به نظر شما شهر هوشمند چگونه و با چه معیارهایی شکل گرفت؟
بر اساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته، تا سال 2050 بیش از 70 درصد جمعیت جهان در قالب زندگی شهری در شهرها قرار خواهند گرفت. بر این اساس، مدیران شهری مجبور به به‌کارگیری و ابداع روش‌های نوین و کارآمد برای سازماندهی و مدیریت شهرها به منظور کاهش تأثیرات منفی و پیچیدگی‌های ناشی از افزایش جمعیت و در عین حال افزایش کیفیت زندگی شهروندان هستند. مفهوم شهر هوشمند یک راهکار فنی-مدیریتی به منظور ارتقای سطح کیفی زندگی شهروندان در شهرها و کاهش فشارهای ناشی از پیچیدگی‌های شهرهای پرجمعیت است. ارائه خدمات شهری در شهر هوشمند با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و در راستای «بهبود کیفیت زندگی»، «افزایش بهره‌وری عملکرد»، «ایجاد فضای رقابتی با تضمین اطمینان خاطر از تأمین نیازهای نسل‌های آینده» و با «درنظرگرفتن همه جنبه‌های حیاتی یک شهر» در راستای تحقق توسعه پایدار اعم از اقتصادی، اجتماعی و محیطی انجام می‌شود.
آیا هوشمندی در خدمت شهر است یا شهر زمینه سازی برای هوشمندی است؟
اگرچه تکنولوژی به عنوان ابزار راهبردی در پیاده‌سازی شهرهای هوشمند یک ضرورت و الزام است، اما شهرها بر پایه مفاهیم مردمی و انسانی بنا شده‌اند. بنابراین هر راهبردی برای ارتقای پایداری و هوشمندی شهر باید با درنظرگرفتن هدف کلی ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و براساس استفاده نوآورانه، با بهره‌مندی بهتر از تکنولوژی‌های نوین انجام شود. به بیان ساده، هدف، ارتقای کیفیت زندگی شهرنشینی از طریق بهره مندی از تکنولوژی است نه ارتقای تکنولوژی‌های نوین از طریق فضای شهری.
روند تغییر خدمات شهری در چارچوب شهر هوشمند چگونه است؟
رشد روزافزون مفاهیم علم و تکنولوژی در دهه‌های اخیر زمینه‌ساز استفاده گسترده از این مفاهیم در مدیریت شهری کلان‌شهرهای جهان شده است. مفاهیمی از قبیل Big data، اینترنت اشیا (IoT)، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی و بلاک، چنین نمونه‌هایی از این مفاهیم هستند که موجب تغییر در ماهیت و سازوکار ارائه خدمات شهری می‌شوند؛ به گونه‌ای که این خدمات از روش‌های مرسوم به سمت روش‌های الکترونیکی و سپس به خدمات هوشمند خواهند رسید.
با این تفاسیر، تفاوت بین خدمات الکترونیک و خدمات هوشمند چیست؟
هوشمندی به معنای مفهومی، بیانگر ارتباط دو طرفه اطلاعات بین یک گره مبدأ و یک گره مقصد است. بر اساس این مفهوم، ساختار هر پروتکل هوشمند بر پایه امکان برقراری ارتباط دوطرفه بین دو یا چند منبع است. بنابراین با این پیش‌زمینه می‌توان یک استنباط کلی از مفهوم خدمات هوشمند داشت. خدمات هوشمند، خدماتی است که در آن به ارتباط دوطرفه بین شهروندان و متولیان مختلف شهری (براساس اهداف مشخص) پرداخته شده است، حال آنکه در خدمات الکترونیک تنها یک ارتباط یک طرفه میان خدمت‌دهنده و پذیرنده خدمات وجود دارد.
مزیت این ارتباط دوطرفه چیست؟
برنامه‌ریزی توسط مدیران برای ارتقای بهره‌وری و اقدامات مؤثر از یک سو و دریافت خدمات توسط شهروندان با درنظرگرفتن شرایط به‌روز از سوی دیگر، مستلزم در اختیار داشتن اطلاعات در دو سوی تبادلات است. به عنوان مثال، شهروندان با دراختیارداشتن وضعیت لحظه‌ای ترافیک یا زمان تردد اتوبوس‌ها می‌توانند نسبت به انتخاب زمان و مسیر مناسب برای سفر تصمیم‌گیری کنند. همچنین مدیران با دراختیارداشتن این اطلاعات زمانی و مکانی از سوی شهروندان می‌توانند نسبت به برنامه‌ریزی ترافیکی در سطح شهر، با تخمین رفتار شهروندان اقدام کنند، بر این اساس ارتباط دوطرفه میان خدمت‌دهنده و خدمت‌گیرنده، کلید اساسی در مفهوم هوشمندی است.
مدیران شهری اصفهان در راستای رسیدن به شهر هوشمند چه برنامه‌ریزی هایی انجام داده‌اند؟
در کشور عزیز ما ایران، حرکت به سمت الکترونیکی‌شدن خدمات از سال‌ها پیش شروع شده و در حال حاضر بسیاری از کلان‌شهرها در حال برنامه‌ریزی و اجرای نقشه راه راهبردی خود در راستای گذار از حالت الکترونیکی به حالت هوشمند در قالب شهر هوشمند هستند، براین اساس، شهرداری اصفهان به عنوان یکی از پیش‌گامان هوشمندی در میان کلان‌شهرهای کشور، نسبت به برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی اقدامات اجرایی برای محقق‌شدن مفهوم شهر هوشمند همت گماشته است.
آیا اقدامات خاصی برای تحقق شهر هوشمند در شهر اصفهان در نظر گرفته شده است؟
بله. برای ارائه برنامه جامع راهبردی شهر هوشمند پایدار، بی‌شک اولین قدم «شناخت وضعیت موجود شهری» از نقطه نظر هوشمندی و پایداری است. سؤال کلیدی در این قدم به این صورت ارائه می‌شود که«شهر در وضعیت موجود و پیش از شروع راه، چقدر هوشمند و پایدار است؟» در این مرحله و براساسِ 1) استانداردهای بین‌المللی و 2) مدل‌های معتبر برای شهر هوشمند و البته مناسب برای شهر اصفهان، به رصد وضعیت موجود شهر از منظر هوشمندی پرداخته می‌شود. نتیجه این بررسی فراهم‌آمدن اطلاعات ارزشمند برای مدیران شهری در راستای شناخت نقاط قوت و ضعف شهر و سپس تدوین و نگارش اصولی برنامه جامع راهبردی شهر هوشمند و با در نظرگرفتن ضرورت و اولویت‌های استراتژیک شهر اصفهان است. در فاز دوم به برنامه‌ریزی استراتژیک برای مدیریت، رهبری و هدایت مشارکت شهروندان به منظور تحقق برنامه جامع راهبردی و با درنظرگرفتن چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت جهت دستیابی به شهر هوشمند پایدار پرداخته می‌شـــــود. شناسایی اولیه ساز وکار مشترکان، ذی‌نفعان و زیرسیستم‌های درگیر در مفهوم شهر هوشمند یکی از مؤلفه‌های اصلی برای شروع است. در مرحله سوم به برنامه‌ریزی برای اجرای عملیاتی برنامه‌های تدوین‌شده در فاز دوم پرداخته خواهد شد. در این مرحله، حوزه‌های عملیاتی به طور دقیق مشخص شده و شرح خدمات در هریک از حوزه‌ها برای اجرای فازهای عملیاتی طرح مشخص می‌شوند. برخی از این خدمات در مرزبندی‌های مشخص حوزه‌های عملیاتی شاملِ مدیریت هوشمند انرژی و آب، حمل‌ونقل هوشمند، سلامت و آموزش هوشمند، امنیت هوشمند و خدمات هوشمند برای کاهش تأثیرات ناشی از تغییرات زیست‌محیطی است. در مرحله چهارم به تعریف دقیق حیطه مدیریت هریک از زیرسیستم‌های درگیر در شهر هوشمند و تعیین یک ساز وکار برای پایش و ارزیابی عملکرد هریک از این زیرسیستم‌ها پرداخته می‌شود. این اتفاق بر اساس شاخص‌های بین‌المللی مختلف برای ارزیابی شهر هوشمند انجام خواهد پذیرفت.
ممکن است جزئیات مختصری درباره اقدامات عملیاتی مختلف اجرا شده یا پیش بینی‌شده در نقشه راه شهر هوشمند اصفهان و مرتبط با حوزه‌های شهرداری بیان کنید؟
به‌طورکلی براساس مدل پیش‌بینی‌شده در نقشه راه شهر هوشمند اصفهان، پروژه‌های متنوعی بر اساس نیازسنجی‌های انجام شده در حوزه‌های مختلف پیش‌بینی یا اجرا شده‌اند که در بوم پروژه‌های نقشه راه شهر هوشمند اصفهان معرفی شده‌اند. در حوزه شهروندی، استقرار میز خدمت الکترونیک به منظور تسریع در ارائه خدمات به شهروندان و حذف حضور فیزیکی آن‌ها از جمله پروژه‌های اجراشده در سال 1399 است که هم‌اکنون در حال اجراست. از این فرصت اســـــتفاده کنم و یادآور شوم، شهروندان عزیز می‌توانند با استفاده از آدرس اینترنتی my.isfahan.ir به سامانه میز خدمت وارد شده و خدمت مورد درخواست را انتخاب و کد رهگیری دریافت کنند. شایان ذکر است در حال حاضر 115خدمت از خدمات شهروندی بر روی این سامانه ارائه شده است. همچنین سامانه‌هایی از قبیل باشگاه شهروندی و نظرسنجی‌های مردمی، از دیگر پروژه‌های شاخص صورت گرفته در حوزه شهروندی در سال جاری است. در حوزه خدمات شهری امسال پروژه‌هایی از قبیل نظارت هوشمند یا مدیریت هوشمند و یکپارچه حامل‌های انرژی (آب، برق و گاز) پیش‌بینی شده‌اند. هوشمندسازی آبیاری پارک‌ها و فضای سبز، مانیتورینـــــگ شبکه آبیــــــاری، فاضلاب و پساب از جمله برخی این پروژه‌هاست. در حوزه حمل‌ونقـــــل و ترافیک پروژه‌هایی از قبیل AVL و AFC در ارتباط با مکان‌یابی اتوبوس‌های ناوگان حمل‌ونقل و پرداخت الکترونیکی هزینه‌ها، پارک حاشیه‌ای هوشمند به منظور رزرو و پرداخت پارک در حاشیه خیابان‌ها و پرداخت کرایه تاکسی از طریق کد QR، در برنامه‌های جاری سال 1399 و توسعه‌ای در سال‌های آتی به مرحله اجرا درآمده‌اند. در حوزه مالی و اقتصادی پروژه‌های شاخصی همچون کیف پول الکترونیکی «اصکیف»، در سال جاری به عرصه ظهور رسیده‌اند. بدین ترتیب به جای شارژ کارت‌های اصفهان‌کارت سابق، با ایجاد یک حساب کاربری، شهروندان عزیز می‌توانند صاحب یک کیف پول الکترونیکی متصل به حساب، جهت پرداخت هزینه‌های خدمات مختلف نظیر اتوبوس، مترو، باغ گل‌ها، ناژوان و… باشند. در حوزه زیر ساخت‌های مرتبط با شهر هوشمند، پلتفرم شهر هوشمند به منظور مدیریت یکپارچه داده‌ها و ارائه تصمیمات بهینه برای مدیران از جمله پروژه‌های جاری امسال است. همچنین یکی از اتفاقات بسیار مهم انجام شده در این حوزه، مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان در خصوص الزام شهرداری به ارائه سیاست‌گذاری داده باز در شهرداری اصفهان است. این مصوبه هم اکنون در مرحله ابلاغ به شهرداری است و به‌جرئت می‌توان گفت از جمله سیاست‌گذاری‌های مهم و تعیین‌کننده در حوزه خدمات داده محور است. داده باز به معنای انتشار و در اختیار عموم قرار دادن داده‌های شهری است که توسط شهرداری‌ها جمع آوری می‌شود. این انتشار داده‌ها به شفافیت بیش از پیش فعالیت مدیران شهری خواهد پرداخت. همچنین داده‌های خام برای بهره‌برداری‌های متنوع در اختیار عموم، از جمله شرکت‌ها و استارتاپ‌های فعال در این حوزه قرار خواهد گرفت.
عناوین کلی بوم پروژه‌های شهر هوشمند اصفهان چیست؟
عناوین کلی بوم پروژه‌های شهـــــــر هوشمند اصفهان بر اساس جدول زیر تدوین شده است.