در شرایطی که شرکت‌هایی اروپایی و آمریکایی بازار روسیه را ترک کرده‌اند فــرصت مناسبــی پیــش پـای فعالان اقتصادی اصفهان برای گسترش همکاری‌هایشان با این کشور قرار گرفته است. باوجود رقبایی همچون کشور ترکیه، توصیه کارشناسان این است که ایران نباید برای ورود به بازار روسیه این فرصت طلایی را از دست دهد؛ چراکه با اتمام جنگ اوکراین بخش بزرگی از این فرصت از دست خواهد رفت. توسعه همکاری‌های اقتصادی بین اصفهان و روسیه در دستور کار مسئولان استان قرار گرفته و طی این مدت شاهد حضور هیئت‌های روس در اصفهان بودیم.
اینطور که احسان شهیر، مدیرکل دفترهماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری در اظهــارنظــرهایــش طی گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» به آن اشاره می‌کند، تمامی تفاهم‌نامه‌های اصفهان با روسیه بــراســاس ظــرفیــت‌هــای اصفهـــان و نیازهای این کشور طراحی شده است. باوجود این تفاسیر، این تفاهم‌نامه‌ها در حوزه‌هایی همچون اقتصاد، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، کشاورزی، مدیریت و خدمات شهری، محیط‌زیست و آب، گردشگری، ورزشی، فناوری و دانش‌بنیان انجام می‌شود.
به گفته شهیر، در این حوزه‌ها تعاملات مناسبی با مسکو و سن‌پترزبورگ انجام شده است، یک‌سری رویدادها قبل از تفاهم‌نامه برگزار شده و هیئت‌های روسیه در جمع تجار اصفهان حضور پیدا کردند و پس از آن نیز تفاهم‌نامه با تجار اصفهانی در روسیه برگزار شد؛ ضمن اینکه روسیه لیست تمامی نیازهایش را اعلام کرده است و باوجود جنگ اوکراین و جداشدن مجموعه‌های اروپایی، بازار روسیــه، بازار خــوبی بــرای تجــار ایـــران به‌حســاب می‌آیــد.
سازوکار تبادلات پولی بین ایران و روسیه
اینطور که مدیرکل دفترهماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری اصفهان می‌گوید، سازمان توسعه تجارت چندین سازوکار را برای تبادلات پولی بین دوکشور مشخص کرده است. در این راستا قرار است بیزینس بانک با تعرفه‌ای این کار را انجام دهد؛ همچنین صادرات در قبال واردات و واردات به‌شرط صادرات نیز از رویکردهای دیگری است که قرار است عملیاتی شود. علاوه براین، صندوق ضمانت صادرات نیز برای تعاملات مالی ورود کرده است.
شهیر می‌گوید: «در حوزه مدیریت شهری، تفاهم‌نامه‌ای بین شورای شهر اصفهان و شورای قانون‌گذاری سن‌پترزبورگ انجام‌شده و یک‌ســری تبــادلات تجــربـــه بـــرای شنــاســایی ظرفیـت‌ها و تـوانــایی‌های یکدیگر تعریف شده است و شهرداری و شورای شهر اصفهان پیگیر این موضوع خواهند بود. شهر سن‌پترزبورگ خواهرخوانده شهــر اصفهــان اســـت و از ظـــرفیـــت خــواهرخوانــدگی بــرای تــوسعــه شهــر اصفهـان استفــاده می‌شـود.
محصولات مزیت‌دار اصفهان برای صادرات
فعالان بخش خصوصی نیز در اظهاراتشان به ظرفیـت‌هایـشان استـان بـرای توسعـه همکاری با کشور روسیه اشاره کرده‌اند؛ تا جایی که مسعود گلشیرازی، رئیس اتاق بازرگانی اصفهان روی آن دسته از کالاهای صنعتی اصفهان که موردنیاز بازار روسیه هستند انگشت گذاشته و اینطور گفته است:«روسیه باوجود صنعتی‌بودن نیازمند بسیاری از کالاها از جمله قطعات یدکی، موادغذایی و صنایع ساختمانی است که عمده نیازهای این کشور با مزیت‌های تولیدی استان منطبق است.» از سوی دیگر کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه نیز صادرات محصولات نساجی، مصالح ساختمانی، محصولات غذایی و خدمات آی تی را از اصفهان به کشور روسیه مزیت‌دار اعلام کرده است.
ضرورت بسترسازی منطقه‌ای برای توسعه همکاری‌ها
بستــرســازی منطقــه‌ای برای تبــادلات اقتصــادی بــا کشــورهـــای همسایــه، پیشنهادی است که نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی ارائه می‌دهد تا این همکاری‌ها توسعه پیدا کند و پایداری داشته باشد. در این باره مهدی طغیانی به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «در بعد همکاری‌های منطقه‌ای و استانی در کشور ضعف داریم. در کمال‌تأسف تاکنون ارتباطات بین‌المللی که در کشور تعریف‌شده روی ارتباطات ملی بوده و همکاری‌های منطقــه‌ای ضعیــف یا محدود بــوده است؛ به عنوان مثال استان سیستان و بلوچستان با بلوچستان پاکستان همکاری داشته است.
مهدی طغیانی تصریح می‌کند: «در حوزه‌های مختلف صنعت، کشاورزی و خدمات هم مازاد تولید داریم و هم اینکه نیازهایی داریم که باید از کشورهای خارجی تأمین شود.به عنوان مثال، صنعت استان در بسیاری از حوزه‌ها صادرکننده است؛ ولی از لحاظ منطقه‌ای، بسترسازی نشده تا بتواند بازارهای جدید پیدا کند.»
طغیانی بیان می‌کند: «کشورهای همسایه بازار بزرگی دارند که می‌تواند فرصت مناسبی برای همکاری‌های اقتصادی باشد؛ ولی سهم ایران از این بازار ناچیز است؛ همچنین این الزام وجود دارد که روی شناخت بازارها سرمایه‌گذاری انجام شود تا هم توانایی خودمان را احصا کنیم و هم بازار کشورهای روسیه را شناسایی و سپس با استفاده از ابزارهایی همچون سفر اهداف تجاری را پیاده سازی کنیم. در کنار شناخت بازارها بــاید حلقه‌هــای مفقــوده همکــاری‌ها نیــز شناسایی شود.»
فرصت محدود اصفهان برای توسعه روابط تجاری با روسیه
همان‌طورکه فرصت‌های تجاری برای همکاری با روسیــه باید شنــاســایی شود، برنامه‌ریزی برای برطرف‌کردن تهدیدها نیز دارای اهمیت است؛ این موضوعی است که کارشناسان تجاری روی آن تأکید دارند. مشاور کمیسیون تجارت، خدمات و ارتباطات اتاق بازرگانی اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «از بین 500 شرکت برتر دنیا که توسط مجله فورچون مشخص شده‌اند تقریبا 300 شرکت در بازار روسیه فعالیت داشتند که هم‌زمان با جنگ اوکراین حدود 70درصد این شرکت‌ها بازار روسیه را ترک کردند که این شرکت‌ها بیشتر آمریکایی و اروپایی بودند.
درواقع هم‌زمان با جنگ اوکراین و تحریم کالاهای مختلف ازسوی اتحادیه اروپا و آمریکا، فرصتی برای ایران فراهم شده تا بتواند محصولاتش را به روسیه صادر کند.» علیرضا جاوری ادامه می‌دهد: «برای ورود به بازار روسیه باید ویژگی محصولات صادراتی ایران مشابه با ویژگی محصولات صادراتی شرکت‌های اروپایی و آمریکایی باشد؛ چون شرکت‌های ایرانی قرار است با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی که پیش از جنگ اوکراین در بازار این کشور حضور داشتند رقابت کنند.»
دردسر موازی‌کاری نهادها
جاوری عنوان می‌کند: «در حال حاضر فرصت طلایی برای همکاری با روسیه را به واسطه جنگ اوکراین به دست آوردیم؛ ولی با تمام‌شدن جنگ، بخش بزرگی از این فرصت از دستمان می‌رود. همین الان نیز ترکیه با قدرت به‌دنبال ورود به بازار روسیه است تا جای شرکت‌های اروپایی و آمریکایی را بگیرد. باوجود این تفاسیر، ما فرصت محدودی برای ورود به بازار روسیه داریم. این فعال تجاری خاطرنشان می‌کند: «پیش‌تر تجربیاتی در زمینه همکاری با کشورهای خارجی داشتیم که در کمال‌تأسف با موازی‌کاری نهادهای مختلف مواجه شدیم؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود یک تولیت برای ورود به بازار روسیه وجود داشته باشد و همگان فقط از این تولیت هم اطلاعات و هم دستور بگیرند.»
دفاتر منطقه‌ای راه‌اندازی کنیم
جاوری بیان می‌کند: «برای توسعه روابط اصفهان و روسیه نیاز به راه‌اندازی دفاتر منطقه‌ای داریم. درواقع باید دفتر منطقه‌ای ایران در اوراسیا راه‌اندازی شود. اگر این دفتر منطقه‌ای دولتی باشد، طبیعی است که با تغییر دولت سیاست‌هایش تغییر می‌کند و اگر هم خصوصی باشد، به‌دلیل حاکم‌بودن اقتصاد دولتی در کشور ما به هرحال نیاز است که دولتی‌ها حمایت لازم را داشته باشند. با این وجود، بهتر است نهاد واسطی مانند اتاق بازرگانی ایجاد شود که هم طرف بخش خصوصی و هم طرف بخش دولتی را داشته باشد.
مشــاور کمیسیون تجــارت، خدمــات وارتباطات اتاق بازرگانی اصفهان تأکید می‌کند: «برای توسعه روابط اقتصادی اصفهان با روسیه هم باید فرصت‌ها را مدنظر قرار دهیم و هم اینکه تهدیدها را در نظر بگیریم و به اعتقاد بنده بیشتر از فرصت‌ها باید روی تهدیدها تمرکز کنیم. یکی از تهدیدهای روابط اقتصادی اصفهان با روسیه، چالش حمل و نقل است که در حوزه‌های ریلی، جاده‌ای و هوایی وجود دارند.»
چالش‌های حمل و نقل برای توسعه همکاری‌ها
جاوری ادامه می‌دهد: «در حوزه کشاورزی چالش حمل و نقل هم در حوزه هوایی و هم دریایی و هم ریلی وجود دارد و در لجستیک سایر محصولات نیز بخش حمل و نقل مشکل دارد. در کمال تأسف برخی مواقع تا یک‌سال کالاهای صادراتی در مبادی ورودی یا مبادی خروجی معطل می‌ماند و این منجر به ناخرسندی واردکنندگان می‌شود.» مشاور کمیسیون تجارت، خدمات و ارتباطات اتاق بازرگانی اصفهان می‌گوید: «روسیه به‌دنبال استمرار واردات کالاها با یک کشور و همچنین واردکردن حجم بالایی از یک محصول است؛ بنابراین انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان باید تولیت کار را با تجمیع کالاهایی که قرار است صادر شوند و از سوی دیگر ضمانت‌های استمرار صادرات، در دست بگیرد.»
چالش تبادلات پولی
جاوری اذعان می‌کند: «مبادلات پولی چالش بعدی همکاری‌های اقتصادی اصفهان با روسیه به‌شمار می‌رود که باید در این راستا برنامه‌ریزی های لازم انجام شود. درواقع باید به‌دنبال حکمرانی ریال در این جابه‌جایی پول باشیم. در چندسال اخیر باتوجه به جنگ اوکراین، ارزش پول ملی روسیه افزایش پیدا کرده و این در حالی است که در شرایط تورم، ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند.» او می‌افزاید: «صادرکننده روسی وقتی صادر می‌کند، طلب روبل می‌کند، به جای اینکه طلب دلار کند؛ بنابراین فعالان اقتصادی ما به جای اینکه طلب دلار بکنند، باید پولشان را به ریال دریافت کنند.
در این حالت ارزش پول ملی افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر باید ضمانت‌های مناسب برای صادرات داشته باشیم. در این راستا باید صندوق ضمانت صادرات در زمینه کاهش ریسک تجاری اعتمادسازی کند.»مشــاور کمیــسیــون تجــارت، خدمــات و ارتباطات اتاق بازرگانی اصفهان خاطرنشان می‌کند: «شرکت‌های اروپایی وارداتشان را از روسیه کاهش داده‌اند و تولیدکنندگان روسیه الان به‌دنبال بازارهای صادراتی هستند و این امکان وجود دارد که آن‌ها نیز به بازار ما وارد شوند و تراز تجاری ما را منفی کنند. هم‌زمان با انعقاد تفاهم‌نامه تجارت آزاد ارواسیا، این امکان برای آن‌ها فراهم می‌شود؛ بنا براین ایران باید از این فرصت کم برای صادرات استفاده کند.»
