اگر مادر در طول بارداری از مواد مغذی، متعادل، متنوع و مورد نیاز جنین استفاده نکند، جنین همه این نیازها را از ذخایر بدن مادر تأمین می‌کند و با کاهش ذخایر مادر سلامت او به خطر می‌افتد.
افزایش وزن مادر باردار
افزایش وزن در طول بارداری از شاخص‌های معتبر کنترل وضعیت تغذیه مادر است. اما نباید انتظار داشت تمام زنان باردار، به یک اندازه افزایش وزن پیدا کنند. BMI یا نمایه توده بدن مادر (وزن به کیلوگرم به مجذور قد به متر) قبل از بارداری تا حدود زیادی تعیین‌کننده میزان افزایش وزن متعادل مادر در دوران بارداری است. درصورتی که BMI خانمی قبل از بارداری، کمتر از 18/5 باشد، به لاغری و اگر بیش از 25 باشد، به اضافه وزن و چاقی مبتلاست که هر دو، بر سلامت مادر و جنین اثرگذار است. ضروری است مادرانی که BMI کمتری دارند وزن بیشتری (17-5/12 کیلوگرم) اضافه کنند و مادران با BMI بالاتر در دوران قبل از بارداری 5/11-7 کیلوگرم وزن اضافه کنند. لازم است وضعیت تغذیه خانم‌ها قبل از بارداری توسط کارشناس و یا متخصص تغذیه ارزیابی شود تا با یک رژیم غذایی مناسب، وزن به محدوده وزنی ایدئال (25-5/18BMI ) نزدیک شود و در عین حال مادر همه مواد مغذی مورد نیاز برای دوران بارداری را به صورت متنوع و متعادل دریافت کند.
رعایت تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه
تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد غذایی است و تنوع یعنی مصرف انواع مواد غذایی که در گروه‌های غذایی قرار دارند. خانم‌های باردار می‌توانند بدون داشتن رژیم مخصوص و جداگانه مقدار بیشتر و متنوع‌تری از غذاها را نسبت به قبل از دوران بارداری مصرف کنند. بهترین راه برای اطمینان از مصرف متعادل و متنوع مواد غذایی در برنامه غذایی روزانه، استفاده از همه گروه‌های اصلی غذایی یعنی گروه نان و غلات، گروه میوه‌ها و سبزی‌ها، گروه شیر و لبنیات و گروه گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغزیجات است.
خردمندانه غذا خوردن
بهتر است برای دریافت بیشتر مواد مغذی از نان‌های سبوس‌دار و جوانه غلات و حبوبات مانند جوانه گندم، ماش و… استفاده کنید.
برنج را همراه با حبوبات و سبزیجات و به‌صورت دمپخت مصرف کنید.
همراه وعده‌های اصلی غذایی از سبزی‌ها، سالاد همراه با آبلیمو، آبغوره و لیموترش استفاده کنید.
ترجیحا به جای آب میوه، خود میوه‌ها را میل کنید.
از منابع غذایی ویتامین A مانند جگر، قلوه، زرده تخم‌مرغ، اسفناج، هویج، جعفری و… استفاده کنید.
منابع غذایی ویتامین C مانند انواع مرکبات، گوجه فرنگی، فلفل سبز، گل‌کلم، سیب‌زمینی، طالبی، خربزه، توت‌فرنگی، اسفناج و کاهو را روزانه مصرف کنید.
از نمک یددار در حد متعادل برای پخت غذا استفاده کنید.
با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از اسیدفولیک در اثر پخت سبزی‌ها از بین می‌رود، باید توصیه شود از سبزی‌های تازه در برنامه غذایی روزانه استفاده کنید.
ویتامین D را فراموش نکنید؛ استفاده از نور مستقیم خورشید 15-10 دقیقه در روز بهترین منبع برای تولید ویتامین D در بدن است.
جهت تأمین کلسیم کافی، مصرف شیر و لبنیات کم‌چرب و پروبیوتیک به میزان کافی استفاده کنید.
روزانه 30 دقیقه پیاده‌روی متعادل برای شما ضروری است.
مادر باردار و کووید 19
همه زنان باردار باید از نظر نشانه‌های کووید 19 و پیشرفت علائم بررسی شوند؛ به‌خصوص اگر در تماس نزدیک با فرد مبتلا به کووید 19 بوده‌اند. البته بارداری باعث افزایش احتمال ابتلا به کووید 19 نمی‌شود و بیش از 90درصد مادران مبتلا به این بیماری، بهبود کامل می‌یابند.
بعضی از علائم در صورت ابتلا به کووید 19 با علائم یا بارداری طبیعی تشابه دارد (مانند تنگی نفس، احتقان بینی، خستگی، تهوع و استفراغ). باید توجه داشت زنان باردار نسبت به زنان غیرباردار مبتلا به کووید 19، احتمال بیشتری برای بستری در بخش مراقبت ویژه و نیاز به تهویه دارند.
دریافت کافی مواد مغذی در همه افراد و به‌ویژه در زنان باردار می‌تواند سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشیده و بدن را در مقابل ابتلا به انواع عفونت‌ها به‌ویژه کرونا ویروس کووید 19 مقاوم کند:
مصرف منظم وعدهای اصلی غذایی و میان‌وعده در طی روز با تأکید بر صرف صبحانه را در نظر بگیرید.
مایعات را از قلم نیندازید؛ نوشیدن مایعات به اندازه کافی به دفع سموم و حفظ ایمنی بدن کمک می‌کند.
روزانه از منابع غذایی ویتامین‌های گروه B مانند انواع سبزی‌های برگ سبز و میوه‌ها، شیر و لبنیات، انواع گوشت‌ها، زرده تخم‌مرغ، غلات سبوس‌دار، حبوبات مانند نخود و لوبیا، عدس باقلا و لپه و مغزها (پسته، گردو، فندق، بادام و بادام زمینی) جهت ارتقای سیستم ایمنی بدن استفاده کنید.
گوشت قرمز و سفید، ماهی و تخم مرغ منبع خوبی از عنصر روی و پروتئین است. بنابراین مصرف کافی و روزانه منابع روی و پروتئین را که در تقویت سیستم ایمنی مؤثر است مدنظر قرار دهید.
از خوردن غذاهای چرب و شور مانند انواع تنقلات شور، انواع کنسروها و انواع سوسیس و کالباس، غذاهای چرب و سرخ‌شده به دلیل تحریک سیستم ایمنی بدن خودداری کنید.
دکتر فاطمه شیرانی
متخصص تغذیه و رژیم درمانی