علل
شایعترین علت زخمهای دهانی، صدمههای فـیزکی اسـت. مانند گازگرفتن گونه یا زبان و لب در هنگام غذا خوردن، تیزی یکی از دندانها، ضربه ناشی از مسواک زدن محکم یا دندانهای مصنوعی که در دهان لق میخورند؛ این «زخمها به زخمهای ناشی از ضربه» معروفاند.عوامل دیگری نیز ممکن است در دهان زخم ایجاد کنند که عبارتاند از: سوختگی ناشی از غذای داغ، سوابق خانوادگی، استرس و عوامل احساسی (آفت)، تغییرات هورمونی زنان(آغاز دوران قاعدگی)، دوران پس از حاملگی و… (در اثر کمبود آهن، زینک، فولات و ویتامین B12 و حساسیتهای غذایی و عفونت). همچنین زخمهای ناشی از برفکهای دهانی، تبخالهای دهانی یا آلرژی دارویی، برخی بیماریهای مرتبط با سیستم ایمنی(دیابت، بهجت، پمفیگوس ولگاریس، لوپوس اریتماتوز و…) و در نهایت سرطان، از عوامل مؤثر در بروز زخمهای دهانی هستند.
اختلالهای دهانی
اگر در دهان خود زخمهای زیادی دارید که مرتب خوب میشوند و دوباره عود میکنند، به آفت فکر کنید. آفت بیماری شایعی است که بهصورت عودکننده در دهان ایجاد شده و شدت وقوعش از ضعیف تا شدید دستهبندی میشود. در بیشتر از 75درصد مواقع این زخمها خفیف است و خودبهخود بین 5 تا 14 روز بهبود مییابد. وقوع آفتهای شدید، معمول نیست و علاوه بر حاشیه زبان، گونه و لبها، کام و انتهای گلو را درگیر میکند. بهبود این اختلال بین 10 تا 30 روز زمان میبرد. اگر آفتی در کنار لوزهها و حلق قرار بگیرد، خوردن و بلعیدن را بسیار مشکل و دردناک میکند. دلیل خاصی برای ایجاد آفت، یافت نشده؛ اما تغییرات هورمونی و استرس ممکن است زمینه را برای ایجاد آفت فراهم کنند.هرپس ویروسها، شایعترین علل عفونی و مسبب زخمهای هرپسی یا تبخال هستند.برای درمان یک زخم دهانی باید علت آن را بدانیم، بعضی وقتها درمان بسیار ساده و در حد رفع تیزی یک دندان یا ترمیم دندان مصنوعی است؛ اما اگر علت زخمها شناختهشده نباشد، درمان آن نیز مشکلتر خواهد شد. زخمهای ناشی از ضربه معمولا در کنار یا نزدیکی عامل ایجادکننده ضربه دیده میشوند و تا وقتیکه عامل ایجادکننده زخم از بین نرود، زخم در سر جای خود باقی میماند و اگر آن دندان درمان نشود، در درازمدت ممکن است این زخم به سرطان تبدیل شود.اگر زخمی بیش از سه هفته در دهان بماند و بهبود پیدا نکند، حتما باید درباره آن با دندانپزشک خود مشورت کنید. دنـدانپـزشک ممکـن اسـت راههایی را برای درمان آن پیشنهاد کند و درصورتیکه زخم خوب نشد، به اقدامات احتیاطی بیشتری مثل انجام بیوپسی، آزمایشهای خونی و ارجاع به متخصص نیاز است.زخمهایی را که بیش از دو تا سه هفته در دهان شما وجود دارند و خوب نشدهاند، سرسری نگیرید. ممکـن است عوامل مختلفی در ایجاد آن مؤثر باشد که یکی از آنها سرطان دهان است؛ بنابراین حتما جریان را پیگیری کنید. بسیاری از زخمهای عودکننده دهان نیز ممکن است نشانگر مشکلات عمومی بدن مثل بیماریهای خاص یا کمبود ویتامینها باشند. کمخونیها و مشکلات گوارشی هم ممکن است علت ایجاد زخمهای دهانی باشند.زخمهای دهانی از شایعترین علائم اولیه سرطان دهان هستند. البته نگران نشوید و هر زخمی را در دهانتان بهعنوان عامل ابتلا به سرطان ندانید. دقت کنید اگر زخمی بدون وجود علتی آشکار(مثل پرکردگی تیز یا…) مدت طولانی در دهان باقی بماند، ممکن است شروعی برای سرطان دهان باشد. این زخمها هر چه زودتر درمان شوند، احتمال تبدیل آنها به سرطان کمتر میشود. زخمهای پیشسرطانی معمولا روی سطوح مختلف زبان مثل سطح پشتی، کناری یا زیرین اتفاق میافتند؛ اما بهندرت ممکن است زخمهای پیشسرطانی در مناطق دیگر دهان هم یافت شوند. سیگار و الکل زمینه را برای ابتلا به سرطان دهان فراهم میکنند. بهندرت زخمهای دهانی ممکن است با آنمی و کاهش غیرعادی گلبولهای سفید خون یا لوسمی در ارتباط باشند که در چنین مواقعی و در صورت وجود علائم دیگری از بیماریها در نخستین فرصت باید به پزشک ارجاع داده شود.
پیشنهادها
برای جلوگیری از ایجاد زخم در دهان، دستکم روزی دو بار دندانهایتان را نخ کشیده و مسواک بزنید. البته مراقب باشید مسواک دهانتان را زخم نکند؛ همچنین پیگیریهای ششماهه دندانپزشکی را فراموش نکنید. در رژیم غذایی خود از غذاهای پر از ویتامین، میوهها و سبزیهای تازه و نانهای سبوسدار، گوشت و شیر استفاده کنید. از خوردن غذاهای تند، ادویهدار و بسیارترش پرهیز کنید. وضعیت سلامت عمومی بدن خود را بررسی کنید و مطمئن شوید که به بیماریهایی مثل دیابت یا التهاب رودهها دچار نیستید؛ چون این بیماریها زمینه را برای ایجاد زخمهای دهانی فراهم میکنند. در ضمن برای ترمیم هر چه سریعتر پُرکردگی نامناسب یا دندان مصنوعی نامناسب اقدام کنید و در کل بدانید مزمن شدن زخمهای دهانی خطرناک است.