اگرچه در دهه چهل طرح پیادهراهسازی چهارباغ عباسی بر روی میز مدیران شهری وقت بهعنوان «طرح جامع شهری» قرار گرفت؛ اما دیری نپایید که ماهیت این طرح در دهه 50 تغییر یافت.
شاید اگر امروز به کسی بگوییم کاروانسرای تحدید را میشناسی، سری تکان دهد به نشانه تعجب و حتی اسمش را یکبار هم نشنیده باشد.
میز فرهنگ شهرداری اصفهان سال گذشته بهمنظور ساماندهی چهارباغ عباسی، پیرامون این گذر سهنشست با حضور کسبه چهارباغ، مسئولان و سیاستگذاران و فعالان حوزه میراث فرهنگی برگزار کرد.
چهارباغ تنها یک خیابان نیست؛ گذری است که قدمت چهارصد ساله دارد و ویترین شهر اصفهان محسوب میشود. اگر این خیابان زبان داشت و میتوانست حرفهای خود را با ما در میان بگذارد چه میگفت؟ در این قسمت از مقالههای نوروز جمشاد که در سال 1344 منتشر شده، با چهارباغ به گفتوگو نشسته است. در این مقالهها از زبان طنز حقایقی بیان میشود.
مجسمه برنزی شیخ بهایی با قامتی استوار، چشمانی نافذ و کتابی در دست، از ساختههای تحسینبرانگیز استاد مرتضی نعمت الهی است که انجام عملیات پیادهروسازی چهارباغ موجب شد تا برای مدتی از نگاه شهروندان به دور باشد؛ اما پنجم اردیبهشتماه و تنها دو روز بعد از روز بزرگداشت شیخ بهایی این مجسمه به چهارباغ بازگشت. اگرچه استاد مرتضی نعمت الهی ورودی پارک شهید رجایی را برای قرارگیری اثر چشمنواز خود انتخاب کرده بود اما این مجسمه بیش از بیست سال فروتنانه در چهارباغ و مقابل خیابان شیخ بهایی ایستاد و سالها نظارهگر آمدوشد مردمان چهارباغ شد. اکنون و فارغ از نگرشهایی که میتواند در مورد جانمایی مجسمه شیخ بهایی مطرح شود باید حضور دوباره آن به شهر را خوشآمد گفت.
اولین باری که چشممان به جمال یک کافه سیار یا بهاصطلاح «ون کافه» در اصفهان روشن شد چند سال پیش در میدان نقشجهان بود. یک اتومبیل وَن نسبتا کهنه که کمی پایینتر از کاخ عالیقاپو متوقف بود و میتوانستی با نشستن روی چند صندلی سادهای که دورتادورش چیده شده بود، ساعتی خستگی به در کنی و با نوشیدن قهوه و بُرشی از یک کیک، از تماشای منظرههای کمنظیر میدان نقشجهان لذت ببری. شاید آن زمانکه پدیده کافه سیار چندان در اصفهان مرسوم نبود، مشتری این کافهها آنقدرها به کیفیت کار فکر نمیکردند و همینکه میتوانستند در جایی خارج از سقف کافهها در متن شهر نشسته و ضمن تماشای آمدوشد مردم و هیاهوی شهر گپی بزنند و چیزی بخورند، برایشان لذتبخش بود.
داستان چهارباغ تکمیل نخواهد شد اگر ما به چهارباغ پایین هم نپردازیم. اکنون سراسر خیابان چهارباغ از میدان آزادی تا میدان شهدا یک خیابان محسوب میشود و درست نیست تمام پژوهشها و تحقیقات فقط روی چهارباغ عباسی متمرکز شود. در این مطلب ما با مراجعه به مطبوعات دوران پهلوی اول، داستان خیابان چهارباغ پایین را بررسی میکنیم.