اکنون می‌توان گفت احیای بدنه شرقی چهارباغ، پروژه‌ای که قرار بود به سرزندگی این گذر تاریخی کمک کند، خود به یکی از معضلات اساسی این گذر تبدیل شده است. در این گزارش تلاش می کنیم ضمن بررسی عقبه ساخت بدنه شرقی چهارباغ، مروری بر نظرات کارشناسان در زمان اجرای این طرح داشته باشیم.
در دهه هفتاد شمسی، شهرداری اصفهان تصمیم گرفت نسبت به آنچه سامان‌دهی بدنه شرقی چهارباغ عباسی نامیده می شد، اقدام نماید. در سال 1373 یک مسابقه میان چهارشرکت مشاور جهت تصمیم‌گیری برای این محور برگزار شد.
در آن زمان برگزاری یک مسابقه بین‌المللی برای محور ارزشمندی که سالانه مردمان زیادی را از سرتاسر دنیا برای تماشا به اصفهان می‌کشاند، چندان دور از انتظار نبود.
با این همه، مسابقه برای طراحی بدنه شرقی محور چهارباغ با هیئت داورانی که عضوی برجسته مانند دکتر آیت‌الله‌زاده شیرازی داشت، برگزار شد.
فروردین 1374 طرح برنده مشخص شد. ولی طرح، مناسب اجرا شناخته نمی‌شود و اصلاحاتی به مشاور طرح ابلاغ می‌شود. اما چون مشاور برنده اصلاحات را انجام نمی‌دهد با طرح دوم برنده مسابقه، قرارداد ساخت و اجرا تنظیم می‌شود.
پنج‌سال بعد در سال 1379 مراحل اولیه طرح به شهرداری اصفهان تحویل داده شده و در ادامه تهیه نقشه‌های فاز دوم به مهندسین مشاور سپرده می‌شود. اما در سال 1380 به علت عمل‌نکردن مهندسین مشاور به تعهدات موردنظر، در نهایت قرارداد با شرکت مشاور موردنظر از طرف معاونت وقت شهرسازی شهر اصفهان لغو می‌گردد.
در تیرماه 1383 با توجه به مصوبه کمیسیون ماده 5 در بهمن ماه سال 1379 مبنی بر طرح بهسازی و نوسازی ضلع شرقی چهارباغ عباسی، بر ایجاد بدنه تأکید و شهرداری موظف می‌شود تا تنها ظرف سه‌ماه نسبت به تهیه نقشه‌ها به شکلی که موردتأیید سازمان میراث فرهنگی کشور باشد، اقدام کند.
در نهایت دکتر عبدالله جبل‌عاملی که سابقه نظارت بر مرمت میدان نقش‌جهان و همچنین ریاست سازمان میراث فرهنگی اصفهان را در کارنامه خود داشت، شروع به طراحی بدنه شرقی چهارباغ کرد.
با این همه، طرح تهیه‌شده موردپسند کارشناسان این حوزه قرار نگرفت؛ به طوری‌که در سال 1386 ماهنامه« نما» به سراغ برای حدود 100 نفر از کارشناسان و صاحب نظران معماری و شهرسازی نامه فرستاده و نظرشان درمورد طرح در حال اجرا را پرسید و البته فقط تعداد محدودی به نامه ماهنامه پاسخ دادند که همه حاکی از مخالفت با اجرای این طرح بود.
مهندس ناصر بنیادی، کارشناس معماری: بنا دارای خط آسمان یکنواخت است و معماری همسانی دارد و کاش متنوع می‌بود. بهتر بود نما به سمت باغ پشت متخلخل ساخته می‌شد. استفاده از بتن در نما، بنا را به یک بنای صنعتی تبدیل کرده است.
دکتر محمد نقی‌زاده،مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل معماری و شهرسازی: این بنا هیچ تناسبی با ایران و اصفهان و محور چهارباغ و با میراث تمدن و فرهنگ ایران ندارد.
دکتر علی‌اکبر صارمی، کارشناس معماری و شهرسازی: به‌جای افزودن هرگونه عنصر جدید الحاقی، ساختمان های موجود را نوسازی کنید.
در ابتدا بدنه چهارباغ هیچ بدنه تجاری نداشته است و بیشتر نرده و سردر باغ ها بدنه چهارباغ را تشکیل می داده و ساخت و ساز جدید باید در این خیابان متوقف شود و به جای این کارها در زمین‌های خالی باغ و باغچه احداث شود و همچنین سنگ‌فرش پیاده‌رو و سواره‌رو و جوی‌های خیابان به وضعیت تصاویری که سیاحان کشیده‌اند بازگردد.
سیدمرتضی فرشته‌نژاد، کارشناس معماری و مرمت آثار و ابنیه تاریخی: باید در کنار و در ترکیب آثار معماری فرهنگی و تاریخی با خضوع و خشوع نسبت به اثر تاریخی موجود رفتار کنیم و در نهایت سادگی و بی‌ادعایی باشیم.
مهندس بهرام فریور صدری،کارشناس معماری و شهرسازی: طرح تهیه‌شده برای این محدوده همراه با اطلاعات لازم و دلایل توجیهی آن در هیچ مرجع علمی وحرفه‌ای ذی‌صلاح مطرح نشده است.
دکتر فریبا قرائی ،کارشناس معماری: بهتر بود در عین هماهنگی و انسجام، تنوع در اجرای نما و خط آسمان ایجاد می‌شود.
مهندس احمد شکیبایی، کارشناس معماری: هرگونه ساخت و ساز در جوار چهارباغ که به افزایش ترافیک و تراکم جمعیت بینجامد، اشتباه است. شلوغی بیش از حدوحساب در خیابان‌های اطراف وجود دارد. بهتر بود به جای این بدنه تجاری یک دریاچه روباز، رستوران روباز و یا بسته در حد شهر رم یا ونیز طراحی می‌شد.
مهندس ارسلان دادگستری، کارشناس معماری: در سازمان میراث به شفافیت تأکید شده و جزو اولویت‌های طرح است. بدان معنی که عابر پیاده با گذشتن از پیاده‌روهای چهارباغ عباسی وقتی به شرق خیابان نگاه می‌کند، پارک و عمارت هشت‌بهشت را ببیند که این مهم متأسفانه در طرح درحال‌اجرا درنظر گرفته نشده است و شاید بهتر بود به‌جای این طرح تمام یا قسمتی از بخش واحدهای تجاری روی پیلوت قرار می‌گرفت و فضای زیر به‌عنوان پلازای شهری مسقف برای استراحت گردشگران و فروش صنایع دستی و یا سامانه پخش فیلم استفاده می‌شد.
دکتر محمدرضا قانعی،کارشناس معماری و شهرسازی: ویژگی‌های مثبت این طرح پیروی از ارتفاع بدنه مدرسه چهارباغ، داشتن انتظام هندسی در طرح، گشودگی در محور عمارت تاریخی هشت‌بهشت است. ولی انبوهی خطوط معماری و تناسبات و تزیینات و شکل و شمایل ساختمان‌ها یادآور مجموعه‌های تجاری رایج در جزایر جنوبی و شهرهای ساحلی گرمسیر و شیخ‌نشینان خلیج فارس است و متأسفانه طرح سنخیتی با حال و هوای فرهنگ و اقلیم اصفهان ندارد.
ضخامت بدنه رو به باغ زیاد است و دوعنصر چهارباغ و هشت‌بهشت را به سه‌عنصر باغ، بازار و خیابان تبدیل کرده است که این، برهم‌زدن ترکیب سازمان فضایی محور تاریخی و ارزشمند چهارباغ است.
علی شیخ الاسلام، کارشناس معماری: طرح هیچ ارتباطی با چهارباغ ندارد و به نظر من هیچ ایده‌ای در این طرح وجود ندارد. این طرح برای چهارباغ بسیار سنگین است و یک معماری التقاطی و دولایه است. هم حیاط مرکزی دارد، هم پله خطی، هم شبکه آجری و همه بایک ارزش و مشخص نیست کدام اصل و کدام فرع است.
مهندس حسین حمیدی اصفهانی، کارشناس معماری: طرح با دیوار مدرسه چهارباغ و سردر بازارچه بلند هماهنگ است. الفبای معماری که ایجاد هارمونی می‌کند در این طرح اصلا رعایت نشده و اصلا به سردر خیمه‌گاه توجه نشده است.
وجود پله‌برقی و هزینه اضافه‌ای که ایجاد می‌کند باعث می‌شود این پله هم به سرنوشت پله‌های دیگر مراکز تجاری اصفهان تبدیل و خاموش شود. با این همه، اجرای این طرح ادامه می‌یابد تا شرایط فعلی، که پس از گذشت چندسال همچنان تعاملات اجتماعی و رونق اقتصادی در آن برقرار نشده است.
