تصویب طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها» در مجلس شورای اسلامی با موضعگیری رئیسجمهور و شخصیتهای وابسته به دولت روبهرو شده است. شمار قابلتوجهی از نمایندگان مجلس حل مسئله هستهای را به گونهای فهم میکنند که دقیقا مخالف سیاستهای دولت و بخش دیگری از حاکمیت است. گویا صفبندی موافقان و مخالفان مذاکره درباره احیای برجام با تصویب این طرح نمایانتر از گذشته شده است. درباره طرحی که حال به قانون تبدیل شده است چه میتوان گفت؟
مرور تحرکات منطقهای روزهای اخیر ازجمله سفر وزیر امور خارجه آمریکا به عربستان، دیدار پنهانی ولیعهد عربستان سعودی با نتانیاهو، موافقت آمریکا با فروش تسلیحات نظامی پیشرفته به امارات متحده به ارزش بیش از ۲۳ میلیارد دلار، مانور تبلیغاتی رژیم صهیونیستی پس از کشته شدن نفر دوم القاعده، نشر خبرهای مربوط به اصابت موشک به مکانهای متعلق به ایران در کشور سوریه و البته ترور شهید محسن فخریزاده در آبسرد دماوند، نشانههای روشن تحریک و کشاندن ایران به جنگ است.
در عالم سیاست رویکردهای شخصی هیچ فرد اهل قدرتی به مثابه شخصیت دیگر نخواهد بود. قدرتمندان همانند شهروندان عادی از خلق و خوی متفاوت، متضاد، ناهمگن و بعضا غیرقابل پیشبینی برخوردارند، ولی همین اشخاص در زمانی که در مقام بالاترین قدرت اجرایی، حقوقی و قضایی یک سرزمین قرار میگیرند بیش از آنکه بازتابنده رفتارهای فردی در زیست سیاسی باشند، منعکسکننده سیاستگذاریها، برنامهها و اهداف کلان قدرت هستند.
فهم و تحلیل پدیدههای دنیای امروز براساس زاویه نگاه مخاطبان، نویسندگان و تحلیلگران شکل و ترسیم میشود. آنچه بهعنوان تحلیل نهایی از سوی پژوهشگران به مخاطبان در حوزههای مختلف ارائه میشود، دقیقا به عینک و نظریهای بازمیگردد که آنان روی چشم میگذارند و وقایع جهان را با آن مینگرند. بدون درنظرداشتن زاویه دید تحلیلگران مخاطب تنها با اطلاعاتی انبوه سروکار دارد، اما این همه در نگاه مردم تفاوت دارد.
آمیختن نگرشهای دوگانه در زمینههای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی و یکی را در مقابل دیگری قرار دادن، بهغیراز دورکردن اذهان نسبت به چالشهای موجود در عرصه بینالملل و به حاشیه راندن مسائل مهم و ضروری در حوزه امنیت دستاوردی به همراه ندارد. طی چند روز گذشته و با انتشار اخبار مربوط به رفع تحریمهای تسلیحاتی ایران که بر اساس قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت سازمان ملل انجام شد، شماری از کاربران در فضای مجازی نهتنها این مسئله را بهعنوان یک دستاورد بینالمللی نادیده گرفتند بلکه با دوگانه سازی درباره اولویت رفع مشکلات اقتصادی شهروندان و تهیه تسلیحات متعارف توسط ایران، دومی را غیر مهم و اولی را بهعنوان یک مطالبه بنیادین از سوی مردم مطرح کردهاند.
از ابتدای شکلگیری دولت دوم حسن روحانی انتقاد جریان اصلاحات به کارگزار اصلی دولت دوازدهم هموزن اصولگرایان ولی از منظری دیگر است. اصلاحطلبان سرمایه اجتماعی خویش را در خدمت روحانی قرار دادند و حال از دولت او به دلیل اتخاذ رویکردهای غیراصلاحطلبانه انتقاد میکنند، نقدهایی که به حوزههای مختلف از قبیل وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باز میگردد. به نظر میرسد بخشی از نقدهای امروز به دلیل دور شدن از فضای سالهای 92 و 96 انجام میگیرد. با فاصلهگرفتن از رویدادهای گذشته و قرار گرفتن در زمان حال سادهتر میتوان به نقد تصمیمگیریها و سیاستهای دولت پرداخت. نمیتوان از یاد برد که سال 92، محمدرضا عارف شانس رأی آوری چندانی نداشت، احتمالا مجموع آرای او چیزی در حدود پنج الی شش میلیون رأی میشد و در نهایت سکان دولت یازدهم به دست اصولگرایان میافتاد.
در علم ارتباطات، رسانه وسیله یا ابزاری برای رساندن داده یا اطلاعات به مخاطبان است. اطلاعات تولید شده از سوی رسانه، حوزه تخصصی آن را مشخص میسازد. دستهبندی مطبوعات مختلف نیز براساس نوع محتوای تولید شده توسط نشریه، روزنامه، هفتهنامه و ابزار اطلاعرسانی صورت میگیرد. اما این همه میزان تاثیرات کنش رسانهها را در میان اهالی قدرت و سپهر عمومی هویدا نمیکند.
چند روز قبل رئیسجمهور در یک مقایسه از شرایط منفی اقتصاد آلمان و وضعیت خوب کشور از منظر توانایی اقتصادی سخن به میان آورد. بیتردید در ذهن، ادراک و جملهپردازی آقای روحانی اموری قرار دارد که نمیتوان از ایشان توقع داشت اینگونه سخن نگویند یا با انجام قیاس معالفارق به ارائه حرف مبادرت نورزند؛ چراکه جایگاه رئیس دولت به ترتیبی نیست که از نتوانستنها، ضعفها و کمبودها سخن بگوید. اما اینهمه به برداشت نادرست از مفهوم «توسعه» و مقایسه آمارهای کشورهای صنعتی و درحالتوسعه بازمیگردد.
آمریکای این روزها و جدال ترامپ و بایدن برای کسب کرسی ریاستجمهوری شباهت بسیار زیادی با فضای سریال تلویزیونی «خانه کاغذی» دارد؛ سریالی آمریکایی که در آن جدال بر سر کسب کرسی ریاست جمهوری در آمریکا را به تصویر میکشد و شخصیت اصلی سریال در نقش یک سناتور آمریکایی از هیچ فسادی برای رسیدن به جایگاه ریاست جمهوری دریغ نمیکند. بحث از دامن زدن به توهم توطئه، چیدن یک سناریوی غیرقابلپیشبینی و توهمگونه و خیالی نیست. در واقع سریال خانه کاغذی بیش از آنکه در زمینه پیشبینی و گمانهزنی پیشرو باشد، سریالی است که دغدغه نمایانکردن رفتار اهل قدرت و کنشهای غیرقابلپیشبینی سیاستمداران ارشد را داشته و دارد.
تجربه و تاریخ دولتهای دوم طی سالهای اخیر ناخوشایند بوده است. دولتهایی که تلاش کردهاند مطالبات برزمین مانده شهروندان را پاسخ بدهند ولی متراکم شدن مشکلات قدیم و جدید در حوزههای اقتصادی و اجتماعی عملا آنان را با سختیهای جدیدی روبهرو ساخته است. به گواه سالهای گذشته، نهتنها در دولتهای دوم معضلات قدیم مرتفع نشده، بلکه شاهد تبدیل شدن آنها به بحران هستیم. دولت دوم حسن روحانی نیز از این قاعده نانوشته مستثنا نبوده است؛ دولتی که با تحریمهای ظالمانه و خروج آمریکا از برجام روبهرو شد. ارزش پول ملی بیش از 40درصد طی یک سال اخیر کاهش یافت. شاهد نوسانهای پیدرپی در بازارهای ارز و طلا بوده و هستیم و با وجودی که رئیس بانک مرکزی، وزیر اقتصاد و رئیس سازمان برنامهوبودجه و رئیس دولت از گشایشهای اقتصادی در روزها و هفتههای آینده خبر میدهند در عرصه عمل نهتنها بهبودی حاصل نمیشود بلکه با اقتصادی کم ثبات و بازار آشفته روبهرو شدهایم.
مرور تصاویر رزمندههای جنگ تحمیلی در لحظههای اعزام به خط مقدم و حضور آنان در جبهه، نمایی کامل از ایمان، باور و اطمینان را در چهره آنان بازگو میکند. در میان تصاویر به یادگار مانده از جنگ تحمیلی، عکس چهرههای داوطلبان در هنگام اعزام و استقرار در مناطق جنگی حکایت از ایمان، اعتقاد راسخ و خللناپذیر و استواری در تصمیم را روایت میکند. انسانهای ماندگار شده در قاب تصویر با تفاوت سنی متفاوت، دست در گردن همدیگر، ایستاده در کنار هم، در حال سوارشدن به اتوبوس، رفتن برای مأموریت، خداحافظی با مادر و همسر و کودکی که در آغوش رزمنده است، سلاح به دست در خط مقدم و نماهایی دیگر همه و همه باور بدون خدشه آنان را نشان میدهد.
مصاحبه محمود احمدینژاد با رادیو فردا بخشی از کنشهای غیر قابل پیشبینی رئیس دولت سابق و نزدیکان او طی سالهای اخیر است. اما مهمتر از گفتوگو با شبکه اطلاعرسانی برون مرزی که موضعگیری آن در قبال سیاست جمهوری اسلامی ایران مشخص است، موضعگیری کاربران شبکههای اجتماعی در داخل کشور است. شماری از فعالان شبکههای اجتماعی که سابق بر این، مدافع کارنامه رئیس دولت نهم و دهم بودند، این کنش را از منظری که او با استفاده از یک تریبون خارجی در حال انتقال پیام به مردم ایران است، نکوهش کردند. آنان باور دارند بیان حق از یک تریبون وابسته به بودجه کشوری که موضع دشمنی با مردم ایران دارد، قابل توجیه نیست، هرچند در این گفتوگو صرفا بیانکننده سخن صحیح و قابل دفاع باشیم.