اجرای طرح خوانایی ورودی‌های شهر اصفهان

از عناصر مهم و بنیادین شکل‌دهنده تصویر ذهنی شهر، راه‌ها، خیابان‌ها، مسیرها و جاده‌های شهری هستند. محورهای ورودی و دروازه‌های ورودی شهری از محورهای مهم شهری هستند که نقش بسزایی در کیفیت تصویر ذهنی شهر در ذهن مخاطب بر جای می‌گذارند. در گذشته به واسطه مسائل امنیتی و عملکردی و اندازه محدوده شهرها نیازی به ساخت‌وساز گسترده در خارج از دروازه‌های شهری نبوده و به همین دلیل شهرها دارای دروازه‌هایی شاخص و ورودی‌هایی ملموس بودند. با توسعه گسترده شهرها و از میان رفتن نقش دروازه‌ها به‌عنوان مبدأ ورودی شهر، به تدریج محدوده فضایی خاصی در پیرامون مسیر ورود به شهر، تحت عنوان فضای ورودی شکل گرفت و در نتیجه نقطه ورودی شهر به فضای ورودی شهر تبدیل شد. این فضای ورودی که شکلی خطی و محوری به خود گرفته است بنا به دلایل متعدد امروزه از کیفیت‌های بسیار نازل محیطی، خدماتی و بصری برخوردار هستند. بدین ترتیب دروازه‌های زیبای شهر ایرانی که می‌توان تعریف آن‌ها را در بسیاری از تصاویر و متون به جای مانده از سفرنامه‌ها و خاطرات نه چندان دور سیاحان و گردشگران استخراج کرد، جای خود را به مسیرهایی نابسامان و فاقد کیفیت‌های بصری داده‌اند که تأثیر بسیار نامطلوبی را بر تصویر ذهنی شهر و نحوه شکل‌گیری آن در ذهن بیننده برجای می‌گذارند.
اصفهان به‌عنوان شهری تاریخی و پایتخت فرهنگی ایران از دیرباز دروازه‌هایی زیبا و خاطره‌انگیز داشته و بدین جهت منظره‌های ورودی آن بارها توسط گردشگران مختلف توصیف و در خاطره‌ها ثبت شده است. با توسعه شتابان این شهر در چند دهه اخیر نیز مانند بسیاری دیگر از شهرهای ایرانی کیفیت‌های مطلوب محیطی خود در محورهای ورودی را از دست داده و امروزه با مشکلات عدیده‌ای در این خصوص روبه‌روست. شکل‌گیری بناهای نامطلوب، فعالیت‌ها و خدمات نامناسب و آلودگی‌های بصری و اتصال فیزیکی مرزهای فیزیکی شهرها از جمله مهم‌ترین موضوع‌های قابل درک در طول مسیرهای ورودی به این شهر است. با نگاهی به متون تاریخی و مراجعه به نقشه‌های قدیمی مشخص می‌شود که محورهای ورودی شهر اصفهان از چه قدمت تاریخی مهمی برخوردار بوده و در شکل‌گیری تحولات کالبدی شهر اصفهان چه نقش بسزایی داشته‌اند. این محورها در ادوار تاریخی، از نقش‌های متفاوتی درخصوص برقراری ارتباط شهر اصفهان با پیرامون و دیگر نقاط کشور برخوردار بوده‌اند که آگاهی از این وضع ما را در سامان‌دهی و کیفیت‌بخشی هرچه بهتر آن‌ها رهنمون می‌سازد.
موضوع کریدورها و محورهای ورودی شهری نیازمند برخورد و تهیه طرحی فرایندگراست. ازآنجایی‌که بافت پیرامونی این محورها و کریدورها از کنار هم‌نشینی تعداد بسیار زیادی از پلاک‌های کوچک، متوسط و بزرگ با کاربری و فعالیت‌های متنوع، مالکیت‌های گوناگون و… شکل گرفته‌اند، این طرح‌ها باید از کیفیت و دیدگاه فرایندگرایی برخوردار باشند. چنین طرح‌هایی با شناخت کامل از شرایط محیطی و تحلیل آن‌ها تلاش خواهند کرد در راستای دستیابی به اهداف چشم‌اندازهای خود سیاست‌ها، ضوابط و مقررات، طرح‌های موضعی و پروژه‌های بنیادینی را پیشنهاد کنند تا در فرایندی تدریجی و با احترام به خواست و تمایلات مالکان و ساکنان طرح، به تدریج کالبد موردنظر شکل گیرد و اهداف طرح محقق شود؛ بنابراین معاونت شهرسازی و معماری در راستای ارتقای کیفیت‌های بصری و تقویت تصویر ذهنی شهر از یک سو و همچنین بهبود کیفیت‌های محیطی و ایجاد فضای شهری مطلوب در مدخل‌ها و ورودی شهر از سال‌های گذشته به انتخاب مشاور و انجام مطالعات پایه در طرح‌های سامان‌دهی، طراحی شهری و بهسازی محیطی محورهای ورودی شهر اصفهان اقدام کرده است. در مطالعات کلان اولیه، از کل ورودی‌های اصلی و فرعی کلان‌شهر اصفهان، تعداد 11 مورد شامل ورودی‌های (فرودگاه، جی، آبشار، دستجردی، ذوب‌آهن، آتشگاه، کهندژ، استقلال، کاوه، دولت‌آباد، زینبیه) شناسایی و نام هر محور متناسب با نوع کاربری‌های مهم مرتبط با آن‌ها و نیز نقش عملکردی هریک، از گذشته تاکنون تعیین شده است.
محور فرودگاه از نقطه‌نظرات هویت بصری، نوع و میزان استقرار صنایع، استقرار عناصر نمادین فرهنگی و تاریخی و حفظ و توسعه پهنه‌های سبز و… مورد توجه بیشتر بوده و همواره تلاش شده است این محورگویای هویت شهر باشد. لذا طراحی شهری محور فرودگاه در اولویت اول دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است. با توجه به اینکه هرگونه اقدام توسط شهرداری اصفهان در محور ذکرشده در ابتدا منوط به اصلاح خط حریم و الحاق اراضی هم‌جوار اتوبان فرودگاه به حریم شهر اصفهان است، هماهنگی لازم انجام و درخواست موضوع اصلاح حریم شهر اصفهان در سند پهنه‌بندی حریم و همچنین تعیین تکلیف قطعی طرح ذکرشده به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان ارائه شده است. علاوه بر آن، تهیه طرح‌های محورهای ورودی در مقیاس طراحی شهری در دستور کار این معاونت است. با توجه به اینکه بخشی از محورهای ورودی در خارج از محدوده شهر اصفهان و در حریم واقع می‌شوند، تعاملات و همراهی دیگر دستگاه‌های اجرایی در تحقق‌پذیری این طرح‌ها بسیار حائز اهمیت است.