از سویی نتایج انتخابات اکتبر عراق جدای از مسائل داخلی، شرایط منطقه و حتی بین‌الملل را تحت‌تأثیر خود قرارخواهد داد؛ چراکه رویکرد پارلمان آینده عراق در تعیین نخست‌وزیر می‌تواند تعیین‌کننده روند سیاسی دولت بعدی و نوع تعامل‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی و اقتصادی آن باشد. در بررسی این موضوع، خانه اندیشمندان علوم انسانی نشستی سه‌جانبه را به همت مرکز مطالعات راهبردی خلیج‌فارس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز و انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا با هدف تشریح اوضاع سیاسی، امنیتی و اقتصادی عراق پس از انتخابات پارلمانی این کشور با حضور استادان و کارشناسان این حوزه برگزار کرد.
دکتر مصدق مصدق‌پور، پژوهشگر و کارشناس مسائل امنیتی و استراتژیک و دکتر جلال چراغی، کارشناس سیاسی و رسانه‌ای مسائل منطقه از سخنرانان این نشست مجازی بودند که به تشریح پیامدهای محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی انتخابات پارلمانی عراق پرداختند.
پیامدهای محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی انتخابات پارلمانی عراق
در ابتدای این نشست، مصدق مصدق‌پور با بیان اینکه انتخابات پارلمانی عراق قطعا هم اثرپذیر است و هم اثرگذار، گفت: «اثرات این انتخابات با توجه به سیاست‌های این کشور و البته سیاست کشورهای در ارتباط با عراق به‌خصوص کشورهای منطقه خواهد بود.» به گفته مصدق‌پور ایران نیز به‌عنوان همسایه عراق از پیامدهای این انتخابات برخوردار است؛ چراکه روابط ما با عراق در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه ویژگی‌های خاصی دارد. او ادامه داد: «روابط ایران و عراق با توجه به بافت مذهبی دو ملت و وابستگی آن‌ها به اهل‌بیت عصمت و طهارت، به‌قدری درهم‌تنیده و البته دارای تداخل است که سیاست داخلی و خارجی هر یک از آن‌ها از یکدیگر تأثیرپذیر خواهد بود. از سویی، ایران و عراق ازنظر اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و تاریخی اشتراک‌های فراوانی با یکدیگر دارند و همه این‌ها باعث ارتباط نزدیک بین آن‌ها شده است.» او افزود: «علاوه بر این ویژگی‌ها، امنیت عراق برای ایران بسیار مهم است و حضور امنیتی و نظامی کشورمان در عراق دال بر این موضوع است. ایران با توجه به اینکه در عراق چه می‌گذرد، ارتباطش با این کشور را تنظیم می‌کند؛ برای مثال، حضور داعش در عراق خطر بزرگی برای ایران به‌حساب می‌آمد؛ پس ایران وادار به مداخله و مقابله با آن‌ها در این کشور شد. درواقع احساس ایران این بود که اگر امروز در داخل خاک عراق نجنگد، فردا باید به مقابله با داعش در خاک خود بپردازد. از سوی دیگر حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق که با هدف تسلط بر منطقه و مقابله با ایران صورت گرفت، اهمیت توجه به روابط کشورمان با عراق را دوچندان کرد». این کارشناس بین‌الملل با اشاره به اینکه شکست نیروهای نظامی آمریکایی در منطقه و خروج آن‌ها از عراق، سوریه و هم‌اکنون از افغانستان باعث ایجاد ثبات و افزایش تعامل‌های منطقه‌ای خواهد شد، ادامه داد: «چندی پیش عراق با برگزاری اجلاس بغداد از کشورهای منطقه خواست که گرد هم آیند و در خصوص مشکلات و چالش‌های منطقه‌ای به نتایج مشترکی دست پیدا کنند؛ نشستی که البته با حضور فرانسه به‌عنوان یک کشور فرامنطقه‌ای رقم خورد. این موضوع نشان می‌دهد بااینکه آمریکا به خروج از منطقه اقدام کرده است، اما این‌بار کشورهایی همچون فرانسه با اجازه او وارد عمل شده‌اند تا جا پای آمریکایی‌ها در عراق بگذارند؛ البته فرانسوی‌ها بیشتر به‌دنبال استعمار اقتصادی منطقه هستند تا تسلط نظامی.» مصدق‌پور با توجه به اهداف ایران از رابطه با عراق، امنیت این کشور را از چند منظر برای ایران قابل‌توجه دانست و گفت: «همان‌طور که اشاره کردم امنیت عراق بر امنیت ایران تأثیرگذار است. ایران چند هدف را در عراق دنبال می‌کند که اهداف اقتصادی از مهم‌ترین آن‌هاست و اگر امنیت این کشور دچار چالش شود، بستری برای کسب منافع مشترک اقتصادی نخواهد داشت. درعین‌حال جدای از حضور فرانسه در این کشور، رژیم صهیونیستی در شمال عراق با ایجاد پایگاه‌هایی به‌دنبال عملی‌کردن نقشه‌های خود در رابطه با ایران است. چین نیز برای عراق فکرهایی دارد و هدف‌های اقتصادی خود را در رقابت با آمریکا در منطقه دنبال می‌کند؛ شرایطی که در امنیت منطقه و البته روابط کشورهای این ناحیه با یکدیگر مؤثر است.» این پژوهشگر مسائل امنیتی و استراتژیک در خصوص انتخابات پارلمانی عراق در اکتبر افزود: «این انتخابات یک انتخابات سرنوشت‌ساز هم برای آینده عراق در این شرایط پر چالش و هم برای منطقه و حوزه بین‌الملل با توجه به روابط کشورها با یکدیگر بر اساس منافعشان است؛ انتخاباتی با حضور چندین ائتلاف و احزاب سیاسی شیعه و سنی و کرد که برخی از آن‌ها گرایش‌های نزدیکی با برخی کشورهای منطقه ازجمله ایران دارند. این شرایط باعث گمانه‌زنی‌های بسیار از دخالت کشورهای منطقه در این رقابت نیز شده است. از سویی این مجلس آینده عراق است که شخص نخست‌وزیر را تعیین می‌کند که رایزنی‌ها در خصوص آن نیز از هم‌اکنون آغاز شده است و گزینه‌های موردنظر به‌دنبال جلب‌نظر قدرت‌های سیاسی این کشور ازجمله احزاب نزدیک به کشورهای منطقه همچون ایران هستند.» مصدق‌پور با اشاره مختصری به پیامدها و تأثیرگذاری انتخابات پارلمانی عراق بر فضای آینده منطقه گفت: «قطعا این انتخابات دچار چالش‌های خاص خود است. ایران نیز باید در سیاست خود نسبت به عراق تغییراتی ایجاد کند. البته این بدان معنا نیست که از استراتژی خود عقب‌نشینی کرده و به دخالت در امور این کشور بپردازد. عراق کشوری است که هم از تنوع مذهبی و هم از تنوع اقلیمی، قومیتی و سیاسی بسیاری برخوردار است و تاکنون انقلاب‌های بسیاری را از سوی مردم فهیمش از سرگذرانده است؛ بنابراین دخالت در این انتخابات به این سادگی‌ها نیست. البته آمریکا سال‌ها در عراق حضور داشت و این باعث تغییر فرهنگ و تأثیرپذیری جوانان این کشور شد. رابطه عراق با عربستان نیز مشخص است. اکثریت ملت عراق با توجه به سلفی‌گری، وهابیت، حمایت عربستان از داعش و البته سوابق ننگین این کشور با چشم منفی به عربستان نگاه می‌کنند. ایران نیز در این رابطه نباید چندان حساسیتی از خود نشان دهد؛ اما باید نهایت تلاش خود را در روی کار آمدن یک دولت قدرتمند و ملی در عراق صورت دهد؛ چراکه تنها چنین دولتی می‌تواند به فکر منافع ملی، اقتصاد و معیشت مردم عراق و همسایگان باشد.»
این کارشناس بین‌الملل در پایان صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: «اگر این انتخابات به‌خوبی برگزار شود و به‌دنبال آن نیز یک دولت مردمی روی کار آید، قطعا کشورهای منطقه، ازجمله ایران، از تأثیر آن بی‌بهره نخواهند ماند؛ شرایطی که بیشتر از جنبه امنیتی موردتوجه است. برای مثال، اگر امنیت در عراق از طریق یک مجلس و دولت کارآمد برقرار شود، هم به نفع ملت ایران است و هم به نفع تعامل‌های اقتصادی ایران با عراق؛ آنچه باعث خاطرجمعی منطقه و ایران از آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها خواهد شد.»
تأثیر انتخابات عراق بر مسائل داخلی این کشور
در ادامه این نشست، جلال چراغی ابتدا به توضیح مختصری درباره تاریخچه انتخابات پارلمانی عراق پرداخت و گفت: «نخستین انتخابات عراق؛ انتخابات مجمع ملی عراق یا پارلمان موقت یا همان مجلس مؤسسان در سال 2005 بود که در پی آن، همه‌پرسی نیز برای نوشتن قانون اساسی برگزار شد. در همان سال، انتخابات پارلمان ثابت در عراق نیز صورت گرفت که با مشارکت و استقبال گروه‌های مختلف سیاسی مواجه شد. از سال 2005 تا 2010 با حضور نیروهای نظامی آمریکا، عراق شاهد یک دوره تحولات بود و در سال‌های 2010، 2014 و 2018، هر چهار سال یک‌بار انتخابات به‌صورت منظم برگزار می‌شد. البته انتخابات مجلس عراق در 12 مه 2018 دومین انتخابات مجلس این کشور بعد از خروج کامل نیروهای آمریکایی از عراق در سال 2011 و چهارمین انتخابات بعد از سقوط صدام حسین و نخستین انتخابات سراسری پس از شکست کامل داعش به‌شمار می‌رود.» این کارشناس منطقه ادامه داد: «در انتخابات سال 2018 گروه‌های شیعه و گروه‌های وابسته با حشدالشعبی به پیروزی قاطع رسیدند و عادل عبدالمهدی را به‌عنوان نخست‌وزیر برگزیدند. این پیروزی به مزاج قدرت‌های غربی و برخی رژیم‌های منطقه خوش نیامد. انتخابات 2018 در حالی برگزار شد که پیش‌تر از سال 2013 تا 2017 شاهد ظهور شوم داعش در منطقه و به‌خصوص در عراق بودیم. درواقع این انتخابات پس از نابودی داعش و پیروزی بر آن برگزار شد؛ به همین علت گروه‌های مرتبط و وابسته با حشدالشعبی به‌صورت گسترده رأی آوردند و پیروز مطلق آن انتخابات شدند؛ اما یک سال از آن انتخابات نگذشته بود که مردم در مطالبه‌گری علیه فساد برخی حاکمان فاسد و ناکارآمد عراق تظاهرات کردند. این فضا، فرصت اجرای نقشه‌های شوم توطئه‌گرهای منطقه‌ای را فراهم کرد و آن‌ها با موج‌سواری بر این تظاهرات و اعتراض‌ها درصدد آشوب‌سازی در عراق برآمدند و دولت عادل عبدالمهدی را که تنها یک سال از عمرش گذشته بود، برکنار کردند. البته در توضیح برکناری عبدالمهدی باید گفت که مرجعیت عراق با صدور فتوای جهاد علیه تکفیری‌های داعش و با هدف عدم رشد این فتنه شوم به‌صورت تلویحی از دولت و عبدالمهدی خواست که استعفا دهد که این استعفا نیز خود راهی برای خنثی‌سازی طرح‌های دشمنان برای آینده عراق به‌حساب آمد.»
چراغی افزود: «پس از آن استعفا، پـــارلــمــان بــه بــرگزاری انتخاباتی زودهنگام و به خواسته معترضان خیابانی پرداخت و درنهایت آقای مصطفی کاظمی را به ریاست هیئت دولت و نخست‌وزیری کشور عراق برگزید. درواقع با برگزاری آن انتخابات زودهنگام، ما شاهد خنثی‌شدن توطئه‌های شوم غربی‌ها از طریق شکست داعش و آرام‌کردن تحرک‌های خیابانی از طریق مجلس عراق بودیم. این تحولات مثبت باعث عصبانیت و خشم آمریکایی‌ها و عکس‌العمل‌های شدیدی همچون ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی به‌عنوان عامل مؤثر در شکست آن‌ها شد.»
چراغی با اشاره به شرایط برگزاری انتخابات پارلمانی عراق در اکتبر در مقایسه با دوره گذشته تصریح کرد: «اکنون عراق شاهد فضای پرتنش انتخاباتی است. 24 میلیون نفر واجدشرایط هستند و حدود 3500 نامزد در این رقابت شرکت کرده‌اند؛ پارلمان عراق نیز تنها 329 کرسی برای نمایندگان این دوره در اختیار دارد. 9 کرسی از این 329 کرسی به اقلیت‌ها، 320 کرسی به اهل تسنن، شیعیان و کردها و یک‌چهارم پارلمان نیز به زنان تعلق دارد. از سویی، قانون انتخابات عراق از سوی پارلمان کنونی بازنگری شده است و برخلاف دوره پیش که افراد در قالب احزاب وارد انتخابات می‌شدند، افراد به‌صورت انفرادی و مستقل در انتخابات شرکت خواهند کرد؛ همچنین عراق برای این انتخابات به 83 حوزه تقسیم‌شده و برای هر استان به نسبت جمعیت آن، شمار نمایندگان نیز مشخص شده است؛ درحالی‌که در قانون انتخابات پیشین هر استان تنها یک حوزه بود.»
او همچنین از دلایل عدم شرکت مصطفی الکاظمی به‌عنوان نامزد نخست‌وزیری آینده عراق گفت: «درباره اینکه چرا الکاظمی برای این انتخابات نامزد نشده است، باید گفت که الکاظمی شیعه است و در نظام سیاسی عراق نخست‌وزیری متعلق به شیعیان، ریاست جمهوری متعلق به کردها و ریاست مجلس نیز متعلق به اهل تسنن است. اما واقعیت این است که او مجری این انتخابات است. طبق گفته الکاظمی اگر او وارد عرصه انتخابات شود، بی‌طرفی‌ا‌ش زیر سؤال می‌رود؛ دوم اینکه، الکاظمی به هیچ حزبی وابسته نیست و احتمال شکست او در صورت شرکت در انتخابات وجود دارد؛ سوم اینکه، او به این نتیجه رسیده است که احزاب در پارلمان آینده فرد دیگری را به‌جز خودش برای سمت نخست‌وزیری پیدا نخواهند کرد و این به نفع اوست که وارد انتخابات نشود. بنابراین الکاظمی کماکان نخست‌وزیری را از آن خود می‌داند.»
چــراغــی بــا بــیــان اینکه مصطفی الکاظمی بهترین گزینه نخست‌وزیری از دید احزاب عراق است، افزود: «نخست‌وزیر کنونی عراق روابط خوبی هم با کردها دارد و هم به سنی‌ها و شیعیان نزدیک است و رویکرد متوازنی در داخل کشور میان آن‌ها ایجاد کرده است؛ در سطح خارجی نیز روابط متوازنی با جمهوری اسلامی ایران، عربستان و آمریکا دارد. فرض کنید در انتخابات آینده آقای هادی عامری نخست‌وزیر آینده عراق شود؛ فردی مخالف شیعیان و البته ایران. بنابراین الکاظمی کماکان بهترین گزینه برای عراق در راستای امنیت و ارتباط با منطقه و فرامنطقه به‌شمار می‌رود. به اعتقاد بنده و با توجه به رقابت میان ائتلاف‌های شرکت‌کننده در این انتخابات، فضای انتخابات به نفع شیعیان پیش خواهد رفت.»