تأمین زیرساخت‌های اولیه و موردنیاز در مناطق حاشیه‌نشین بپردازند. به‌طوری‌که افرادی که در محله‌های کم‌برخوردار و حاشیه‌ای زندگی می‌کنند، برای رفع نیازهای مختلف بهداشتی، فرهنگی و… خود نیازی به رفت‌وآمد به نقاط دیگر شهر نداشته باشند.
نباتی‌نژاد ادامه داد: برای مثال، اگر در حاشیه شهر بوستان‌ها و پارک‌ها به فراخور نیاز تأسیس شوند، افرادی که در آن مناطق زندگی می‌کنند، برای پرکردن اوقات فراغت خود دیگر نیازی به رفت‌وآمد به مرکز شهر ندارند. حاشیه‌ها عموما توانایی جذب جمعیت بالایی را دارند. درحالی‌که توسعه متوازن شهری این مناطق را نادیده می‌گیرد. همه این‌ها نیازمند یک علاج بلندمدت است.
سامان‌دهی مهاجران به قانون نیاز دارد
او در ادامه سخنانش به سامان‌دهی مهاجران که معمولا حاشیه شهر را به‌عنوان گزینه اول جهت محل سکونت خود انتخاب می‌کنند نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: این مسئله نیازمند تصویب قانون است. وقتی مهاجری به شهری وارد می‌شود، ابتدا باید تحت آموزش و مراقبت قرار گیرد؛ زیرا مهاجری از یک کشور دیگر بدون شناخت و آگاهی به کشور دیگری مهاجرت می‌کند و در شهری ساکن می‌شود.
او افزود: این فرد در خصوص فرهنگ و مسائل منطقه‌ای که در آن ساکن شده است، هیچ شناخت و آگاهی ندارد و همین موضوع به‌مرورزمان باعث ایجاد مشکلاتی در بافت‌های حاشیه‌ای کلان‌شهرها می‌شود؛ پس لازم است نمایندگان مجلس قانونی در این رابطه وضع کنند تا به واسطه آن، مهاجران خارجی که می‌خواهند در مناطق مختلف شهری ایران ساکت شوند، ابتدا مورد آموزش قرار گیرند؛ سپس به زندگی خود در آن منطقه شهری ادامه دهند.
فقر فرهنگی نتیجه فقر اقتصادی است
این عضو شورای شهر اصفهان در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه هر منطقه شهری به‌مرور تحت‌تأثیر بافت اجتماعی خود قرار می‌گیرد، بیان می‌کند: «فقر اقتصادی در مناطق حاشیه‌ای موجب بروز فقر فرهنگی شده است. بنابراین توسعه شهری در این مناطق نیز باید در حد متعارف خود اتفاق بیفتد و این مناطق نیز توانمند شده و منابع به‌صورت عادلانه توزیع شوند.»
نباتی‌نژاد در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به لزوم سامان‌دهی مهاجران در مناطق حاشیه‌ای شهر می‌گوید: «به‌هرحال ما شاهد تجمیع مهاجران در حاشیه شهر هستیم؛ مهاجرانی که از ملیت‌های مختلف هستند و به همین خاطر رفتار و رویه خاص خود را دارند. بنابراین سامان‌دهی آن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
او افزود: باید گام‌هایی در این زمینه در کلان‌شهرها برداشته شود که فرد مهاجر بداند مقصد پذیرای اوست. در کشورهای توسعه‌یافته مهاجران می‌دانند که با چه هدفی قرار است مهاجرت کنند و کشور میزبان نیز افراد نخبه و بامهارت را می‌پذیرد. پس باید به این سمت‌وسو گام برداریم که اگر کسی هم خواست به این شهر مهاجرت کند، به‌قصد اشتغال‌های تک، اصفهان را انتخاب کند.
