ساختار و عملکرد طبیعی ریهها
ابتدا بهتر است به ساختار و عملکرد طبیعی ریهها اشارهای کنم؛ ریهها دو عضو اسفنجمانند در قفسه سینه هستند. ریه راست دارای سه بخش است که هر قسمت لوب نامیده میشود، ریه سمت چپ دو عدد لوب دارد و کوچکتر است؛ زیرا قلب در آن طرف بدن فضای بیشتری را اشغال میکند. وقتی نفس میکشید، هوا از طریق دهان یا بینی وارد میشود و از طریق نای وارد ریههای شما میشود. نای به لولههایی به نام نایژه تقسیم میشود که وارد ریهها شده و به قسمتهای کوچکتر تقسیم میشوند.نایژهها تقسیم میشوند و به شاخههای کوچکتری به نام نایژک تبدیل میشوند. در انتهای نایژکها کیسههای هوایی کوچکی وجود دارد که به آلوئول (حبابک) معروف هستند. آلوئولها از هوای استنشاقشده اکسیژن را جذب میکنند و هنگام بازدم دیاکسیدکربن را از خون خارج میکنند. دریافت اکسیژن و خلاصشدن از دیاکسیدکربن از عملکردهای اصلی ریههاست. سرطانهای ریه به طور معمول از سلولهای پوشاننده نایژهها و قسمتهای ریه مانند نایژکها یا آلوئولها شروع میشوند.یک لایه پوشش نازک به نام پلورا ریهها را احاطه کرده است. پلورا از ریههای شما محافظت میکند و به آنها کمک میکند تا در حین تنفس منبسط و منقبض شوند. در پایین ریهها، یک عضله نازک و گنبدیشکل به نام دیافراگم، قفسه سینه را از شکم جدا میکند. هنگام تنفس، دیافراگم به سمت بالا و پایین حرکت میکند و هوا را مجبور به ورود و خروج از ریه میکند.
ندول ریه
یک توده کوچک و گرد است که در ریهها رشد میکند. اما همه ندولها سرطانی نیستند و میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند.تومور خوشخیم ریه و انواع آن: رشد غیرطبیعی بافت که هیچ هدفی را دنبال نمیکند و سرطانی نیست، تومور خوشخیم ریه نام دارد و انواع آن شامل گرانولومهای غیراختصاصی، گرانولومهای سلی، تومورهای مختلط، آدنومها و کیستهاست. علل بروز تومورهای خوشخیم ریه: التهابات عفونی مانند قارچهای عفونی، سل، آبسه ریوی و پنومونی است و التهابات غیرعفونی مانند آرتریت روماتوئید و سارکوئیدوز است.
علائم تومورهای خوشخیم ریه: این تومورها معمولا بدون علامتند و تنها ممکن است خسخس سینه، سرفه طولانیمدت (بیش از شش هفته) یا سرفه خونی، تنگی نفس و تب ایجاد شود.گفتنی است که تشخیص تومورهای خوشخیم ریه به وسیله CXR و برونکلوسکوپی انجام میشود و راهکار درمانی آن از طریق جراحی امکانپذیر است.
سرطان ریه
نوعی بیماری که مشخصه آن رشد کنترلنشده سلول در بافت ریه است، توده بدخیم ریه یا سرطان ریه نام دارد. انواع اصلی آن شامل سرطان ریه سلول کوچک، آدنوکارسینوما، سرطان ریه سلول غیرکوچک، برونکوآ لوئولارکارسنیوما و اسکواموس سل کارسینوم است.
عوامل خطرساز: دخانیات، آلایندههای موجود در هوای محیط زیست و محل کار، عوامل ژنتیکی و عوامل ایمنی.
علائم: سرفههای شدید و طولانیمدت، سرفه در افراد غیرسیگاری (بیش از دو هفته)، تغییر رنگ خلط سینه، مشاهده خون در خلط سینه، دورههای مکرر حالت ذاتالریه یا برونشیت، افزایش میزان خلط سینه، خسخس کردن سینه، خستگی مفرط، ازدستدادن اشتها، سردرد، درد استخوان و مفاصل، اثرات وابسته به اعصاب، عدم تعادل در راه رفتن، ورم گردن یا صورت، ازدستدادن وزن بدون دلیل.
راهکارهای تشخیصی سرطان ریه: CXR، آزمایش خلط، سیتیاسکن، بیوپسی (نمونهبرداری)، سونوگرافی، اسپیرومتری، آزمایش خون، اسکن استخوان، PET-SCAN
راهکارهای درمانی سرطان ریه: جراحی، سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر، شیمیدرمانی و رادیوتراپی.
انواع جراحی ریه: لوبکتومی (خارجکردن یک لوب ریه)، نمونکتومی (خارجکردن کل ریه)، خارجکردن بخشی از ریه، عمل جراحی توراکوسکوپیک و خارجکردن غدد لنفاوی.
عوارض عمل جراحی ریه: عفونت، خونریزی، ایست قلبی ریوی، وابستگی به دستگاه تنفس مصنوعی، نیاز به بستری طولانیمدت در بیمارستان، نیاز طولانیمدت به لوله سینه داخل قفسه سینه، آمبولی ریه و عوارض بیهوشی.
مراقبتهای پس از عمل جراحی ریه: بیمار را به سرفهکردن و فیزیوتراپی برای خروج ترشحات توصیه میکنند (جهت درمان درد پس از عمل تا چند روز به بیمار مسکن داده میشود تا بتواند سرفه کند. در ضمن موقع سرفهکردن بیمار باید دستش را در محل جراحی قرار دهد و محل جراحی را حمایت کند)، تمرینات بدنی باید هرچه سریعتر پس از عمل شروع شود تا تهویه ریه بیشتر شود، پانسمان محل جراحی باید جهت خونریزی تازه کنترل شود، اطمینان از اینکه لولههای تخلیه جدا نشدهاند و پیچ نخوردهاند و از بالا و پایین رفتن سطح مایع در محفظه آبی مطمئن شوند، پانسمان چست تیوپ را مرتب عوض کنند، بخیهها را روزانه چک کنند، پوزیشن نیمهنشسته داشته باشند، بعد از ترخیص از بیمارستان رژیم معمولی داشته باشند، نشانههای خطر (تنگی نفس، بیقراری، افزایش ضربان قلب و…) و نشانههای عفونت موضعی (قرمزی، گرمی درد و ترشحات و…) را چک کنند، از افراد سرماخورده و مواد تحریککننده برونش (عطر و سیگار) بپرهیزند.