عقلگرایی، وجه تمایز منظومه فکری شیخ مفید با دیگر متکلمان همعصرش بود. روشی که او در اجتهاد فقهی ارائه داد، راه میانهای در برابر دو روش عقلگرایی افراطی و اکتفاکردن به روایات بدون توجه به عقل بود.
عزاداری سیدالشهدا در طول تاریخ خود همواره در معرض تحریفها و آسیبهایی بوده است. عزاداری و سوگواری برای امامحسین اصلی دارد که مورد تأکید و توصیه ائمه اطهار بوده و در طی زمان در میان فرهنگهای مختلف شکلهای گوناگونی به خود گرفته است.
انسان، این گوهر آفرینش و اشرف مخلوقات، همواره در طول تاریخ دچار مشکلات جدی در درون خود بوده است؛ یعنی فارغ از مسائلی که در عرصههای اجتماعی گریبانگیر او بوده، مسائلی در درون شخصیت و افکار و عادات و تصمیمهای خود نیز داشته است؛ مشکلات خود با خود.
رهآورد علامه مجلسی(ره) در حوزه دین، ارائه نوآوریها و خدمات فقهی و حدیثی گستردهای است؛ اما منظومه فکری و معرفتی ایشان همواره با دغدغههای کلامی و دستاوردهای دینشناختی عجین شدهاست.
اگرچه انسان بهعنوان اشرف مخلوقات موجودی است که خلقت و بقا و بازگشت او از خدا و باخدا و بهسوی خداست؛ اما اینکه چگونه بتوانیم خود را بر این حقایق منطبق کنیم و انسان باشیم، بزرگترین راز هستی است.