درست در آن نقطه عطف تاریخی که تصمیم گرفتیم به میراث ناملموس پشت کنیم، مشکلاتمان شروع شد؛ مثلا در شهری که مردمش زندگی را با قنات می‌گذراندند، به این دانش پشت کردیم و آب را از روی زمین به دستشان رساندیم تا جمعیت انبوه و صنعتی‌سازی و هوای آلوده را تقدیمشان کنیم و سرزمین دیگری را که بر هامون نهاده و زاینده بود، از داشتن مهم‌ترین میراث طبیعی‌اش محروم و محتاج زندگی کنیم. حالا پرسش این است که برای بهبود حال وخیممان چه کنیم؟ کدام راه را برویم؟ اسمش را بگذاریم «بازگشت به میراث ناملموس»؟ یا بهتر است «احترام به دانش‌های کیهانی و طبیعت» را سرلوحه همه کارهایمان قرار دهیم؟ امسال شعار روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی «میراث و اقلیم» است و به نظر می‌رسد جهان می‌تواند اوضاع حوزه تمدنی و محوطه تاریخی و میراث طبیعی زاینده‌رودِ ایران را به‌عنوان نمونه موردی در این راستا مطالعهکند!امسال روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی (International Day For Monuments and Sites) که به روز جهانی میراث‌فرهنگی (World Heritage Day) هم معروف است، با یک شعار تأمل‌برانگیز برای ایران همراه شد.
شعار یا تم این روز جهانی عبارت بود از میراث و اقلیم (Heritage and Climate)؛ اما باید گفت متأسفانه کمتر نشست یا سمینار مرتبطی در این روز دیدیم. با توجه به اینکه در سراسر ایران طی دهه‌های اخیر، تصمیم‌های ضدمیراثی مختلفی گرفته‌شده که تأثیراتش را بر اقلیم مناطق مختلف می‌بینیم، انتظار می‌رفت دست‌کم، دست‌اندرکاران امر با تمرکز بر این موضوع سمینارهایی برای واکاوی مشکلات در این زمینه تدارک ببینند؛ اما تقریبا بیشتر نشست‌های آنلاین و حضوری با تمرکز بر بناها برگزار شدند.البته مدیرکل میراث‌فرهنگی اصفهان در توئیتی به موضوع زاینده‌رود اشاره کرد و نوشت: «شعار امسال روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی، میراث‌فرهنگی و اقلیم است. اقلیم مؤلفه‌ای مؤثر در حفظ میراث نیاکان ماست و #زاینده_رود بی‌شک مهم‌ترین مؤلفه اقلیم #اصفهان. بازگشایی زنده‌رود را در این روزها به فال نیک می‌گیریم. به امید جریان دائمی آن برای حفاظت بیشتر از میراث نصف‌جهان!»علی دارابی، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی هم در این روز پیامی منتشر کرد که در آن بر میراث ناملموس تأکید شده بود. در بخشی از این پیام آمده است: «حدود چهار دهه پیش با پیشنهاد شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) و تصدیق یونسکو، روز ۱۸ آوریل (مصادف با ۲۹ فروردین‌ماه) به‌عنوان روز جهانی بناها و محوطه‌ها نام‌گذاری شد. همه‌ساله و در ارتباط مستقیم با این بزرگداشت، موضوع‌های محوری و برگرفته از چالش‌ها، دغدغه‌ها و برنامه‌ها، در قالب شعار سال، محوریت می‌یابد. دراین‌ارتباط، سال جاری با عنوان “میراث و اقلیم” نام‌گذاری شده تا جامعه جهانی به توجه بیشتر به تأثیرات متقابل دو موضوع “اقلیم” و “میراث” بپردازد.»دارابی در ادامه نوشته است: «در مواجهه اولیه با نام‌گذاری سال جاری به‌عنوان “اقلیم و میراث”، همه به دنبال تأثیرات مخرب تغییرات اقلیمی بر میراث‌فرهنگی هستند و به‌درستی عنوان می‌شود که تغییرات آب‌وهوایی بزرگ‌ترین تهدیدی است که بشریت و میراث‌فرهنگی با آن مواجه است. تأمل گسترده‌تر بر مقصود اصلی و پنهان در این نام‌گذاری، نشانگر فلسفه اصلی این اطلاق، که بر وجه دیگری از موضوع نهفته است، خواهد بود. شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها از این طریق درصدد است با جلب‌توجه عمومی و با یافتن راه‌حل‌هایی مبتنی و برگرفته از «میراث‌فرهنگی» با چالش تغییرات آب‌وهوایی مواجهه و مقابله کند و به دنبال توجه‌دادن جامعه جهانی به بهره‌گیری از دانش و تجربه نهفته در میراث بشری برای برون‌رفت از این چالش جهانی است.»در ادامه پیام ذکر شده است: «میراث ملموس و ناملموس این سرزمین مشحون از باورها و دانش زیست کیفیت‌مند و سازگار با ویژگی‌های اقلیمی است و نشانه‌های آن را آشکار و نهان در خود دارد. معاونت میراث‌فرهنگی با این باور که جوامع تاب‌آور و پایدار به حفاظت از میراث‌فرهنگی و طبیعی وابسته هستند، اهتمام جدی دارد با یاری جستن از کلیه متخصصان، دغدغه‌مندان و کنشگران اجتماعی، سال پیش رو را به آغازی برای “نهضت خوانش، شناخت و روایت محتوایی میراث‌فرهنگی” این سرزمین که سرشار از دانش و باور مردمان آن در خط سیر تاریخی‌شان است، تبدیل کند و از رهگذر آن، راهکارهایی برای برون‌رفت از چالش‌ها، به‌ویژه چالش‌های اقلیمی، عرضه کند. اهتمام و همکاری‌های بین‌بخشی مابین نهادهای علمی و اجرایی کشور نقش پیشران را در دستیابی به این هدف ملی در برخواهد داشت.»جا دارد اشاره کنم که یکی از شاخه‌های میراث ناملموس، دانش سنتی و اعمال مرتبط با طبیعت و کیهان (social practices, rituals and festive events) است و به مجموعه معلومات و مهارت‌هایی اطلاق می‌شود که جوامع مختلف برای تعامل با طبیعت آن را به کار می‌برند و به‌نظر می‌رسد واکاوی میراث ناملموس ایران و اصفهان در این شاخه، برایمان کلیدهایی برای گشودن قفل‌های زیست‌محیطی به ارمغان می‌آورد.
