سید محمود علایی طالقانی، متولد اسفند ۱۲۸۹ شمسی، روحانی شیعه، مفسر قرآن، نواندیش دینی و فعال سیاسیاجتماعی بود. او در خانوادهای مذهبی و دارای روحیه انقلابی در روستای گلیرد طالقان در استان البرز به دنیا آمد. پدرش ابوالحسن علایی طالقانی، نخستین استاد او بود.
با گذشت 70 سال از کودتای 28 مرداد 1332 هنوز از این رخداد میتوان بهعنوان یکی از نقاط مهم چرخش تاریخی در ایران معاصر قبل از انقلاب یاد کرد. دوره دوازدهساله پس از سقوط رضاشاه، یکی از ملتهبترین دورههای تاریخ ایران از نظر ظهور و سقوط دولتها و بینظمی سیاسی در ایران بود.
محمد، فرزند سید فضل الله بهشتی در آبان ۱۳۰۷ در اصفهان چشم به جهان گشود. چهار سال بیشتر نداشت که پا به مکتبخانه گذاشت. او قرائت قرآن را از مادرش آموخته بود و همین سبب شد خیلی سریع وارد درس و بحث شود.
روحیات شاه و خصوصیتهای فردی او در شرایط بحرانی بسیار آسیبپذیر و سست بود. شاهد این ادعا عملکرد او در بازههای مشخص دوران حکومتش، به مواقع بروز بحرانها مسلم و مشخص است. از زمانی که او با رفتن اجباری پدرش و با سیاستهای محمدعلی فروغی بر تخت سلطنت نشست، تاج شاهی بر قامت جوانش سنگینی میکرد و در حد یک مدیر برای بهبود بحرانهای کشور در شرایط بعد از جنگ جهانی نبود.
بیشک جنجالیترین چهره اصفهانی (نائینی) دولت مصدق گمان نمیکرد زمانی که در اول آبان 1328 در منزل مصدق پیشنهاد تشکیل جبهه ملی را میداد، قدرت جبهه ملی به حدی برسد که برای براندازی آن، دو کشور آمریکا و انگلیس با قدرت استبداد پهلوی متحد شوند تا آن نطفهای که در احمدآباد تهران شکل گرفت را سرنگون کنند. دکتر سید حسین فاطمی که در سال 1296 در خانوادهای مذهبی در نائین متولد شد، بعدها معروفترین و جنجالیترین فرد در دولت مصدق شد.
نگاهی به کودتای مرداد سال 32
وقایع تاریخی را هرچقدر در کتابها و اسناد جستوجو کنیم، برای قضاوت عینیتر شاید بهتر است به سراغ شاهدان وقایع که امروز تاریخ شفاهی میهن ما هستند برویم؛ کسانی که روایتشان از حوادث بخش مهمی از تحلیل ما برای نتیجهگیری نهایی و رسیدن به منطقی در راستای فهم دقیق تاریخ است، کودتای آمریکاییانگلیسی 28 مرداد که مرگ جوانههای آزادی در ایران بود، بهعنوان نقطه غمانگیزی در تاریخ ما یاد میشود که پسازآن خوی ددمنشانه شاه نیز با سرکوب و اعدام مخالفانش عیان شد و تأسیس ساواک بهعنوان بازوی سرکوب او به این روند کمک کرد. به گفته بسیاری از انقلابیون، کودتای 28مرداد و فضای پسازآن یکی از علل مهم خشم عمومی و پایهای برای انقلاب57 شد.