از سوی دیگر، امسال به دلیل رعایت پروتکلهای بهداشتی و اعمال قرنطینه پیشبینی میشد، تعداد مبتلایان به ویروس آنفولانزا کاهش یابد؛ این در حالی است که به گفته هادی یزدانی، پزشک، دسترسینداشتن مردم به واکسن آنفولانزا و تزریقنکردن آن در زمان طلایی، تشخیص دو ویروس کرونا و آنفولانزا از یکدیگر را بسیار مشکل کرده است، درصورتیکه اگر واکسن بهموقع به دست افراد جامعه میرسید، پزشکان بیماران مبتلا به کووید 19 را راحتتر و با اطمینان بیشتر شناسایی میکردند.
با آغاز فصل سرد در سالهای گذشته، معمولا ویروس آنفولانزا نیز در جامعه اوج میگرفت و درصد زیادی از مردم را درگیر میکرد. امسال، اما هنوز وزارت بهداشت، حرفی در رابطه با شیوع این ویروس نزده و آمار دقیقی از تعداد مبتلایان یا مرگومیرهای ناشی از آن، ارائه نکرده است. فکر میکنید دلیل این موضوع چیست؟
همانطور که اشاره کردید، هرسال با شروع فصل سرد، شاهد شیوع آنفولانزای فصلی بودیم؛ برای مثال، سال گذشته شیوع این ویروس با آغاز پیادهروی اربعین همزمانی داشت. امسال، اما ویروس کرونا که علائم مشترکی با آنفولانزا دارد، باعث شده تا مرز مشخص و بارزی بین این دو نتوان قائل بود؛ نشانههایی حتی مثل ازدستدادن حس بویایی و شنوایی که کرونا نیز میتواند باعث آن شود. در سالهای گذشته، بیمارانی که دچار آنوسمی میشدند، اولین ویروسی که در مظان اتهام قرار میگرفت، آنفولانزا بود که بهصورت ناگهانی رخ میداد و باعث ازبینرفتن حس چشایی و بویایی میشد. امسال، اما با شیوع بیماری کووید 19، اساس بر این گذاشته شده است که چیزی به اسم سرماخوردگی یا آنفولانزا وجود ندارد و همه موارد باید کرونا فرض شود.
عدمتشخیص آنفولانزا و کرونا از یکدیگر، آیا در فرایند درمان مشکلی بهوجود نمیآورد؟
خیر، البته در درمان آنفولانزا دارویی به نام «اوسلتامیور» وجود دارد که سال گذشته نیز برای درمان مبتلایان استفاده میشد. اما استفاده از این دارو از اواخر اسفندماه از فلوچارت درمان بیماران کووید 19 حذف شد. این دارو در پارهای از موارد از تأثیرگذاری بسیار بالایی برخوردار بود و باعث درمان مبتلایان به آنفولانزا که مشکوک به کووید 19 نیز بودند، میشد. اما بهطورکلی عدمتشخیص این دو ویروس از یکدیگر، مشکل خاصی به وجود نمیآورد. تشخیص اشتباه پزشک نیز مسئلهای برای فرد ایجاد نمیکند، ولی اگر به فرد مبتلا توصیه شود که خودش را قرنطینه کند ولی او این کار را انجام ندهد، ممکن است برای خود و دیگران مشکلاتی را به وجود آورد و به آنها آسیب بزند. چون بیماری هم که به آنفولانزا مبتلا شده، باید استراحت و مایعدرمانی کند. به نظر من، سیاستگذاران باید در برنامه درمانی خود، امسال این داروی مؤثر را قرار میدادند، چون در مواردی که تشخیص کرونا و آنفولانزا با یکدیگر ممکن نیست، این دارو میتوانست موجب بهبودی بیماران آنفولانزایی شود، اما نایابی آن باعث شد تا مسئولان وزارت بهداشت، این دارو را از فرایند درمان حذف کنند. متأسفانه همپوشانی کووید19 و کرونا و سرماخوردگی با همدیگر کار را برای کادر درمانی سخت کرد؛ درحالیکه امسال با توجه به رعایت فاصلهگذاری و پروتکلهای بهداشتی و محدودیتهای اجتماعی که ایجاد شد پیشبینی میشد تعداد بیماران مبتلا به آنفولانزا کاهش یابد. در این میان، اما نکته اساسی این است که واکسیناسیون آنفولانزا امسال حتما باید اتفاق میافتاد.
که البته نیفتاد!
بله، واکسیناسیون باعث میشد تا هم حجم مراجعان به مراکز درمانی کاهش یابد و هم اینکه اگر فردی با علائم مشترک به پزشک مراجعه میکرد، ولی واکسن آنفولانزا تزریق کرده بود، پزشک مطمئنتر و راحتتر بیماری کووید 19 را تشخیص میداد و خود بیمار هم بهآسانی آن را میپذیرفت. عدم تزریق واکسن، باعث شده تا برخی از بیماران به هیچ وجه، ابتلا به ویروس کرونا را نپذیرند و اصرار کنند که هرسال در آستانه فصل سرد به آنفولانزا یا سرماخوردگی مبتلا میشدهاند.
تست پی سی آر نیز نمیتواند کووید را از آنفولانزا تشخیص دهد؟
کیتهایی در دنیا وجود دارد که قادر به تشخیص این دو ویروس از یکدیگر هستند. اما مسئله آنجاست که کمبود کیتها و همچنین مشکلات نقل و انتقالات مالی که برای واردکردن آنها به ایران وجود دارد، سبب شده تا شرکتها تمایلی به واردکردن این کیتها نداشته باشند. البته تست پیسیآر میتواند کرونا را تشخیص دهد، اما سؤال این است که چرا باید ظرفیت آن را برای فردی که علامت دارد، استفاده کرد. یکی از راههای مهار کرونا در دنیا تستهای وسیع و گسترده و بیماریابی فعال است. تست پیسیآر هم قیمت بالایی دارد و هم تعداد محدود. برخی از کارفرماها برای دادن مرخصی و استعلاجی به کارمندان خود حتما باید نتیجه این تست را مشاهده کنند، اما فردی مثل یک خانم خانهدار که نیاز به مرخصی ندارد و دارای علامت است، چرا باید تست بدهد؟ این موضوع باعث هرزرفتن تستهای کرونا میشود؛ زیرا همانطور که اشاره کردم، فرض اولیه را باید بر این اساس گذاشت که مراجعهکننده دارای بیماری کووید 19 است؛ درحالیکه باید ظرفیت تست را برای افرادی در نظر گرفت که با فرد بیمار از 14 روز قبل در تماس بودهاند. البته تست پیسیآر نیز بین 30 تا 40 درصد منفی کاذب دارد؛ بنابراین نتیجه مثبت آن به همراه علائم بالینی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. امسال یکی از راههایی که میتوانست تعداد بیماران را کاهش دهد، تزریق واکسن آنفولانزا در زمان مؤثر بود.
بهتازگی اعلامشده که واکسن آنفولانزا در داروخانه و با ارائه نسخه پزشک در اختیار اصفهانیها قرار خواهد گرفت. آیا افرادی که اکنون اقدام به تزریق این واکسن میکنند در برابر ویروس ایمن میشوند؟
نباید روغن ریخته را نذر امامزاده کرد. زمان طلایی تزریق واکسن آنفولانزا از 15 شهریور تا 15 مهر است. در حال حاضر نیز نمیتوان گفت استفاده از آن بیتأثیر است، ولی آن اثری که تزریق در زمان مناسب میتوانست داشته باشد را هم ندارد. از زمانی که واکسن تزریق میشود تا دو هفته بعد، ایمنیزایی مطلوبی علیه موارد شایع آنفولانزا در دنیا به وجود میآید و همین موضوع نیز میتوانست موجب کاهش بخشی از مراجعهکنندهها به مراکز درمانی شود و سیستم نیز به سایر بیماران نیازمند، خدمات مطلوبتری ارائه دهد. دلیل اصلی عدم دسترسی مردم به واکسن آنفولانزا آنطور که مسئولان وزارت بهداشت، اعلام میکنند تحریمها و مشکلات نقلوانتقال پول است؛ موضوعی که مسئله امروز و دیروز نیست. از همان ابتدای سال، پیشبینی میشد که امسال حجم تقاضا برای تهیه واکسن افزایش مییابد؛ درحالیکه تولید آن بهاندازه نیست. وزارت بهداشت، خیلی زودتر از این باید فکر برای این موضوع میکرد و دستبهکار میشد. این عذر بدتر از گناه است که این وزارتخانه مدام اعلام میکند به دلیل تحریمها موفق به واردکردن واکسن آنفولانزا نشده است.
با توجه به اینکه دریافت واکسن آنفولانزا منوط به ارائه نسخه از سوی پزشک است، آیا بازهم افراد خاص در اولویت قرار میگیرند؟
بله، حتی اگر الان را زمان مؤثر برای تزریق واکسن بدانیم (که البته اینطور نیست) با توجه به عرضه محدود واکسن آنفولانزا در دنیا ارائه آن باید مدیریت و افراد دارای بیماری پرخطر و سالمندان و… در اولویت قرار بگیرند؛ بهویژه که اکنون در دوران پاندمی قرار داریم. درحالیکه در سالهای گذشته واکسن در داروخانه عرضه میشد و افراد با انتخاب خود، آن را خریداری و تزریق میکردند، البته همان زمان نیز کسانی که دارای بیماری زمینهای نبودند یا جوان بودند نیاز به تزریق واکسن بپردازند. اگر پرونده سلامت خانوار ایرانیان که در شهرهای کوچک تشکیلشده، در سالهای گذشته، آماده شد بود، در حال حاضر، افراد بر اساس آن میتوانستند به پزشک مراجعه کنند و نه اینکه اکنون برای تأمین واکسن نیاز به مراجعه و نسخه پزشک داشته باشند و مجبور شوند آن را با هزینه بالا تهیه کنند.
پس با این حساب امسال نمیتوان آمار دقیقی از ابتلا به آنفولانزا و مرگومیر ناشی از آن ارائه داد؟
سالهای گذشته هم تقریبا به همین منوال بوده است، ولی معمولا برخی از مرگومیرها و بیماران حاد عفونتهای تنفسی که به بیمارستانها و مراکز درمانی مراجعه میکردند و فوت میشدند، همه را بهحساب آنفولانزا میگذاشتند که اغلب آنها نیز جوانان بودند.