خیابان تنها فضایی برای عبور و مرور نیست. خیابانها محل شکلگیری تعامل اجتماعی مردم با همدیگر هستند و همین ویژگی آنها سبب شده تا مطالعات و تحقیقات مفصلی درباره نقش و کارکرد خیابان در فضاهای شهری انجام شود تا دستمایهای علمی و اصولی را در اختیار شهر سازان و طراحان شهری قرار دهد. ازجمله مقالاتی که در این خصوص نگاشته شده و در این نوشتار به آن میپردازم، مقالهای بانام «بررسي عوامل تأثیرگذار در دستيابي به خيابان ممتاز در فضاهاي شهري» است که توسط یاسر معرب، محمدجواد اميري و زهرا قرباني نيا در دانشگاه تهران نوشته شده و در شماره هفدهم مجله پژوهش و برنامهریزی شهري به چاپ رسیده است.
افزایش پدیده شهرنشینی و شکلگیری چالشهای تازه برای اداره شهرهای بزرگ جهان، ضرورت استفاده از راهکارهای نوین و فناوریهای تازه برای اداره شهر، ضرورت حرکت به سمت هوشمندی در شهرها، بسترسازی برای دستیابی به شهر هوشمند، روند فعالیت مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران و… ازجمله موضوعهایی بود که چندی قبل در وبینار علمیتخصصی «نقشه راه شهر هوشمند» به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دولتآباد اصفهان بررسی شد. در این وبینار «امین قریبی» معاون و عضو هیئتعلمی مؤسس مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران، «امین فرجی» هیئتعلمی دانشگاه تهران و رئیس مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران و «علی صالحی» سخنگو و عضو هیئترئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان به ایراد سخن پرداختند.
اگر از شما بپرسند شهر سالم چگونه شهری است، چه پاسخی برای آن دارید؟ شاید در وهله اول سلامتی یک شهر را به پاکی آبوهوا و نظافت ظاهری فضاهای شهر مربوط بدانید. هرچند این تعابیر در جای خود صحیح هستند؛ اما بیشک شهر سالم مؤلفههای مهم و حیاتی دیگری هم دارد که اگر به هر دلیلی در شهر فراهم نباشند، سلامتی شهر در معرض خطر قرار گرفته است.
پنجاه و سومین نشست شنبههای روانشناسی با محوریت آسیبشناسی خانواده ایرانی، دگرگونیها و چالشهای آن در سالهای اخیر از سوی گروه روانشناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در این نشست افزایش طلاق، بیرغبتی به فرزند آوری، کاهش نگرانکننده مدتزمان همراهی اعضای خانواده باهم دیگر و… بهعنوان برخی از چالشهای جدی در خانوادههای ایرانی شناخته و راهکارهایی در خصوص آن از سوی کارشناسان و مشاوران امور خانواده ارائه شد. در چند دهه اخیر تغییر و تحولاتی چشمگیر در ساختار خانوادههای ایرانی ایجادشده است.
عصر یک روز پاییزی سال 1400 است. مسیر یکی از خیابانهای قدیمی اصفهان را در پیش گرفتهام و از سمت خیابان کمالاسماعیل وارد شمسآبادی شدهام. خیابانی خوشمنظر با درختان چنار که در دوسوی خیابان قد برافراشته و به صف ایستادهاند. با خودم فکر میکنم ساکنان خیابان شمس آبادی چطور با این حجم از شلوغی و ترافیک در طول سال کنار میآیند؟ مگر میشود به این همه سر و صدا و رفتوآمد و ترافیک عادت کرد و آن را عادی دانست؟
پل تــاریـخـــی سـیوســهپــل منجر به شکلگیری دو خیابان تاریـخـی در دو سوی شمالی و جنوبی رودخانه زایندهرود شده است. یکی چهارباغ عباسی و دیگری چهارباغ بالا. خیابان چهارباغ بالا که در سوی شمالی رودخانه قرار دارد، درست از تقاطع پل آغاز شده و تا میدان آزادی امتداد دارد. این خیابان که از مناطق برخوردار و گرانقیمت اصفهان از حیث قیمت زمین و ارائه خدمات به شمار میرود، بهجز بافت مسکونی از کارکردهای تجاری متعددی نیز برخوردار است. چنانکه مجتمع تجاری کوثر، مجتمع تجاری پارک و مجتمع تجاری اوسان در این خیابان قرار دارد که هر دو از مراکز خرید مهم شهر به شمار میروند.
ارتباط ما با شهر شاید درست از هر صبح که چشم به روی دنیا باز میکنیم، آغاز میشود. اگر به بیرون از خانه قدم بگذاریم و ساعاتی را برای انجام کارهای روزانه در شهر بگذرانیم، این ارتباط شکل قویتر و جدیتری به خود میگیرد. اما اگر در خانه بمانیم، هم میتوانیم بهواسطه شنیدن اخبار یا گشتوگذار در شبکههای اجتماعی از حال و هوای شهرمان و اتفاقهایی که در آن در حال وقوع است، باخبر شویم. اما اینکه میزان و نوع ارتباط ما با شهرمان چقدر و چگونه است، سوالی است که از چند شهروند اصفهانی پرسیدم و آنها جواب جالبی برای آن داشتند.
در چند سال اخیر که اصفهان با مشکلات بزرگی مانند آلودگی هوا و ترافیک روبهرو شده، مدیریت شهری و علاوه بر آن، کارشناسان و متخصصان حوزه شهری تأکید زیادی بر توسعه حملونقل عمومی و ترویج فرهنگ استفاده از این وسایل در میان شهروندان دارند. این امر مهم که به فرهنگسازی گستردهای در این زمینه نیازمند است و شهرداری نیز ظرفیتهای موجود خود را در راستای نهادینهسازی آن به کار گرفته است، به مقوله مهم دیگری هم نیاز دارد که توسعه کمی و کیفی وسایل حملونقل عمومی در شهر است. یعنی برای اینکه شهروندان به استفاده از مترو، اتوبوس، اتوبوس تندرو، تاکسیهای شهری و… تمایل نشان دهند، لازم است این وسایل از کیفیت قابلقبولی نیز برخوردار باشند.
آلودگی هوا و ترافیک دو مورد از معضلهای اساسی کلانشهرها بهشمار میروند. شهر اصفهان نیز سالهاست که از این دو مشکل رنج میبرد و هزینههای گزافی را بابت آنها میپردازد. در چنین شرایطی، ارائه هر طرح و ایدهای که قدری از شدت آلودگی هوا و ترافیک بکاهد، در جای خود ارزشمند شمرده میشود. در این راستا، طرحی با عنوان «همپیمایی در اصفهان» که در سالهای قبل از سوی مرکز پژوهشهای شورای اسلامی شهر اصفهان ارائه شد، مسئله استفاده از ظرفیتهای خالی سامانه حملونقل در شهر اصفهان با هدف کاهش آلودگی هوا و ترافیک را بررسی کرده و نتایجی را در اختیار مدیریت شهری قرار داده است. آنچه در ادامه میآید، مروری بر بــخــشهای مهم این طرح است.
نـامگـذاری خیابانها و معابر عمومی شهری از موضوعهای موردتوجه شاخههای مختلف علوم انسانی است. هر شاخهای از علوم مانند جغرافیا، علوم سیاسی، جامعهشناسی، فلسفه، مدیریت و شهرسازی به فراخور خود بخشی از مسائل مربوط به آن را مورد مطالعه قرار میدهند. بنابراین میتوان گفت که بررسی نامگذاری معابر شهری، امری میانرشتهای است و معمولا از زوایای مختلفی میتوان به آن توجه کرد.
شاید بتوان گفت از زمانی که «صنعت»، محور توسعه و پیشرفت کشورها دانسته شد، «شهر» بهعنوان بستری برای رشد و شکوفایی خلاقیت شهروندان، فضایی برای تعامل و ارتباط اجتماعی، مکانی برای تأمین نیازهای مادی و معنوی شهروندان و بهطور کلی گسترهای برای رشد و نمو اندیشههای انسانی به محاق رفت. صنعت و بهدنبال آن، اهمیت افزایش آمار تولیدات صنعتی و توسعه فیزیکی شهرها دیگر جایی برای توجه به ظرافتهای ساختوساز در شهرها باقی نگذاشت؛ اما در دوسه دهه اخیر، اندیشمندان حوزه جامعهشناسی و روانشناسی به اهمیت جایگاه شهر بهعنوان یک مؤلفه اثرگذار بر روند رشد و توسعه جامعه پی بردند و درصدد این برآمدند تا شهر را نه فقط بهعنوان فضا و کالبدی برای شکلگیری زندگی شهری، بلکه موجودی دارای هویت و معنا معرفی کنند.
«عدهای گمان میکنند دلیل توسعه اصفهان دریافت سهم ویژه از اعتبارات دولتی بوده است! درحالیکه اصفهان هرگز ویژهخوار بودجههای دولتی نبوده و طبق مطالعات انجامشده، در 40 سال گذشته پیشرفت استان اصفهان عمدتا به دلیل نیروی انسانی خلاق و خوشفکر استان و استفاده بهینه از امکانات موجود بوده است.» این را حمیدرضا فولادگر، نماینده سابق مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی میگوید که در حاشیه برگزاری نخستین کنگره «استان اصفهان و توسعه ملی، چالشها و فرصتهای پیشرو» سخنان قابلتوجهی را در خصوص معضلات فعلی اصفهان در حوزه کسبوکار و توسعه بیان کرد. بهجز فولادگر، تعداد قابلتوجهی از مدیران ارشد کشوری، استانی و شهری در حاشیه این کنگره درخصوص اصفهان به ایراد سخن پرداختهاند که در این گزارش مروری بر برخی از آنها خواهیم داشت.