به گزارش اصفهان زیبا؛ پزشک خانواده طرحی با بیش از دو دهه قدمت است که در نظام سلامت از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار بوده و بسیاری ازمتولیان این حوزه بر اجرای آن همواره تاکید داشته‌اند. اما این طرح به دلیل مهیا نبودن زیرساخت‌های لازم، نه تنها در طی سال‌های مختلف به طور کامل اجرا نشده بلکه در میانه راه نیز به صورت نصف‌نیمه رها شده است.
حالا و در شرایطی که نزدیک به دو دهه از مطرح‌شدن این طرح و اجرای آن در برخی از مناطق می‌گذرد، دوباره زمزمه اجرای طرح پزشک خانواده از اردیبهشت در سراسر کشور مطرح شده و وزارت بهداشت مدعی شده که می‌خواهد این طرح را در تمامی استان‌ها اجرایی کند. ضمن اینکه مجلس نیز در بودجه 1402، ۴۶ هزار میلیارد تومان برای اجرای پزشک خانواده و نظام ارجاع در نظر گرفته است.
اما آیا زیرساخت‌ها برای اجرای این طرح اکنون مهیاست و این طرح، این بار می‌تواند به طور کامل اجرا شود و هزینه‌های درمان را کاهش دهد؟ علی پارسا، معاون فنی مرکز بهداشت استان اصفهان در گفتوگو با «اصفهان‌زیبا» به چند و چون اجرای این طرح در استان پرداخته است.
نزدیک به دو دهه از اجرای طرح پزشک خانواده می‌گذرد. طرحی که فعالیت خود را در مناطق روستایی و شهری زیر ۲۰ هزار نفر آغاز کرد؛ اما اجرای سیاست‌های آن با مشکلاتی همراه شد. چرا پزشک خانواده در این سال‌ها نتوانست به‌طور کامل اجرا شود و به اهداف خود برسد؟
اجرای طرح پزشک خانواده از سال 1384 در روستاهای کشور شروع و به مدت ده سال نیز در این مناطق اجرایی شد. از سال 1394 هم پزشک خانواده در قالب طرح تحول سلامت، در شهرهای زیر 20 هزار نفر اجرا شد و آن‌ها را تحت پوشش قرار داد. درحال حاضر، درمجموع در استان اصفهان در مناطق روستایی و شهرهای زیر 20 هزار نفر نزدیک به یک میلیون و 50 هزار نفر تحت پوشش پزشک خانواده قرار دارند و مراقبت‌های اولیه را از سوی پزشک خانواده و تیم سلامت دریافت می‌کنند.
همچنین در سال 1394 در دو استان فارس و مازندران در شهرهای بالای 20 هزار نفر به صورت پایلوت این طرح اجرا شد. قرار بود که پس از آن و ظرف دو سه سال، اجرای ا ین طرح به شهرهای دیگر هم تسری پیدا کند؛ ولی به دلیل مشکلات فنی که وجود داشت، اصلاحاتی در دو نسخه صفر یک و نسخه صفراین برنامه انجام شد.
اخیرا دولت اعلام کرده است که قصد دارد، این طرح را در سراسر کشور اجرا کند. اجرای طرح پزشک خانواده در اصفهان چگونه خواهد بود؟
قرار بر این است که نسخه صفر سه برنامه پزشک خانواده شهری در شهرهای بالای 20 هزار نفر کشور اجرا شود. در این برنامه جمعیت حدود 55میلیون نفر در کشور و حدود 3 میلیون و 790 هزار نفر در اصفهان تحت پوشش قرار خواهند گرفت. این طرح دراصفهان در چهار فاز در تمام شهرهای بالای 20 هزار نفر اجرا خواهد شد که شروع آن در دو شهر خوانسار و گلپایگان است.
دلیل انتخاب این دو شهر چیست؟
در شیوه‌نامه وزارت بهداشت تأکید شده است که این برنامه به صورت فازبندی (چهار) اجرا شود. فاز اول، شهرستان‌های محروم واجدامتیاز بالا در استقرار و عملکرد پزشک خانواده هستند که در این فاز خوانسار و گلپایگان انتخاب شده‌اند.
گروه دوم، اما شهرستان‌های متوسطی هستند که امتیاز لازم برای استقرار پزشک خانواده را دارند. مثل نایین و برخوار و سمیرم و مبارکه که قرار است طرح پزشک خانواده تا بازه زمانی تیر و مرداد در آن اجرا شود. گروه سوم، اما شهرستان‌های محروم تقویت‌شده هستند. مثل خمینی‌شهر و لنجان و شاهین‌شهر و نجف‌آباد که مقرر شده از شهریور تا آبان طرح پزشک خانواده در آن‌ها اجرا شود و بالاخره مرحله آخر نیز کلان‌شهراصفهان است که تا پایان امسال این طرح باید در آن اجرا شود.
در خلال این طرح باید در شهرهای با جمیعت بالای 20 هزار نفر به ازای هر سه هزار جمعیت یک تیم پزشک خانواده متشکل از یک پزشک و دو مراقب سلامت که وظیفه ارائه خدمات سلامت به آن‌ها را دارند در این شهرها مستقر شوند.
بنا بر گزارش‌هایی که اخیرا از سوی متولیان حوزه سلامت اعلام شد، اصفهان با کمبود حدود هزار پزشک مواجه است. آیا با توجه به این کمبودها زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح پزشک خانواده حداقل در اصفهان مهیاست؟
یکی از اشکالاتی که اجرای طرح پزشک خانواده در دو استان فارس و مازندران با آن مواجه بود، اصلا همین موضوع کمبود پزشک بود. اما اکنون اعلام شده است که اولویت اول در اجرای این طرح، تأمین مراقب سلامت برای جمعیت تحت پوشش است.
در واقع قرار است به ازای هر یک هزار و 500 نفر یک مراقب سلامت انتخاب وآموزش ببیند تا خدمات اولیه بهداشتی را به افراد ارائه دهند. از سوی دیگر اگر پزشک مورد نیاز در شهرستان‌ها تأمین شود، به ازای هر سه‌هزار نفر پزشک خدمات ارائه خواهد داد. در غیر این صورت به ازای هر شش هزار نفر یک پزشک در نظر گرفته خواهد شد.
اختصاص یک پزشک به جمعیت شش هزار نفری، آیا از نظر شما امری معقول و منطقی است و می‌تواند پاسخ‌گوی نیاز بیماران باشد؟
در نسخه برنامه پزشک خانواده روستایی و شهرهای با جمعیت زیر ۲۰ هزار نفر و همچنین نسخه صفر یک و صفر دو، یک پزشک خانواده شهری به ازای هر دوهزار و پانصد نفر خدمات ارائه می‌دادند. درحال حاضر به ازای هر هزار و پانصد هزار نفر یک مراقب سلامت درنظر گرفته شده است که یک نفر از آن‌ها الزاما ماماست و به زنان خدمات ارائه می‌دهد و مسلما تعداد کمتری از زنان نیاز به ارجاع به پزشک پیدا می‌کنند. بنابراین پزشک نیز می‌تواند جمعیت بیشتری را تحت پوشش قرار دهد.
یکی از مشکلاتی که پزشکان عمومی، همواره از آن گلایه دارند و اصلا باعث مهاجرت خیلی از آن‌ها نیز شده است، دستمزدهای بسیار اندک آن‌هاست. با توجه به این دستمزدها آیا پزشکان عمومی حاضر به حضور اجرای این طرح هستند؛ ضمن اینکه اولویت اصلی در اجرای پزشک خانواده هم مناطق محروم است؟
در شیوه‌نامه و دستورالعمل پزشک خانواده مبالغی برای پزشک و تیم سلامت پیش‌بینی شده که اتفاقا قابل توجه است و پیش‌بینی می‌شود بخش عمده‌ای از پزشکان از این مبالغ اظهار رضایت خواهند کرد. البته ممکن است برخی از پزشکان که دارای مطب هستند و درآن خدمات سرپایی و متفرقه انجام می‌دهند، حضور در این طرح برایشان جذابیتی نداشته باشد؛ اما به طور کلی، پیش بینی می شودبیشتر پزشکان از حق‌الزحمه‌ای که برایشان در نظر گرفته شده است استقبال کنند.
بیشتر مردم ترجیح می‌دهند به جای اینکه برای درمان بیماری خود به پزشک عمومی مراجعه کنند، از همان ابتدا به پزشک متخصص مراجعه کنند؛ ضمن اینکه امسال تعرفه پزشک عمومی نیز با افزایش قابل توجهی مواجه بود. با این اوصاف چگونه می‌توان انتظار داشت که طرح پزشک خانواده موفق شود؟ سؤال دیگر اینکه با توجه به تجربه‌ای که دراین زمینه داشته‌اید بگویید، اجرای این طرح آیا در مناطق محروم نتایج بهتری را بر جای خواهد گذاشت یا شهرهایی که تعداد مراجعان آن‌ها به درمانگاهای تخصصی بیشتر است؟
تجربه ما در مناطق روستایی نشان می‌دهد در این مناطق که خانه بهداشت وجود دارد، حضور بهورز بسیار پررنگ است و تقریبا اوتمامی امورات بهداشتی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. در شهرهای دارای جمعیت بالای ۲۰ هزار نفر هم مراقب سلامت این کار را انجام می‌دهد و پزشک، یک یا دو روز در هفته در پایگاه سلامت مستقر می‌شود و خدمات بهداشتی و درمانی را به بیماران ارائه می‌دهد و اگر بیماری نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تر داشت، او را به پزشک متخصص ارجاع می‌دهد.
در نسخه صفر سه مربوط به پزشک خانواده شهری مقرر شده تا پزشک به سطوح بالاتر ارجاع دهد و افرادی که در فرایند ارجاع قرار می‌گیرند مشمول تخفیف شوند؛ این مسئله به خاطر این است که هزینه‌های پرداختی بیمار کاهش یابد و مردم نیز از طرح پزشک خانواده استقبال و خدمات را در منطقه شهری یا روستایی خود دریافت کنند.
با فرض اجرای پزشک خانواده و موفقیت آن، چه تغییری در سیستم درمانی رخ خواهد داد؟
پزشک خانواده انقلابی در آینده نظام سلامت خواهد بود. معتقد هستیم که پیشگیری مقدم بر درمان است و اگر بتوانیم با اجرای طرح پزشک خانواده قبل از اینکه فرد بیمار شود از بیمارشدنش، جلوگیری کنیم یا در مراحل اولیه مراقبت‌های لازم را انجام دهیم و فرد، دیگر نیازی به درمان‌های پیشرفته و بستری و دریافت خدمات گران‌قیمت نداشته باشد، دستاورد بزرگی را در نظام سلامت رقم زده‌ایم.
رسالت ما حفظ سلامتی افراد است و پزشک خانواده این مسئله را محور کار خود قرار داده است. مردم باید به این باور برسند که اگر از پزشک خانواده خدمات، دریافت کنند گام بزرگی در راستای پیشگیری برداشته‌اند.
از سوی دیگر، با اجرای طرح پزشک خانواده، هزینه‌های پرداخت از جیب مردم بسیار کاهش خواهد یافت؛ هزینه‌هایی که اکنون بسیار بالاست و باید به حداقل برسد و مردم بتوانند ضمن اینکه بهترین خدمات را دریافت می‌کنند، کمترین هزینه را پرداخت کنند.
