گردشگری شهری
توجه به فضاهای شهری به عنوان بستری برای گردشگری شهری بسیار اهمیت دارد.امروز با کاهش ارتباطات اجتماعی، روزمرگی گریبان شهر و مردمش را گرفته و فضاهای شهری به خصوص نواحیای که در بافت سنتی قرار داشته و از آن به عنوان آثار باستانی یاد میشود،به فراموشی سپرده شده و استفاده یا دیدار از آنها به اجبار و برای رفع نیاز انجام میشود. همانند میدان نقشجهان که مردم اصفهان، نه از دید گردشگری که به چشم بازار و خرید به آن مینگرند. امروز نواحی شهری بدون روح که پسلرزه زندگی صنعتی است، با اتکا به حضور بیامان خودروها محیطی یکنواخت و ملالآور را برای شهرنشینان فراهم آوردهاند.این امر نشان میدهد به فضاهای شهری و جایگاه آنها در ایجاد سرزندگی، تفریح و در نهایت گردشگری شهری برای شهروندان و توریستها بیتوجهی شده است.
عبور یا حضور؟
فضاهای گردش شهری، بستری برای حضور، وقتگذرانی، دیدن و دیده شدن فراهم میآورد. در این فضاست که به جای عبور صرف، حضور اتفاق میافتد. اما جایگاه چنین فضاهایی در شهرهای ما به درستی تعریف نشده است. به این معنا که فضاها در بیشتر موارد مطابق با نیازها، علائق و ویژگیهای استفادهکنندگان، طراحی نشدهاند. هنگامیکه فضای بیرون کیفیت خوبی نداشته باشد، مردم، حضور در فضای شهری را انتخاب نمیکنند. برای رفع این مشکل درک ارتباط میان کیفیت موجود و فعالیت در فضای گردشگری شهری ضروری است. برای یافتن این ارتباط،باید تحلیلهایی درباره سطح کیفیت شهری و میزان فعالیتها در فضای شهری انجام شود. با اجرای این مرحله، ویژگیهای کیفی و فعالیتی محیط و ارتباط میان آنها معلوم میشود. تحلیلهای انجام شده میتواند پایه و اساس تصمیمات آینده باشد تا مسئولان بدانند کیفیت کدام بخشها را در فضای مورد نظر باید ارتقا بخشید تا استفاده از آن فضا خوشایند شود.
فضاهای پولساز
بناها، خیابانها، مناطق حومه شهر و موقعیتهای منحصربهفرد مکانی در بافت شهری بهویژه از لحاظ تاریخی، امتیاز ویژهای برای مقاصد گردشگری هستند. چنین مناطقی معمولا از لحاظ محیطی بافتی بسیار مهماننواز و دلنشین دارند. گردشگران در این مناطق علاوه بر آشنایی با تاریخ منطقه، بهدلیل تجربه محیطی متفاوت و صمیمی، خاطرات مطلوبی را نیز به یاد میسپارند یا به یاد میآورند. یکی از مهمترین عوامل ایجاد جاذبه در گردشگری شهری بهویژه برای گردشگران اقتصادی و سیاسی، مراکز و سالنهای همایش است. در برخی شهرها در هنگام برگزاری نشستها و کنفرانسها، علاوه بر تعداد رسمیدعوتشدگان، تا 40درصد از ظرفیت مراکز اقامتی در اختیار گردشگران شهری قرار میگیرد. مناطق شهری که ترکیبی از جاذبههای گردشگری مانند تسهیلات ورزشی، تفریحی یا فرهنگی را در خود جای دادهاند، میتوانند بهعنوان نقاط دیدنی ویژه شهری در نظر گرفته شوند. بافتهای قدیمی به دلایلی مانند اتفاقات تاریخی، سکونت رجال و شخصیتها، خاطرههای شهروندان، ارزش معماری خاص و… دارای ارزش و خاطره تاریخی هستند. اگر بافتهای تاریخی ارزشمند از نظر گردشگری و تفرج مورد توجه قرار گیرد به فضایی جذاب برای ارائه پاسخ به نیازهای روحی شهروندان و گردشگران تبدیل شده و توسعه و بازسازی بافت فرسوده نیز امکانپذیر میشود. فعالیتهایی که در راستای ایجاد تسهیلات شهری برای شهروندان انجام میشود، میتواند با بررسیهای دقیقتر در خدمت گردشگران نیز قرار گیرد و علاوه بر توسعه شهری میزبان، بر سرانه درآمدی آن نیز بیفزاید. تلاش برای توسعه گردشگری پایدار در شهرها، آسیبهای محیط طبیعی و انسانساخت را به حداقل میرساند، میراث اجتماعی و فرهنگی را حفظ میکند، منافع اقتصادی حاصل از توسعه گردشگری را حداکثر ساخته و کیفیت زندگی ساکنان و تجربه گردشگران را بهبود میبخشد. حفظ میراث فیزیکی شهرها، تقویت تواناییهای فرهنگی و اجتماعی جوامع بومی، توسعه بلندمدت، ایجاد فرصتهای شغلی مناسب و برقراری تعادل میان منافع ساکنان شهرها و گردشگران،اهداف گردشگری پایدار شهری را تشکیل میدهند. توسعه گردشگری شهری باید برای ساکنان و صنعت گردشگری محلی، گردشگران و سایر ذینفعان مفید باشد و به عنوان بخش لاینفک استراتژیهای توسعه شهری و توسعه پایدار محسوب شود.
منبع: بیکن ادموند،1376، طراحی شهرها، ترجمه فرزانه ظاهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران
