چرا بنیاد امام صادق(ع) به این جمع‌بندی رسید که باید به سمت مدارس سبز برود؟
همه ما اخلاقا وظیفه داریم که برای فرزندانمان آینده بهتری رقم زنیم و دنیا را از آنچه در بدو تولد تحویل گرفته‌ایم، بهتر از آن تحویل آیندگان دهیم. دنیای فعلی از رعایت نکردن مسائل زیست‌محیطی رنج فراوان می‌برد. افزایش دما در اثر افزایش گازهای گلخانه‌ای باعث ذوب‌شدن یخ‌ها در قطب جنوب شده و به‌طورکلی محیط‌زیست در مخاطره جدی قرار گرفته است؛ درصورتی‌که اقدامات اساسی در جهت کنترل تخریب به عمل نیاید، امانت‌داران خوبی برای آیندگان نخواهیم بود. این مطلب و دیگر عوامل باعث شد عنوان مدارس سبز را پررنگ‌تر کنیم و جای خوشبختی است که در برنامه دوره دبیرستان درسی به‌عنوان «انسان و محیط‌زیست» دیده شده است؛ ولی ما وظیفه داریم فراتر از این نام به سمت اقدامات عملی گام برداریم. به همین لحاظ در هریک از مدارس 12گانه بنیاد مسئولی جهت پیگیری موضوع مشخص شده است که در اقدامات عملی، دانش‌آموزان عزیز را یاری رساند.
مدارس سبز را چگونه تعریف کرده‌اید؟
مدارس سبز به‌گونه‌ای هدف‌گذاری شده که همه اعضای آن از همکاران خدماتی گرفته تا مدیر مدرسه، دغدغه مسائل زیست‌محیطی را داشته باشند و البته این موضوع در گرو آموزش به تمام کادر مدرسه است. مدارس سبز باید طبق استانداردهای لازم زیست‌محیطی طراحی و ساخته شوند و در ساخت این مدارس موارد متعددی باید رعایت شود؛ از جمله رعایت صرفه‌جویی کامل در سوخت و انرژی و ایجاد فضای سبز و نگهداری از این فضاها و آموزش لازم به همگان که درختان و گیاهان تفاوت چندانی با یک موجود زنده ندارند. این اثرگذاری در سطح وسیع تنها از طریق آموزش‌وپرورش امکان‌پذیر است؛ چون در هر خانواده‌ای یک دانش‌آموز یا دانشجو وجود داشته یا دارد. شاید در مدارس دولتی که از قبل ساخته شده چنین پیش‌بینی‌هایی را انجام نداده باشند؛ ولی تا آنجا که اطلاع دارم سازمان نوسازی مدارس در طراحی‌های جدید به این مهم توجه لازم را داشته‌اند. مشکلی که هم‌اکنون مدارس غیردولتی با آن مواجه هستند آن است که محل بیشتر آن‌ها استیجاری بوده و یک محل مسکونی را به مدرسه تبدیل کرده‌اند.
در اینجا نقش مدیریت، همکاران و دانش‌آموزان می‌تواند هرچند اندک، اما مؤثر باشد. حداقل کاری که می‌شود انجام داد، تزیین حیاط مدرسه به‌وسیله گلدان و گل‌کاری و آموزش روش‌های حفاظت از آب، خاک، هوا و محیط‌زیست به دانش‌آموزان است. چنانچه دانش‌آموزان آموزش‌های لازم علمی و عملی را فراگیرند هرکدام می‌توانند نماینده‌ای در محیط خانه جهت ایجاد این فرهنگ باشند. آنچه در مدارس سبز باید موردتوجه قرار گیرد، مدیریت بهینه در کاهش مصرف انرژی، مدیریت پسماندها، بازیافت و… است که طبعا ازاین‌جهت مدارس سبز می‌توانند تحرکی در کل مجموعه ایجاد کنند.
بنیاد و مدارس آن تابه‌حال چه‌کارهایی در این زمینه انجام داده است؟
فعالیت‌های بنیاد امام صادق (ع) در دو بخش صورت گرفته است: فعالیت‌های مشترک در تمام مدارس که از طرف بنیاد به مدارس بخشنامه شده و به شرح زیر است:
1. تشکیل گروه سبز در تمامی مدارس به‌عنوان ستادی جهت طراحی و انتخاب فعالیت‌ها در سال تحصیلی با حضور مدیر، مربیان و معلمان و نماینده دانش‌آموزان.
2. تـشکـیـل گـروه‌هــای دانـش‌آمــوزی محیط‌بانان و فرشتگان سبز که در انجام امور در مدرسه فعال هستند.
3. ابلاغ برنامه‌های مصوب گروه سبز مدارس و انجام فعالیت‌های محیط‌زیستی از سوی بنیاد به هر مدرسه.
4. برگزاری اولین نمایشگاه تخصصی دانش‌آموزی حفاظت از محیط‌زیست از آثار دانش‌آموزی که در طول سال تحصیلی، با موضوعات آب، خاک، هوا، پسماند و گونه‌های در معرض خطر انقراض تهیه شده بود. گفتنی است که آثار این نمایشگاه شامل:
1.نقاشی و طراحی، ساخت کاردستی با مواد بازیافتی، عکس، نویسندگی و ساخت روزنامه‌دیواری بود.
2. اجرای کارزار (کمپین)، زاینده‌رود ما را دریابید در جریان برگزاری نمایشگاه صنعت آموزش در تیر1398 و در محل نمایشگاه بین‌المللی اصفهان انجام و بیش از 2000 امضا از چهره‌های سیاسی، آموزشی و عموم مردم شهر اصفهان جمع‌آوری شد. البته این اقدام به‌منظور توجه عموم مردم به مسئله مهم آب و احیای زاینده‌رود بود.
3. تشکیل کارزار (کمپین) زاینده‌رود، 18مهر1398 به مناسب روز نکوداشت زاینده‌رود با شعار حیات نصف‌جهان در رگ‌های زاینده‌رود و اینک زمان جاری‌شدن است و تهیه طوماری از طرف مدارس بنیاد و جمع‌آوری بیش از 4000 امضا و اثرانگشت از دانش‌آموزان و والدین، جهت احیای زاینده‌رود و ارسال به مسئولان شهری و کشوری.
4. جمع‌آوری در پلاستیکی بطری‌ها با هدف آموزش بازیافت آن‌ها که نتیجه آن جمع‌آوری 185 کیلو توسط دانش‌آموزان مدارس بنیاد و فروش آن‌ها و خرید یک دستگاه صندلی چرخ‌دار (ویلچر) برای یک کودک معلول بود.
5. پیوستن به پویش اهدای کاغذ (گروه پاک) و جمع‌آوری کاغذ و مقواهای باطله مدارس که نتیجه آن سهیم‌شدن در خرید دام برای افراد سیل‌زده سیستان و بلوچستان از عواید حاصل از فروش کاغذ و مقواهای بازیافتی بود.
6. ســـاخـــت فیلم کوتاه روز جهانی محیط‌زیست که بسیار مورد استقبال فعالان محیط‌زیست قرار گرفت.
7. برگزاری همایش‌های آنلاین آموزش مباحث و موضوعات محیط‌زیستی و پخش به‌صورت زنده در کانال آپارات و صفحه اینستاگرام مدارس سبز برای عموم مردم.
فعالیت‌های دیگر شامل فعالیت‌های هر مدرسه بوده که بر اساس برنامه مصوب گروه سبز مدرسه و تأیید بنیاد در طول سال تحصیلی اجرا شده است و به دلیل جلوگیری از اطاله کلام به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
کاهش استفاده از ظروف یک‌بارمصرف و پلاستیک در مدارس و آموزش به دانش‌آموزان/ تفکیک کامل انواع زباله و نصب سطل‌های مخصوص هر پسماند/اجرای همایش، تئاتر و سرود هوای پاک، زمین پاک و … ./ اجرای روند کامل بازیافت کاغذ جهت آموزش و جلوگیری از مصرف بی‌رویه کاغذ/ ساخت 13 فیلم کوتاه دانش‌آموزشی برای حذف پلاستیک در زندگی روزمره/ جمع‌آوری آب مازاد آب‌سردکن‌های آشامیدنی برای آبیاری گیاهان و درختان مدرسه/ همایش هوای پاک/ تفکیک پسماند تر و خشک/ آموزش تهیه کود کمپوست/ راه‌اندازی کمپین نه به پلاستیک/ ساخت گلدان با مواد بازیافتی/ ساخت دیوار سبز (ساخت گلدان با مواد بازیافتی و کاشت گیاه در آن و نصب روی دیوار مدارس)/برگزاری جشنواره آب و تقدیر از تلاش حامیان آب در دبستان‌ها/تهیه لانه‌های پیش‌ساخته برای پرندگان و نصب آن روی درختان مدرسه/ ســـاخــت فیلم و تئاتر محیط‌زیست و سرود روز هوای پاک و … .
چه موفقیت‌هایی در این زمینه کسب کرده‌اید؟
موفقیت بزرگ مجموعه بنیاد، ارائه آموزش‌های حفاظت از محیط‌زیست به دانش‌آموزان و خانواده‌های ایشان است که خوشبختانه با شور و شوق دانش‌آموزان و همراهی و موافقت خانواده‌ها روبه‌رو شده است.
برگزاری نمایشگاه موفق دانش‌آموزی حفاظت از محیط‌زیست که با استقبال خوب مردم شهر اصفهان و خبرگزاری‌های مطرح روبه‌رو شد. اجرای طرح تفکیک پسماند تر و خشک با تعبیه ظروف خاص در تمام مدارس بنیاد. در سال تحصیلی 99-98 آموزش‌وپرورش ناحیه 3 اصفهان با الگوگرفتن از مدارس سبز بنیاد تصمیم به اجرای این طرح گرفت و از دوره پیش‌دبستان تا دبیرستان مسابقه‌ای برای بیان ایده‌ها و برنامه‌هایشان تحت عنوان فراخوان مدرسه سبز انجام داد که دبیرستان پسرانه دوره اول ما رتبه یک را میان تمام دوره‌ها، دریافت کرد.
برگزاری جشنواره حامیان آب در دبستان پسرانه واحد مطهری با حضور مسئولان آب منطقه‌ای اصفهان و قدردانی از دانش‌آموزان (حامیان آب) و کادر آموزشی مدرسه توسط این مسئولان. حذف کـامـل پـلاسـتـیـک و ظــروف یک‌بارمصرف در پیش‌دبستانی دخترانه به‌عنوان تنها مرکز آموزشی استان که این فعالیت را انجام داده است.
از دیگر برنامه‌هایتان برای آینده بگویید.
مدارس و آموزش‌وپرورش مانند یک رودخانه هستند که همیشه جاری و در حال گذرند؛ مرتبا دانش‌آموزان جدیدی می‌آیند و از طرف دیگر خارج می‌شوند. بنابراین و با توجه به سیاست راهبردی بنیاد، آموزش‌های حفاظت از محیط‌زیست جزو دستور کار ثابت آموزش‌های ما خواهد بود؛ اما اینکه چه فعالیت خاصی در سال آینده خواهیم داشت، با توجه به شرایط متغیر است. برخی برنامه‌های مقطعی وجود دارد؛ مثلا در مقطعی از زمان، ما طرح جمع‌آوری درهای بطری را اجرا کردیم که ممکن است به این نتیجه برسیم برای سال تحصیلی پیش رو یک طرح جدیدتر جایگزین کنیم که البته به این معنی نیست که مثلا به آن طرح نیازی نداریم؛ اما می‌توانیم این کار را از طریق خانواده‌ها ادامه دهیم و طرح‌های جدیدتر محیط‌زیستی را اجرا کنیم. به‌هرحال مهم‌ترین مسئله ما آموزش است که فکر می‌کنیم اگر این کار را خوب انجام دهیم، رسالت خود را انجام داده‌ایم.
برای اینکه این آموزش‌ها عمیق‌تر شود، لازم است برخی از طرح‌ها و فعالیت‌ها را داشته باشیم و دانش‌آموزان می‌توانند در این طرح شرکت کنند که ان‌شاءالله به آینده موکول می‌شود؛ البته به نوعی این شرایط سخت باعث محدودیت‌هایی در نحوه اجرایی فعالیت‌ها شد. اما سعی کرده‌ایم متناسب با شرایط از طرح‌های غیرحضوری استفاده کنیم؛ مثل دعوت از فعال‌های محیط‌زیست و آموزش‌های بر خط (آنلاین) و درصدد هستیم ازترم دوم سال تحصیلی 1400-1399 برای دانش‌آموزان فعالیت‌های فرهنگی نظیر باشگاه خبرنگاران تعریف کنیم. به‌طورکلی سعی داریم در تمام فعالیت‌های جنبی و در همه فعالیت‌های فوق‌برنامه، توجه خاصی به مــسـائــل مـحـیـط‌زیسـتــی داشتــه باشیم.
حفاظت از محیط‌زیست مـسئـلـه‌ای جهانی است و ما نمی‌توانیم از آن غافل شویم. تلاش ما درخصوص مسئله آب و زاینده‌رود از سه سال قبل شروع شده است و تا زمانی که مسئله حل شود این تلاش ادامه خواهد داشت و به‌صورت نمادین تمرکز فعالیت‌های ما بر دو مسئله آب‌وهوا خواهد بود و با استفاده از روش‌های مختلف آموزشی و آگاهی‌بخشی، تلاش و کارزار ما ادامه خواهد داشت.