پنج سال پیش از مقابلش گذشته و عکسی به یادگار از سردرش در صفحه اینستاگرامم منتشر کرده بودم. حالا اما این هفته چند روز بعد از افتتاح حمام بعد از دوره سه ساله مرمت، مهمانش شدم. چهار قرن پیش که شهربانو بیگم، دختر شاه سلطان حسین صفوی دستور ساخت حمام شاهزادهها را در بازار اصفهان داد، هیچ بانویی نمیتوانست پا به حمام بگذارد؛ چرا که حمام «فرد» بود و فقط مخصوص آقایان. نقل است که در دوره صفوی حمام را شاهزادهها استفاده میکردند، اما پس از آن، آب گرمش به تن مردم عادی و البته متمولان بازار هم رسیده بود تا اینکه درهایش بسته شد، از کارکرد افتاد و بعدا در سال 1354 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید تا مگر نجات یابد و به سرنوشت میراث مهجور دیگر دچار نشود. حالا اما زنان و مردان هر دو میتوانند وارد حمام شوند؛ البته به عنوان گردشگر و تماشاگر زیباییهای این میراث مهم ملی.
از «قلب» تا «هفتخان رستم»
وارد حمام میشوم؛ در فضاهای مخـــتلفش یــعنی ســربــینه، خــلوت سربینه، کفشکن، گرمخانه عمومی و اختصاصی، چهارحوض، گل جام و پشتبام میچرخم، نقاشی هفتخان رستم را در چهارحوض میبینم، از پنجرهای در سقف عکس میگیرم که شبیه قلب است و اسمش را میگذارم «قلب شاهزاده!» کاشیهای هفترنگ جدید و قدیمی دیوارها را تماشا میکنم و از زاویهای خاص تصویر سنگاب گذاشته شده در حمام را ثبت میکنم. به یاد حمام علیقلیآقا و حمام رهنان میافتم که هرکدام تفاوتهای زیادی با هم و با این حمام دارند.
از همه بیشتر در این حمام به یاد مدرسه چهارباغ میافتم؛ جایی که حجره سلطانحسین را میبینیم و به موزه کاشی هم میشناسیمش. دختر شاه سلطان حسین بود که بانی ساخت این حمام شد. کجا؟! در بازار قدیم اصفهان، در خیابان حکیم. بازار فرشفروشها. یعنی اگر در خیابان حکیم به سمت بازار فرشفروشها بیایید و مسیرتان را تا انتها ادامه دهید نزدیک به بازار رنگرزها حمام را سر یک سهراهی بازار میبینید.
مسیر گرمابهگردی در اصفهان
این یکی از یادگارهای دوران شکوفایی حمامهای تاریخی است. پیش از ساخت این حمام، یعنی در زمان شاهعباس دوم و شاهصفی که شاردن، سفرنامهنویس و جهانگرد فرانسوی، اصفهانگردی را در متن زندگیاش قرار داده بود، در این شهر 273 گرمابه داشتیم. حالا اما برای شمردن بازماندهها، انگشتان دو دست تقریبا کافی است! بیایید بشماریم؛ اولی «حمام شاه» که در بازار است و ورودیاش را مغازه خشکبارفروشی قرق کرده ولی در شرف احیاست. دومی «حمام شیخبهایی» که حتی دیگر سردرش هم در بازارچه محله نیست و سالهاست که در کما به سر میبرد. سومی «حمام جارچیباشی» که رستوران و سفرهخانه سنتی شده است. چهارمی «حمام علیقلیآقا» که گرمابه موزه فعال شهر است. پنجمی «حمام قاضی» که بازسازی شده و به صورت حمام سنتیتوریستی در دسترس گردشگران است. ششمی «حمام رهنان» که تنها حمام با پلان شبستانی است و جواهر منطقه11 شهرداری اصفهان محسوب میشود و درهایش به روی گردشگران باز است. هفتمی «حمام نقاشی» است که در منطقه 15 شهرداری اصفهان قرار دارد و هنوز مورد استفاده عموم قرار میگیرد. هشتمی «حمام دردشت» است که محل نــشستهــا و گــفتوگــوهــای فرهنگی و علمی است. خلاصه اینکه میتوان امیدوار بود حمام شاهزادهها هم به زودی به چرخه گردشگری شهر افزوده شود با کاربریای متفاوت و جذاب که پاسخی نو به نیازهای گردشگری اصفهان بدهد. برای تعیین نحوه بهرهبرداری از این حمام ویژه باید به جاذبهها و نیازهای کالبد و منطقه توجه کرد. در اطراف این میراث، بازار فرشفروشها، مسجد حکیم که به موزه خط بنایی معروف است، سردر جورجیر که مهجور مانده اما بسیار دیدنی است. حمام جارچیباشی و حمام خسروآقا با دو کاربری متفاوت وجود دارند. توجه به کالبد و نیازهای مخاطبان هدف، در تعیین نحوه کاربری، میتواند به موفقیتآمیز بودن بهرهبرداری ازحمام شاهزادهها منجر شود.