به‌دنبال محـدودیـت‌هــای ایجادشده برای اینترنت و فیلترینگ پلتفرم‌های فضای مجازی وضعیت کسب‌وکارهای آنلاین در هاله‌ای از ابهام قرارگرفته است. حالا در این شرایط زمزمه‌هایی درباره بسته‌های حمایتی دولت از کسب‌وکارهای اینترنتی مطرح می‌شود. در این بسته حمـایتــی سرفصـل‌های کلی دربــاره حمایت از کسب وکارهای اینترنتی عنوان شده است؛ موضوعی که فعـالان استـارتــاپی نسبــت بــه آن گلایه‌مندند و به‌زعم آن‌ها دولتی‌ها در گــام نخسـت بــایــد بـا فعــالان کسب‌وکارهای اینترنتی مشورت کنند و متناسب با رسته‌های فعالیت استارتاپ‌ها، بسته‌های حمایتی تعریف و به آن‌ها ابلاغ شود.
آنلاین‌ها در کدام شبکه‌ها فعال‌ترند؟
این‌طور که مرکز پایش توسعه تجارت الکترونیکی آمار داده است 400هزار کسب‌وکار اینترنتی در کشور فعال هستند که البته این آمار شامل حال کسب‌وکارهایی که فقط در شبکه‌های اجتماعی مشغول فعالیت هستند نمی‌شود. از سوی دیگر محسن عامری، دبیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اتاق بازرگانی آمار داده است که حجم بازار اینستاگرام 40هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و دومیلیون و 400هزار کسب‌وکار در این شبکه حضور دارند. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در گزارشی که تیرماه سال ۱۴۰۰ منتشر کرد، اعلام کرده است: اکنون ۷۸درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی به‌منظور ارائه کالا یا خدمات خود، علاوه بر وب‌سایت، از شبکه‌های اجتماعی نیز استفاده مــی‌کنـــنـــد؛ همچنـیــن ۲۸درصـــد از واحدهای تجارت الکترونیکی علاوه بر وب‌سایت، از اپلیکیشن موبایل به‌منظور ارائه کالا یا خدمات خود بهره می‌برند. در این گزارش تأکید شده است که درمیان شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف اینستاگرام با 86 درصد، بیشترین سهم استفاده را در میان واحدهای تجارت الکترونیکی دارا بوده است. پس از اینستاگرام، واتس‌آپ 53 درصد،تلگرام 43درصد، وبلاگ و فیس‌بوک 8درصد، پیام‌رسان‌های ایتا، بله و گپ 3درصد، آی‌گپ 2درصد و سیگنال یک‌درصد در استفاده از واحدهای تجارت الکتـــرونیــک از شبــکه‌هـــای اجتماعی و پیـام‌رسان‌هـای مختلف نقش‌آفرینی کرده‌اند.
مناقشه بر سر ضرر و زیان کسب‌وکارهای اینترنتی
برسر آمار و ارقام ضرر و زیان‌های کسب‌وکارهای اینترنتی اختلاف‌نظر وجود دارد. سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران طی یک نظرسنجی درباره تأثیر محدودیت‌های اینترنتی پرسیده است. براساس نظرسنجی صورت‌گرفته درصد شرکت‌هایی که در این مدت کاهش فروش را تجربه نکرده‌اند تقریبا صفر است. بیش از ۴۱درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷درصد هم بیشتر از ۵۰درصد کاهش فروش داشته‌اند. تنها ۱۱درصد کسب‌وکارها نیز کمتر از ۲۵درصد کاهش فروش را تجربه کرده‌اند که این سازمان احتمال می‌دهـد تحــت‌تــأثیــر نوسان‌هـــای کوتاه‌مدت باشند. بر این اساس، ۵۳درصد مشاغل اعلام کردند روزانه ۵۰ میلیون تومان ضرر خواهند کرد. ۲۱درصد نیز ضرر ۵۰ تا ۱۰۰میلیون تومانی و حدود ۱۸درصد خسارت بین ۱۰۰ تا ۵۰۰میلیون تــومانی را گزارش کرده‌اند. نزدیک به ۸درصد مشاغل نیز روزانه بالاتر از ۵۰۰ میلیون تومان خسارت می‌بینند. اگر تعداد کارکنان را شاخصی برای بزرگی شرکت‌ها بدانیم، تقریبا همان ۸درصدی که بالای ۲۰۰نفر نیرو دارند احتمالا روزانه بالای ۵۰۰میلیون تومان خسارت خواهند دید و همان ۷۳درصدی کــه زیـر ۵۰نفر نیـرو دارنــد روزانــه ۵۰میلیون تومان خسارت خواهند دید. بااین‌حال وزیر ارتباطات اعلام کرده که آمار ارائه‌شده درباره تعداد کسب‌وکارهای آسیب‌دیده متناقض است و رقم‌های مطرح‌شده درباره اثر بستن یک پلتفرم خارجی بر اقتصاد دیجیتال، کارشناسی نیست و لازم است که نهادهای ذی‌ربط ارزیابی دقیقی از این مسئله ارائه دهند.
محورهای بسته حمایتی
در شرایـطی که محـدودیــت‌هــای اینترنت، فعــالیــت کسب‌وکــارهــای اینترنتی محدود کرده است، دولت با ارائه بسته حمایتی به‌دنبال کمک به این فعالان است. در این طرح حدود 20نوع امکان و حمایت قانونی جدید برای سکوها و کسب‌وکارهای اینترنتی پیش‌بینی شده که در قالب تکالیفی برای دستگاه‌های مختلف در چارچوب این آیین‌نامه متبلور شده است. همچنین در این آیـیـن‌نـامــه بـرای سکــوهـای کسـب‌وکـــاری مشمـــول، تسهیلاتی همچون امکانات متنوع پرداخت، فراهم‌کردن زیرساخت‌های سخت‌افزاری، برخورداری از مزایای استقرار در پارک‌های علم و فناوری، تبلیغ در ســازمــان صـــداوسیمــا و… پیش‌بینی شده است.برخورداری از معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی، عدم‌نیاز به مجوز فعالیت، بسته‌های تبلیغاتی متنوع در پلتفرم‌های مشمول و سازمان صداو سیما برای بازیابی شبکه مشتریان کسب‌وکارها، تسهیلات بانکی، امکان استفاده از اکانت افراد در سکوهای داخلی در اعتبارسنجی بــانک‌هــا و پــذیــرش آن به‌عنوان وثیقه بانکی و چندین امکان دیگر، ازجمله تسهیلاتی است که برای کســب‌وکارهــای فعال در سکوهــای مشمول درنظر گرفته شده است.
دولتی‌ها با نوآفرینان هم‌فکری کنند
بنیان‌گذار «شیپ‌نو» به اصفهان‌زیبا می‌گوید: «در شرایطی که کسب‌وکارهای استارتاپی به مرز ورشکستگی می‌رسند این بستــه‌های حمـایتــی اثــربخشـــی ندارد. اگر هم این بسته‌های حمایتی کاربردی داشته باشد، فقط برای کسب‌وکارهای آنلاین در مقیاس بزرگ است.»امیر عرفانی بیان می‌کند: «دولتی‌ها قبل از هرگونه تصمیم‌گیری باید با فعالان استارتاپی مشورت کنند. درواقع باید برای هرکدام از رسته‌های کسب‌وکارهای آنلاین تصمیم‌گیری جداگانه‌ای گرفته شده و برای حمایت از آن‌ها بسته‌های مجزایی طراحی شود.»او تصریح می‌کند: «معافیت مالیاتی یکی از مشوق‌های این بسته حمایتی است؛ ولی زمانی کارایی دارد که کسب‌وکارهای آنلاین به سوددهی رسیده باشند. در شرایط فعلی که استارتاپ‌ها متحمل خسارت و ضرر و زیان شده‌اند معافیت مالیاتی کمکی به آن‌ها نمی‌کند. میزان خسارت برخی استارتاپ ها بیشتر است که بسته به نوع فعالیتشان این حمایت‌ها باید عملیاتی شود؛ به‌عنوان‌مثال استارتاپ های حوزه گردشگری و آژانس‌های هواپیمایی سابقه‌دار تاکنون خسارات زیادی را متحمل شده‌اند.»بنیان‌گذار «شیپ‌نو» اذعان می‌کند: «درکمال تأسف، صحبت‌هایی که درباره حمایت از کسب‌وکارهای آنلاین انجام می‌شود پوپولیستی است وکمکی بـه استـارتـاپ‌هــا نمی‌کنــد. استارتاپ‌ها ناچارند برای به‌روزرسانی بسته‌ها و سرورهایشان از وی‌پی‌ان استفاده کنند.»
پیشنهاد‌هایی برای حمایت از نوپاها
عرفانی عنوان می‌کند: «پیشنهادمان این است که دولتی‌ها اینترنت بین‌الملل به استارتاپ‌ها اختصاص دهند و هزینه اینترنت را از ما دریافت نکنند؛ همچنین سرور و تجهیزات را باید در اختیار کسب‌وکارهای آنلاین قرار دهند. دولتی‌ها می‌توانند به مدت یک‌سال از استارتاپ‌ها پول بیمه را دریافت نکنند یا اینکه به‌ازای هر نفـر در لیـسـت بیمـه می‌تــوانـنـد صدمیلیون تومان وام بلاعوض با یک‌سال تنفس پرداخت کنند که این تسهیلات طی سه‌سال پرداخت شود.»او ادامه می‌دهد: «سازمان‌های بزرگ اصفهان و یا صنـایع بزرگ که از توانایی مالی مناسبی برخوردارند می‌توانند با استارتاپ‌ها همکاری داشته باشند؛ ولی به‌طورمعمول کار این سازمان‌ها این است که خودشان اقدام به تأسیس و راه‌اندازی شرکت فناور و دانش‌بنیان می‌کنند.»به گفته عرفانی، دولتی‌ها در گام نخست باید مشکلات رسته‌های مختلف استارتاپ‌ها را تشخیص دهند و سپس برای هرکدام از این کسب‌وکارهای نوپا برنامه‌ریزی کنند تا حمایت‌هایشان گره‌ای از کار این استارتاپ‌ها بازکند.
استارتاپ‌های مستقل را دریابید
هادی ناجی، مدیرعامل «تب پرشیا» نیز یکی دیگر از فعالان استارتاپی است که در اظهارنظرهایش تأکید می‌کند که دولتــی‌هـا بـایـد با استـارتـاپ‌ها مشورت کنـنـد تـا مشـکلات آن‌هـا در بخش‌های مختلف احصا شود. ناجی به اصفهان‌زیبا می‌گوید: «صحبت‌هایی که درباره حمایت از استارتاپ‌ها و بسته‌های حمایتی برای نوپاها مطرح می‌شود، از جنس شعار است. به‌طورمعمول روال به این صورت است که اگر استارتاپ‌ها در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد مستقر باشند تسهیلات دریافت می‌کنند؛ ولی استارتاپ‌های مستقل تسهیلاتی دریافت نمی‌کنند و حمایتی هم نمی‌شوند انتظار می‌رود دولتی‌ها استارتاپ‌های مستقل را نیز به رسمیت بشناسند.» مدیرعامل «تب‌پرشیا» خاطرنشان می‌کند: «دولتی‌ها برای حمایت‌کردن از استارتاپ‌های مستقل مشورتی نمی‌گیـرند. پیشنهـادمـا ایـن است که بـه‌جــای تسهیـل فعـالیــت‌هـای استارتاپ‌ها شرایط این کسب وکارهای نوپا را پیچیده نکنند. به عنوان مثال استارتاپ ما که در حوزه گردشگری فعال است، با چندین وزارتخانه سـروکـار دارد که هـرکـدام از این وزارتخانه‌ها ساز خودشان را می‌زنند و گاهی باید دوندگی‌های زیادی داشته باشیم.»ناجی عنوان می‌کند: «درکمال تأسف حمایت‌هایی که پیش‌تر درخصوص کسب‌وکارهای نوپا مطرح می‌شد هم به جایی نرسید. به عنوان مثال به استارتاپ‌ها اعلام کردند که اگر این کسب‌وکارها بتوانند نیروی انسانی مناسبی جذب کنند، دولت می‌تواند به کارآفرینان تسهیلات بیمه رایگان به مدت دوسال اختصاص دهد. از زمان اعلام این حمایت ما از اداره کار برای دریافت این تسهیلات پیگیری کردیم؛ ولی پاسخشان این بود که این حمایت لغو شده و به جای آن بخشنامه دیگری جایگزین شده بود که با شرط و شروط‌های زیادی مانع از حمایت‌های تسهیل بخش می‌شد.»
