سرطان در جان اصفهان!

 به گفته مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان «در استان اصفهان ۵۳درصد آمار ابتلای سرطان‌ها مربوط به مردان و ۴۷درصد مربوط به زنان و میانگین سنی مبتلایان ۵۸ سال است.» متخصصان تشخیص و درمان سرطان بر این باورند که درمان سرطان نیازمند ایده‌های جدید است و اجرای ایده‌های جدید نیازمند صرف هزینه‌های کلان. به گزارش ایرنا در 18مرداد98: «تشخیص در مراحل پیشرفته و نداشتن دسترسی به درمان به ویژه در کشورهای فقیر و کم‌درآمد بسیار شایع است. بر اساس گزارش‌ها در سال۲۰۱۷میلادی فقط ۲۶درصد از کشورهای کم‌درآمد مجهز به سرویس‌های آسیب‌شناسی قابل دسترس در بخش دولتی بودند.»
سرطان انواع مختلف دارد. هر سرطان علت خودش را دارد؛ ولی به طور کلی عواملی چون تغذیه نامناسب، بی‌تحرکی، دخانیات، الکل و آلودگی هوا ازجمله علل بروز سرطان‌ها به شمار می‌آیند. سایت فارسی‌زبان سنین cnin، فعال در حوزه آگاهی‌رسانی درباره سرطان و درمان آن، سرطان را این‌گونه تعریف کرده است: «سرطان می‌تواند از هر جایی از بدن برخیزد. بیش از 100 نوع سرطان وجود دارد. انواع سرطان به طور معمول بر اساس عضو یا بافتی که سرطان در آن تشکیل می‌شود نام‌گذاری می‌شوند؛ اما ممکن است بر اساس نوع سلولی که آن‌ها را می‌سازد هم نام‌گذاری شوند. بافت خاستگاه سرطان‌های خونی (لوسمی‌ها و…) و لنفوم‌ها به ترتیب مغز استخوان و سیستم لنفاوی است و نسبت به تومورهای توپر (سرطان معده، روده و…) متفاوت است. معمولا سرطان‌های خون ایجاد تومور توپر نمی‌کنند. سیستم مرحله‌بندی grade و stage سرطان‌های خون و لنفوم‌ها از تومورهای توپر متمایز است.» رشد افسارگسیخته تورم، زندگی آپارتمانی، شیوع کرونا، پیرشدن سریع جمعیت کشور، کم‌تحرکی به خاطر اجرای پروتکل‌ها، کاهش سن مصرف سیگار، قلیان، الکل و مواد مخدر، کوچک شدن سفره ایرانی، ازدواج‌های فامیلی و رشد فزاینده آلودگی هوا و آلودگی‌های زیست‌محیطی از جمله مواردی هستند که در سال‌های گذشته به همت مدیریت غلط اقتصاد و محیط‌زیست آب به آسیاب رشد سرطان در کشور ریخته‌اند. به واقع شیوع سرطان ارتباط مستقیمی با اقتصاد و نحوه مدیریت آن و دگرگونی سبک زیستی دارد.

در اصفهان 10 نوع سرطان رایج است

به گفته زهرا روانخواه، مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با تسنیم: «۱۰ نوع سرطان شایع در استان اصفهان وجود دارد که پنج نوع آن‌ها مختص خانم‌ها و پنج نوع دیگر مربوط به آقایان است. نوع سرطان در هر دو جنس متفاوت است و سرطان‌های پستان، پوست، روده بزرگ، تیروئید و سرطان‌های خون جزء پنج سرطان شایع زنان و سرطان‌های پوست، پروستات، روده بزرگ، مثانه و سرطان خون از جمله پنج سرطان شایع مردان محسوب می‌شوند.» انواع دیگر سرطان‌های شایع شامل سرطان اعضای بدن مانند: بیماری‌های تروفوبلاستیک (GTD)، تومور کارسینوئید ریه، تومور هیپوفیز، سارکوم استخوان (استئوسارکوم)، سارکوم بافت نرم، سرطان با منشأ ناشناخته (CUP)، سرطان بیضه، سرطان پاراتیرویید، سرطان پروستات، سرطان پوست ملانوما، سرطان پوست SCC/BCC، سرطان تخمدان، سرطان تیرویید، سرطان دهانه رحم (گردن/سرویکس)، سرطان رحم (آندومتر)، سرطان روده کوچک (باریک)، سرطان روده بزرگ (کولورکتال)، سرطان ریه سلول کوچک (SCLC)، سرطان ریه غیرکوچک (NSCLC)، سرطان سینه (پستان)، سرطان غدد بزاقی، سرطان غدد فوق‌کلیوی (آدرنال)، سرطان کبد، سرطان کلیه، سرطان لوزالمعده (پانکراس)، سرطان مثانه، سرطان مری، سرطان معده، سرطان مغز، سرطان مقعد و سرطان واژن می‌شود و انواع سرطان‌های خون و لنف نیز مشتمل بر سرطان خون (لوسمی) حاد لنفوئیدی ALL، سرطان خون (لوسمی) حاد میلوئیدی AML، سرطان خون (لوسمی) مزمن لنفوئیدی CLL، سرطان خون (لوسمی) مزمن میلوئیدی CML، سرطان خون (لوسمی) سلول مویی HCL، سرطان لنفوم هوچکین HL، سرطان لنفوم غیرهوچکین سلول B، سرطان لنفوم غیرهوچکین سلول T، سرطان لنفوم مرتبط با HIV و سرطان مالتیپل میلوما MM است.

 سرطان در اصفهان: خانم‌ها سوم و آقایان هفتم

تمام گزارش‌های آمار سرطان در کل کشور مربوط به سال93 است. براساس آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، استان اصفهان از نظر بروز سرطان در خانم‌ها رتبه سوم و در آقایان رتبه هفتم را در کشور به خود اختصاص داده است. به گفته روانخواه: «گرفتارشدن سرطان در هر دو جنس تقریبا برابر است. در اصفهان با اختلاف کمی آقایان 52درصد و خانم‌ها 48درصد دچار سرطان می‌شوند.» سرطان به طور معمول سالمندان را گرفتار می‌کند؛ البته این به غیر از انواع سرطان‌هایی است که کودکان به آن مبتلا می‌شوند. میانگین گروه سنی بسیاری از مبتلایان حدود 60 سال است و بیشتر گروه میان‌سال و سالمند درگیر این نوع بیماری می‌شوند. این مسئله نشان می‌دهد که سالمندی، ازجمله فاکتورهای مؤثر در ابتلا به سرطان است؛ اما نباید ردپای ژنتیک را نادیده گرفت. براساس اطلاعات موجود، جمعیت ایران و اصفهان روبه پیری می‌رود. بااین حال گفته می‌شود که با حذف دخانیات از جامعه، می‌توان از 20درصد سرطان‌ها پیشگیری و آمار ابتلا به سرطان را کاهش داد.

شایع‌ترین سرطان‌های ایرانی: از مثانه تا ریه

به گزارش ایرنا در 18مرداد98: «رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معده، روده بزرگ، پروستات، مثانه، سینه و ریه را شایع‌ترین نوع سرطان در ایران دانست. اکنون شایع‌ترین سرطان در مردان، معده و در زنان سینه است.» به گفته او «سالانه حدود ۱۱۰ هزار ایرانی به سرطان مبتلا می‌شوند که به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور در هر سال، ۱۵۳مورد ابتلا خواهد بود، در حالی‌که میزان ابتلا به سرطان در اروپا به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۲۴۰ نفر و در ترکیه هم به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۱۷۰ نفر است.» شایع‌ترین سرطان‌ها در سراسر جهان بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت از این قرار است: سرطان ریه با (۲,۰۹ میلیون مورد)، سرطان سینه با (۲,۰۹ میلیون مورد)، سرطان کولورکتال با (۱,۸۰ میلیون مورد)
سرطان پروستات (۱,۲۸ میلیون مورد)، سرطان پوست غیر ملانوم با (۱,۰۴ میلیون مورد) و سرطان معده با (۱,۰۳ میلیون مورد) همچنین شایع‌ترین علل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان عبارت‌اند از: سرطان ریه با (۱,۷۶ میلیون مورد مرگ)، سرطان کولورکتال با (۸۶۲ هزار مورد مرگ)، سرطان معده با (۷۸۳ هزار مورد مرگ) سرطان کبد با (۷۸۲ هزار مورد مرگ) و سرطان سینه با (۶۲۷ هزار مورد مرگ).

ضرر سرطان 5/1درصد تولید ناخالص جهان است

این اعداد نشان می‌دهد که تأثیر سرطان بر اقتصاد بسیار قابل ملاحظه و رو به افزایش است. سرطان ویرانگرترین بیماری معاصر است که هزینه‌های اقتصادی آن از تمام بیماری‌های حال حاضر در دنیا بیشتر است. دنیای اقتصاد در گزارش خود، دررابطه با هزینه‌هایی که سرطان به یک کشور وارد می‌کند، نوشته است: «در سال۲۰۰۸ هزینه‌های ناشی از مرگ زودرس و ناتوانی‌های ناشی از این بیماری در دنیا ۸۹۵ میلیارد دلار بوده است.» این رقم معادل ۵/ 1درصد از تولیدناخالص کل جهان است. وقتی به فاصله این هزینه‌ها در مقابل سایر بیماری‌های کشنده نظیر بیماری‌های قلبی نگاه کنیم «اختلاف ۱۹درصدی در هزینه‌ها این سیگنال اقتصادی را می‌دهد که باید به این مقوله توجه ویژه‌ای شود.» نقطه‌ای که موجب خروج بسیاری از پتانسیل سرمایه انسانی از چرخه حیات اقتصادی کشورها شده و سالانه هزینه‌های بسیاری را به بدنه این بخش تحمیل می‌کند. «تعداد سال‌های عمر از دست رفته یک نیروی انسانی که می‌تواند در سیستم اقتصادی مثمرثمر باشد و بهره‌وری از دست رفته از این کانال، بیشترین هزینه را در مقایسه با بیماری‌های پر هزینه دیگر نظیر ایدز یا سایر بیماری‌های شدید متوجه اقتصاد دنیا ساخته است.» ایرنا دلیل حدود یک سوم از مرگ‌ومیر ناشی از سرطان را پنج فاکتور مربوط به رژیم غذایی و سبک زندگی می‌داند. این موارد شامل شاخص توده بدنی بالا، مصرف کم میوه و سبزی، نداشتن فعالیت بدنی،‌ مصرف دخانیات و الکل است. همچنین عفونت‌هایی نظیر ویروس هپاتیت و پاپیلوم انسانی عامل بیش از ۲۵درصد موارد ابتلا به سرطان در کشورهای فقیر و کم‌درآمد عنوان شده است. رئیس اداره کنترل و درمان سرطان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایسنا در 19اردیبهشت97، هزینه‌های درمان سرطان در کشور را طبق برآوردهای انجام‌شده، سالانه حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان اعلام کرده است.

تریاک، عاملی مهم در بروز سرطان در ایران

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با تشریح دلایل بروز سرطان در کشور به ایرنا گفته است: «سیگار، قلیان و تریاک از عوامل مهم بروز سرطان در ایران هستند. تریاک حتی از مصرف سیگار نقش بیشتری در ایجاد سرطان دارد و یکی از عوامل سرطان لوزالمعده است. یعنی مهم‌ترین ریسک فاکتور سرطان لوزالمعده در ایران، تریاک است.» او همچنین چاقی را از عوامل مؤثر در بروز سرطان دانسته که در کشور با این موضوع مواجه هستیم. «بیشترین میزان تریاک در ایران مصرف می‌شود. کمربند منطقه سرطان‌خیزی که شمال کشور ما نیز جزو آن است، محل کشت و برداشت تریاک است و متأسفانه در ایران این ماده به شکل ترانزیت هم وجود دارد.» بنابراین سرطان همزاد رفتارهای پرخطر انسان است. این رفتارها محدود به مصرف مواد مخدر، الکل و… نمی‌شود، بلکه تمام رفتارهایی راکه در قالب هنجارها و قوانین و دستورالعمل‌های زندگی انجام می‌شوند، در بر می‌گیرد. مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان معتقد است که «در صورتی‌که مواد غذایی یا آشامیدنی داغ در ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی ریخته شود، مواد شیمیایی آزاد می‌شود که سرطان‌زاست. این ظروف فقط باید برای غذاها یا آشامیدنی‌های خنک به کار رود.» او همچنین با اشاره به این نکته که ظروف تفلون در کشورهای دیگر کنار گذاشته شده، اظهار کرده است: «تفلون‌ها ظروف مناسبی برای طبخ غذا نیستند؛ به‌خصوص اگر کوچک‌ترین آسیبی به بافت تفلون وارد شود به هیچ‌وجه نباید از آن‌ها استفاده کرد.» این در حالی است که برندهای متنوع ظروف تفلون ایرانی و خارجی در بازارهای لوازم خانگی اصفهان و ایران دیده می‌شود و افراد زیادی نیز به بازسازی این ظروف مشغول‌اند. رئیس اداره کنترل و درمان سرطان وزارت بهداشت، سه‌چهارم عوامل قابل پیشگیری بروز سرطان را به شیوه زندگی و تقریبا یک‌چهارم آن را به عوامل محیطی نسبت داده است. او در گفت‌وگوی خود اظهار کرده است که «بعد از سال‌ها تحقیق، سازمان بین‌المللی تحقیقات سرطان در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که آلودگی هوا با بروز سرطان ارتباط دارد؛ اما شیوه زندگی ناسالم نقش پررنگ‌تری در این زمینه ایفا می‌کند. هر چند که شیوه زندگی ناسالم هم از عوامل محیطی متأثر است.»

استرس: سرطان، فقر و بیماری‌های عصبی

از سال ۲۰۱۱ در پی کنترل قابل‌ملاحظه بیماری‌های مسری، توجه کارشناسان حوزه بهداشت در نقاط مختلف جهان و سازمان ملل متحد بیشتر معطوف به سرطان و سایر بیماری‌های غیر مسری شده است. در مقیاس جهانی، مرگ‌ومیر و ناتوانی‌های ناشی از سرطان ریه، کولون و رکتال (مربوط به روده بزرگ) و سرطان سینه بیشترین هزینه‌های اقتصادی را در بر داشته‌اند. در کشورهای کم‌درآمد سرطان دهان و گلو، رحم و سرطان سینه جایگاه اول را از این لحاظ داشته‌اند. در گزارش‌های سازمان‌های جهانی، علاوه‌بر هزینه‌های عمومی که سرطان به جامعه تحمیل می‌کند، توجه ویژه‌ای به بار مالی ناشی از این پدیده به خانواده‌های آنان شده است. به‌طور خاص در کشورهای کم‌درآمد یا کشورهایی با درآمد متوسط، ابتلای یک فرد به بیماری سرطان به‌سرعت توانگری مالی خانواده را به زیر خط فقر می‌کشد. این مسائل در مدت زمان کوتاهی موجب ایجاد فشارهای فزاینده عصبی و بروز ناهنجاری‌های روانی و رفتاری در فرد سرطانی و خانواده او می‌شود. به‌طور مثال، یکی از اتفاق‌هایی که برای افراد مبتلا به سرطان می افتد، اختلالات خلقی، روحی و رفتاری است. این حالت‌ها معمولا در بیشتر بیماران مشاهده می‌شود. بیشتر بیماران در مرحله نخست تشخیص بیماری دچار حالت‌های اضطرابی و افسردگی می‌شوند و تعدادی هم به خاطر فرایند طولانی شیمی درمانی دچار این اختلال‌ها خواهند شد. با این حال، بیماران مبتلا به سرطان و خانواده‌هایشان باید با فشارهای ناشی از درمان‌های خواستار جسمی برای بیماری و اختلال در سلامتی و ناتوانی دائمی، مقابله کنند. این تأثیرات باعث پریشانی عاطفی و مشکلات سلامت روان در بیماران مبتلا به سرطان می‌شود و در کنار آن می‌توانند منجر به ایجاد مشکلات اساسی اجتماعی مانند ناتوانی در کار و کاهش درآمد شوند. این تأثیرات در حضور هرگونه عامل استرس‌زا و روانی افزایش می‌یابد. این عوامل می‌توانند از ابتدای شروع سرطان مانند درآمد کم، نداشتن بیمه درمانی و حمایت‌های اجتماعی ضعیف بروز کنند. در واقع، عوامل استرس‌زای جسمی، روان‌شناختی و اجتماعی اغلب در هم تنیده شده‌اند که هم ناشی از هم هستند و هم به یکدیگر کمک می‌کنند. به همین خاطر در سال‌های اخیر توجه زیادی به رابطه استرس و سرطان شده است. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند بیمارانی که از سرطان رنج می‌برند به طور معنی‌داری در سال‌های قبل از تشخیص سرطان، از وقایع استرس‌زای شدید و از دست دادن‌ها در زندگی خود آزار دیده‌اند. پژوهش‌های بین‌المللی تا سال۲۰۰۹، از تأثیر عوامل استرس‌زا نظیر مرگ همسر، طلاق، بیماری افسردگی، اضطراب، خشم و امتحانات مهم نظیر کنکور، بر سیستم ایمنی بدن گزارش داده‌اند. باوجوداین، بسیاری از سرطان‌ها در درازمدت رشد می‌یابند (از ۳ تا ۳۰ سال) و تنها هنگامی تشخیص داده می‌شوند که تأثیرات مشهودی بر بدن انسان می‌گذارند. دکتر رامین خدابخشی، در مقاله «سرطان و بحران‌های روانی» منتشر شده در حقوق نیوز، پیامدهای روانی سرطان را شامل مراحل شوک، انکار، خشم، ترس و نگرانی، فشار روانی، درد، کنترل و اعتماد به نفس، اندوه و افسردگی، احساس گناه، تنهایی و امید عنوان کرده است.

برنامه کنترل سرطان در ایران

یکی از مهم‌ترین ارکان مدیریت سرطان، دسترسی به اطلاعات دقیق و معتبر به‌خصوص اطلاعات مربوط به تشخیص سرطان و میزان بروز آن است که معمولا از رهگذر اجرای مناسب برنامه ثبت سرطان به دست می‌آید. پس از تصویب «قانون ثبت و گزارش اجباری بیماری‌های سرطانی» توسط مجلس شورای اسلامی به تاریخ 18خرداد1360 به صورت آزمایشی و سپس 5مهر1363 به صورت نهایی، تدوین دستورالعمل اجرایی این قانون توسط وزارت بهداشت (که اداره سرطان این وزارتخانه مسئول اجرای این برنامه بود)، مشخص شد. نظر به اهمیت موضوع و ضرورت پاسخ‌گویی در قبال سیاست‌های کلــی سلامت، برنامه ملی ثبت سرطان (که ناظر بر اهداف کلان پیشگیری، تشخیص زودهنگام، تشخیص و درمان انواع سرطان‌ها و ارائه مراقبت‌های تسکینی به تمام بیماران مبتلا به سرطان است)، از دهه شصت خورشیدی آغاز به کار کرد. این برنامه به صورت متناوب و سپس از سال1375 به صورت نظام‌مند توسط اداره سرطان آغاز و با دقت بالا ادامه یافت و سپس با انتشار گزارش‌های سالیانه مستمر از سال1382 همراه شد. بنابه نوشته پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، رضا ملک‌زاده، معاون مستعفی تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، در 16بهمن93 از بی‌توجهی به برنامه کنترل سرطان در ایران انتقاد کرده و گفته بود: «در کشور ما بحث کنترل سرطان خیلی جدی گرفته نشده است. این برنامه ابعاد و گایدلاین‌های مختلفی دارد که روی بعضی از آن‌ها کار کرده‌ایم. اولین کاری که در حال انجام است این است که بتوانیم ثبت صحیح درخصوص سرطان داشته باشیم که کاری است که برنامه آن را در 10 استان تهیه کرده‌ایم تا بتوانیم نظام ثبتی مبتنی بر جمعیت ایجاد کرده و دقیقا سرطان را بررسی کنیم.»
ملک‌زاده یکی از مشکلات کشور در این زمینه را این دانسته بود که «زمانی که کاری را در حوزه سرطان انجام می‌دهیم تا این کار خودش را نشان دهد و نرخ شیوع سرطان را کم کند، 5 تا 10 سال طول می‌کشد؛ بنابراین برنامه‌های کنترل سرطان درازمدت هستند و باید به صورت ملی روی آن‌ها کار کرد.» از اظهارات این معاون مستعفی نزدیک به هفت سال می‌گذرد که می‌توان نتیجه گرفت با ابتلای سالانه 110 هزار ایرانی به سرطان، دست‌کم 770 هزار نفر دیگر طی 1393 تا 1400 در لیست ابتلا به سرطان بوده‌اند.