جالب اینجاست که تأثیرات کشش به‌سوی طبیعت فقط بر هنر و تزیینات حاکم نبوده، بلکه عناصر سرگرم‌کننده کودک را نیز متأثر می‌ساخته است. بیشتر بازی‌های کودکان در گذشته همراه با استفاده از چوب، خاک و سنگ و دیگر مواردی شبیه به آن بوده و در دوران پس‌ازآن هم که همچنان صحبتی از فناوری در میان نبوده، این نسل‌ها با بازی‌هایی مثل قایم‌باشک، گرگم‌به‌هوا و غیره سرگرم می‌شدند.
این در حالی است که امروزه با شیوع بیماری‌ای خاموش به نام «کودکی تصنعی»، سرگرمی کودکان به وسایل الکتریکی وابسته شده است. با توجه بیشتر به گذشته متوجه می‌شویم که حتی با داشتن فضایی خالی از هرگونه کالبد و ساخت‌وساز، کودکان دارای محیطی برای گذراندن اوقات فراغت خود در آن بودند که این فضای ویژه و حق انتخاب در سرگرمی، هویت و تخصص آن‌ها را در آینده شکل می‌داد.شایان ذکر است؛ ناکارآمدی ساختار بافت یک محله تأثیر بسیار زیادی بر حذف اوقات فراغت مطلوب دارد.
شهرنشینی و حذف فضای بازی برای کودکان
در فرهنگ ایرانی بیش از 100 بازی گروهی برای کودکان وجود دارد که متأسفانه در دهه‌های اخیر، رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی در کنار بی‌توجهی بزرگ‌سالان به برنامه‌ریزی برای کودکان، موجب شده است این سرگرمی‌های فرهنگی کم‌رنگ شده و به پایان عمر خود برسند؛ این در حالی است که بازی «زو» – از بازی‌های مشترک میان ایران و هندوستان – امروزه بانام «کبدی» در محافل بین‌المللی رقابت‌هایی تماشایی به‌دنبال دارد.
در برخی کشورها که از تمدن و در پی آن، از سنت‌های قدیمی بهره نبرده‌اند، مشاهده می‌شود برای خود سنتی ابداع می‌کنند که به‌واسطه آن، بتوانند افراد را در مواقع خاصی از سال دورهم جمع کنند. البته داشتن فضایی پاسخ‌ده و متناسب با نیازهای فرهنگی و اجتماعی یک جامعه تأثیر زیادی بر برقراری این گردهمایی‌ها می‌گذارد. تمامی گروه‌های تشکیل‌دهنده جامعه برای رقم زدن اتفاق‌های روزمره خود به فضایی متناسب با الگوهای رفتاری‌شان نیاز دارند تا بتوانند با امنیت روانی بیشتری امور مدنظر خود را برقرار سازند.
شهر در انحصار شهروندان بزرگ‌سال!
فعالیت کودکان بسته به زمان و مکانی که در آن حضور دارند، از تنوع و تفاوت‌های بسیاری برخوردار است. در این راستا، انجمن‌ها و تشکیلاتی شکل‌گرفته‌اند تا بتوانند رسیدن به اهدافی را که موردنیاز جامعه کودکان هستند، تحقق بخشند. توسعه آپــارتــمــان‌نشینی و ساختمان‌های بلندمرتبه، کاهش روابط همسایگی، نبود فضای سبز و پارک مناسب، نبود فضاهای باز برای سرگرمی‌کودکان و… شهر را به محیطی انحصاری برای کسب‌وکار بزرگ‌سالان تبدیل کرده است.
در راستای تحقق این اهداف کنوانسیونی بانام حقوق کودک در 1989 پدید آمده که جوامع مختلف را به‌سوی توجه به نیازهای کودک؛ اعم از تفریح، استراحت، آموزش و انواع فعالیت‌هایی که حق کودکان در سراسر جهان مــحســوب مــی‌شــونــد، دعــوت می‌کند. ایران نیز در سال 1994 میلادی، کنوانسیون حقوق کودک را با ذکر شرایطی در کشور تصویب کرده است.
پرندگان قائمیه به دنبال بال می‌گردند!
محله قائمیه در اصفهان از آن دسته بافت‌هایی محسوب می‌شود که در زمینه پاسخ‌گویی به حقوق کودکان از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست. انزوای کودکان در بافت‌های قائمیه به دلیل نبود کالبد و امنیت مناسب و در پی آن، نداشتن حقی برای گذراندن اوقات فراغت، نگرانی‌هایی را برای آینده این محله ایجاد کرده است.
در نگاهی کلی می‌توان گفت که گذراندن اوقات فراغت و داشتن امنیت در ابعاد مختلف، از اموری مغفول‌مانده در محله قائمیه است. بافت فرسوده و متراکم این محله موجب شده فضای باز کافی که نمونه فضاهای موردنیاز برای اوقات فراغت کودکان است،
در این محله از بین برود و کودکان فضایی برای آزادی و حس تعلق نداشته باشند. گسترش افقی کالبد در این ناحیه تمامی سطوح محله را پرکرده و این منطقه را به محله‌ای پرتراکم تبدیل کرده است.
افزایش این تراکم به‌همراه ضعف بصری کالبدها، فقدان تعادل در فضاها و وجود نابسامانی‌های محیطی، محله‌ای کودک‌گریز را حاصل شده است تا کودکان در کنار نداشتن فضای مناسب برای تفرج با بروز حس ناامنی از داشتن فضایی برای فراغت محروم بمانند.
مواردی در محله قائمیه یافت می‌شود که نشان می‌دهد حقوق کودکان در این محله از اهمیت بسیار کمی برخوردار است.
بلوار قائمیه که اصلی‌ترین بلوار این محله محسوب می‌شود، مسیر تردد دانش‌آموزان به‌وسیله خط اتوبوس شهری است.
این بلوار نه‌تنها از عرض مناسبی برخوردار نیست و تردد را برای وسایل نقلیه دشوار می‌کند، بلکه قرارگیری بخشی از خدمات صنوف مختلف در پیاده‌روها، کار را برای عابران دشوار می‌سازد و کودکان و نوجوانان را مجبور به عبور از لبه خیابان می‌کند. علاوه بر این، باوجودآنکه میانگین تعداد دانش‌آموزان در مناطق حاشیه‌ای اصفهان از مناطق مرکزی آن بیشتر است، محله قائمیه از تعداد مدارس بسیار کمی برخوردار است که این باعث شلوغی مدارس و آموزشگاه‌ها و عدم دسترسی کودکان به حقوق خود می‌شود.
کجا بازی کنیم؟!
طبق ارزیابی‌های انجام‌شده در میان اهالی این محله، نبود فضای مناسب برای بازی کودکان، اصلی‌ترین کمبود محله محسوب می‌شود. عدم وجود فضای سبز و پارک بازی برای کودکان باعث خانه‌نشینی و انزوای آنان شده که کودکان را به روی آوردن به بازی با نرم‌افزارهای تصویری و کاهش جنب‌وجوش مجبور ساخته است؛ همچنین برای اشاره به کمبود فضاهای آموزشی غیر از مدرسه در قائمیه می‌توان به ضعف بستر آموزشی در حوزه فراگیری زبان دوم برای کودکان اشاره کرد.
یکی دیگر از فضاهای موردنیاز برای اجتماع کودکان، میدان پیاده است که محل بسیار مطلوبی برای بازی، فعالیت‌های گروهی، آموزش در فضای باز و داشتن اوقات فراغت محسوب می‌شود.
متأسفانه هیچ میدان پیاده مناسبی در این محله احداث نشده و بیشتر پاتوق‌های اجتماعی که در محله وجود دارند، فضاهایی هستند که گره‌های ترافیکی نامطلوبی آن‌ها را تشکیل داده‌اند و جزء ناحیه‌های پرخطر برای امنیت جانی کودکان محسوب می‌شوند.
استقبال کودکان از رویدادهای محله‌ای
موارد ذکرشده نمونه‌هایی برای این موضوع است که با توجه به‌ضرورت برقراری حقوق کودکان در ابعاد مختلف، این مهم در محله قائمیه تاکنون رعایت نشده و محیط
بازی و سرگرمی کودکان را تنها تا چند قدمی درب خانه‌شان محدود کرده است. این موضوع به‌مرورزمان برای آن‌ها ملال‌آور شده و به دلیل عدم وجود تنوع فضایی و الگوهای رفتاری، آن‌ها را به خانه‌نشینی سوق می‌دهد.
این درحالی‌است که با برگزاری «کارگاه رقابتی فضایی برای ماندن» توسط دفتر افق نو و قراردادن طرح‌هایی برای کودکان در میان مبلمان‌های شهری طراحی‌شده در این کارگاه موقتی، مشاهده شد کودکان این محله برای داشتن فضاهایی مخصوص نیازهایشان که به روزمرگی آن‌ها هویت می‌بخشد بسیار اشتیاق دارند و ازاین‌گونه فضاها استقبال می‌کنند.
با توجه به اینکه برخورداری از حقوق مشخص برای هر فرد در هر سنی از نیازهای ضروری در زندگی اجتماعی محسوب می‌شود، باید برای تحقق اهداف کودک پذیری محله قائمیه تلاش روزافزون داشت تا این مهم به‌دست آید.
