برای نمونه، همین مفهوم در شکل گستردهتر در ماده 23 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان نیز آمده است، اما چیزی که ما در این یادداشت به آن اشاره میکنیم یعنی سرقت ادبی و هنری یا در اصطلاح رایج جهانی آن lagiarism، با اینکه در ماهیت مشابه دزدی است، اما در حقوق هنرمندان فقط به مفهوم نشر، پخش، عرضه و کپی برداری و اقتباس بیش از حد از آثار دیگران بدون کسب اجازه از آنان یا ذکر نام پدید آورنده است. این با جرم «سرقت» در قانون مجازات اسلامی متفاوت است.
سرقت هنری در مفهوم رایج آن چیست؟
ماده 23 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان که اصلیترین ماده در مهمترین قانون حمایتی هنرمندان است، میگوید: هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده بدون اجازه او و یا عالما عامدا به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تأدیبی از شش ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد.از این ماده قانونی استنباط میشود که رکن مادی در احراز سرقت ادبی و هنری، وجود یکی از این شرایط است: اول) پخش تمام یا حتی قسمتی از اثر هنری بدون اجازه پدید آورنده؛ دوم) نشر تمام یا حتی قسمتی از اثر هنری بدون اجازه پدید آورنده؛ سوم) توزیع تمام یا حتی قسمتی از اثر هنری بدون اجازه پدید آورنده. در حالتهای سه گانه فوق، دو وضعیت دیگر نیز در قانون پیش بینی شده است. بدین شرح:
اول) پخش، نشر و توزیع تمام و بخشی از اثر بدون اجازه پدید آورنده: به نام خود پدید آورنده باشد؛ دوم) پخش، نشر و توزیع تمام و بخشی از اثر بدون اجازه پدید آورنده، به نام سارق ادبی و هنری یا شخص دیگری که سارق انتخاب کرده باشد.تا اینجا با ضرب سه حالت اول در دو حالت بعدی، به شش حالت در وقوع جرم سرقت ادبی رسیدیم. اما کار همینجا تمام نمیشود. بلکه انواع دیگری از سرقت ادبی نیز وجود دارند که در قانون به شکل مستقیم به آنها اشاره نشده، اما با تطبیق نتایج آنها با نتایج سرقت ادبی و هنری متوجه میشویم که اثرات یکسانی داشته و چنانچه عمدا رخ داده بدهند میتوانند مصداق مجرمانه داشته باشند.
از اینجا، به عنوان این یادداشت میرسیم. اینکه تغییرات و تحریفهای هنری کجا میتوانند تحت عنوان سرقت هنری قرار داشته باشند؟
تغییر و تحریف یعنی چه؟
تغییر از غیر میآید. یعنی اگر چیزی تبدیل به چیز دیگری شود تغییر کرده است. پس اگر چیزی همچنان اصالت داشته باشد به صرف اینکه اندکی از اصالت آن کاسته شده یا اصالتش در معرض خطر قرار گرفته باشد نمیتوانیم مدعی شویم که به شکل قابل تاییدی تغییر کرده باشد. در بحث آثار ادبی و هنری نیز تنها در صورتی با تغییر مواجه هستیم که کارشناسان رسمی دادگستری تأیید کنند که اثر مورد بحث، با اصل اثری که متعلق به پدید آورنده بوده، تفاوت پیدا کرده و تغییر کرده است.اما در تحریف، مسئله کمی متفاوت است. در تحریف با شواهد ظاهری چندانی که ناشی از تغییر باشند مواجه نیستیم. اما در ماهیت، ممکن است تغییرات بسیاری داشته باشیم که به راحتی قابل تشخیص نباشند. در هر دو مسئله تغییر و تحریف، به هر حال با نوعی دگرگونی اثر طرفیم که با سرقت متفاوت است. چون در سرقت، اثر تغییر نمیکرد، بلکه یا نام پدید آورنده عوض میشد، یا حتی همین اتفاق هم نمیافتاد و اثر با نام پدید آورنده حفظ میشد، فقط به شکل غیر قانونی منتشر شده یا به فروش میرفت. به همین دلیل میتوانیم بگوییم تغییر و تحریف آثار ادبی و هنری به مراتب ناجوانمردانهتر از سرقت آنان هستند!
