به گزارش اصفهان زیبا؛ اعمال تحریم‌های غرب علیه ایران به شیوه‌های مختلف با هدف تأمین اهداف سیاسی، اگرچه ساختارهای اساسی کشور در حوزه اقتصاد را تحت‌تأثیر خود قرار داد و نتیجه آن به شکل تورم، بی‌ثباتی نرخ ارز، کاهش ارزش پول ملی، بیکاری، کاهش تجارت خارجی و… نمود پیدا کرد، تا اندازه‌ای اما به تقویت دیگر بعدها از لحاظ خودکفایی و خودباوری نیز کمک کرد.
به اعتقاد تحلیلگران در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها، حرکت به سمت اصلاح ساختارهای اقتصادی با اجرای رویکرد اقتصاد مقاومتی، عدم وابستگی به فروش نفت و درعین‌حال تقویت روابط با کشورهای مستقل از راهکارهای مؤثر در برون‌رفت از تحریم‌هاست و اجرای آن‌ها می‌تواند به‌نوعی از اثرات مثبت تحریم‌ها برای ایران به‌شمار رود؛ رویکردهایی که البته اتکای کامل به آن‌ها نباید ما را از اجرای دیپلماسی مؤثر برای رفع تحریم‌ها غافل کند و درعین‌حال که به سمت اصلاح ساختارهای اقتصادی و مقاوم‌سازی اقتصاد داخلی می‌رویم، باید با یک راهبرد اساسی در راستای حذف تحریم‌های حداکثری که سال‌هاست اقتصاد کلان کشور را هدف قرار داده است، گام برداریم؛ آنچه که در آستانه انتخابات هشتم تیر، مطالبه مردم از رئیس‌جمهور آینده نیز به‌شمار می‌رود و درعین‌حال ازجمله وعده‌های برخی کاندیداهای این دوره ریاست‌جمهوری با این منطق است که اثر تحریم‌ها معیشت مردم را تحت‌تأثیر قرار داده و دیپلماسی رفع تحریم‌ها را نباید به فراموشی سپرد.
«اصفهان‌زیبا» در همین رابطه با سید امیر سامع، نایب‌رئیس و رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان و محمد واعظ برزانی، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصادی دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو نشست و صحبت‌های آن‌ها را در خصوص شرایط کنونی اقتصاد ایران در سایه تحریم‌ها و خودکفایی کشور در این فضا شنید که در ادامه، خلاصه‌ای از اظهارات آن‌ها را می‌خوانید.
روند توسعه اصفهان در فضای تحریم‌ها خوب است
سید امیر سامع (عضو شورای اسلامی شهر اصفهان) رویکرد تحریم‌ها علیه کشورمان با هدف ایجاد وابستگی ایران به غرب، با اینکه سال‌هاست اقتصاد کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده، در مقابل اما بعد خودباوری و خوداتکایی را در ایران تقویت کرده و به‌نوعی باعث رشد و شکوفایی در برخی زمینه‌های فرهنگی، علمی و آموزشی شده است.
در این شرایط این موفقیت‌ها با اینکه باعث افزایش روحیه اعتمادبه‌نفس، روحیه خودباوری و روحیه اتکا به ظرفیت‌های داخلی می‌شود، نباید ما را از تعامل و ارتباط با دنیای خارج غافل کند. به عقیده بنده، تحریم‌ها اگر در ابتدای راه صدمات فراوانی را به‌همراه داشت، پس از مدتی در حوزه‌های فنی، علمی و تکنولوژی رشد و توسعه ایجاد کرد و به‌نوعی، کارآمد هم بود. دین اسلام دراین‌خصوص به ما گوشزد کرده است که انسان با توکل به خدا و تلاش می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های خود به نتیجه برسد.
تحریم‌های اقتصادی غرب، ایران را در استفاده از ظرفیت‌های درونی فعال کرد. این موضوع را می‌توان در حوزه‌های گردشگری و تفریحی، فنی و عمرانی و… شهر اصفهان به‌خوبی مشاهده کرد. هم‌اکنون تأمین بسیاری از تجهیزات قطارشهری، اتوبوس‌رانی یا حتی حوزه‌های گردشگری و تفریحی همچون شهربازی و تله‌کابین با استفاده از تولیدات داخلی صورت می‌گیرد؛ شرایطی که باعث شد تا حدودی خود را باور کرده و به تولیدات و خدمات داخلی اعتماد کنیم.
اصفهان با داشتن ظرفیت‌های غنی در حوزه‌های مختلف توانست در شرایط ضروری به تأمین نیازهایی که پیش‌ازاین از خارج وارد می‌شد، بپردازد؛ به‌عنوان‌مثال، در حال حاضر تجهیزات ما در حوزه حمل‌ونقل پسماند با تکنولوژی غرب رقابت می‌کند. پیش‌ازاین برخی از این تجهیزات از خارج وارد می‌شد و حالا اما با استفاده از تولیدات داخلی پیش می‌رود.
زمانی ۱۰۰درصدتأمین تجهیزات آتش‌نشانی ما با خارج از کشور بود و هم اکنون همان تجهیزات با رعایت استانداردها، داخلی هستند. مثال دیگری که می‌توان در این باره زد، به سیستم حوزه تصفیه پساب اصفهان برمی‌گردد. این سیستم در سال ۹۰ کاملا اروپایی بود؛ چراکه مشابه ایرانی برخی از تجهیزات این حوزه وجود نداشت؛ درحالی‌که آخرین تصفیه‌خانه‌ای که اخیرا در اصفهان راه‌اندازی شده، کاملا ایرانی است. امروزه کل خدمات ناوگان شهری ازجمله تجهیزات مکان‌یابی ما در این بخش ایرانی هستند.
امکان ردیابی اتوبوس‌ها توسط مردم اصفهان، به‌وسیله یک شرکت ایرانی ایجاد شده است؛ همچنین سیستم آتش‌نشانی ما با اینکه می‌توانست پهپادهای خود را با مشابه چینی ارزان‌تری تأمین کند، از پهپادهای ساخت ایران استفاده می‌کند؛ آن‌طور که با حمایت مدیریت شهری، قراردادی با یک شرکت دانش‌بنیان بسته شد و حالا چند ماه است که نمونه ایرانی این پهپادها با داشتن دوربین‌های مختلف حرارتی و موقعیت‌یاب در حال فعالیت است. همه این پیشرفت‌های ما به فضای تحریم‌ها برمی‌گردد، فضایی که باعث شد از ظرفیت شرکت‌های داخلی خود استفاده کنیم.
از ظرفیت‌های بالقوه اصفهان در فضای تحریم‌ها استفاده شود
محمد واعظ برزانی (عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان) با شروع دور جدید تحریم‌های حداکثری آمریکا علیه ایران، راهبرد فشار حداکثری به اجرا گذاشته شد؛ اصطلاحی که دارای سه تأکید است، تأکید بر واژه راهبرد، تأکید بر واژه فشار و تأکید بر واژه حداکثری.
معنا و مفهوم این سیاست این است که دولت ایالات متحده آمریکا سعی می‌کند حداکثر تلاش خود را برای اجرای این سیاست اعمال کند. به عبارتی، محور سیاست خارجی آمریکا در بخش اقتصادی و غیراقتصادی دررابطه‌با ایران؛ توسط آمریکا یا متحدانش، بیشترین فشار اقتصادی ممکن علیه کشورمان است.
به تعبیر ساده‌تر، هدف دولت آمریکا از اجرای این سیاست، قراردادن اقتصاد ایران در شرایط شبه‌قحطی است؛ شرایطی که در آن، عمده خانوارهای ایرانی در فکر زنده‌ماندن و بیمارنبودن باشند، نه بالاتر. اما درباره اینکه اقتصاد ایران چه عکس‌العملی در مقابل این سیاست از خود بروز داد، باید گفت که اقتصاد ایران قطعا تحت‌فشار جدی قرار گرفت؛ اما تنها طی دو سال نرخ رشد اقتصاد ایران منفی شد و پس از آن، فشار بر تولید ملی ما مهار و حتی این فشار متوقف هم شد.
از ۱۴۰۰ رشد اقتصادی مثبت در کشور ظاهر شد؛ به‌طوری‌که این نرخ رشد افزایش پیدا کرد و در سال گذشته (سال ۱۴۰۲) ایران جزو ۱۰ کشور دارای بالاترین نرخ رشد اقتصادی در جهان قرار گرفت. در یک ارزیابی ساده از راهبرد فشار حداکثری با قاطعیت می‌توان گفت که این راهبرد آمریکا در اعمال تحریم‌ها علیه ایران شکست خورد، شکستی که نتیجه سیاست‌های مقابله‌ای و همچنین بنیان‌ها و ویژگی‌های اقتصاد ایران است. اما نکته مهم این است که اولا، این تحریم‌های حداکثری چه آثاری به جای گذاشت و ثانیا، هم‌اکنون اقتصاد ایران از چه موقعیتی برخوردار است.
به طور خلاصه، راهبرد فشار حداکثری باعث افت تولید طی دو سال در اقتصاد ایران، افزایش جمعیت زیرخط فقر، بالارفتن نرخ بیکاری، تعطیلی هزاران واحد اقتصادی و ایجاد اختلال جدی در تجارت خارجی ایران به‌خصوص صادرات نفت خام شد.
ازطرف دیگر، اما اقتصاد ایران از یک موقعیت پیشرفت درون‌زا هم در این فضا برخوردار شد که تا حدودی از این موقعیت استفاده کرد و امید است طی سال‌های آینده بیشتر از این فضا استفاده کند؛ همچنین سلسله اقدامات انجام‌شده باعث شد درصد جمعیت زیر خط فقر طی دو سال اخیر کاهش، رشد اقتصادی ایران افزایش و الگوی توزیع درآمد تااندازه‌ای بهبود پیدا کند و تجارت خارجی ایران نسبت به قبل رونق یابد؛ به‌طوری‌که طبق آمار گمرک ایران در فروردین سال جاری نرخ رشد تجارت خارجی ایران ۴۸ درصد نسبت به سال قبل افزایش پیدا کرده و درعین‌حال فروش صادرات نفت خام و میعانات نیز افزایش یافته است.
هم‌اکنون آثار شدید ناشی از راهبرد فشار حداکثری تقریبا رفع شده است؛ اما سرعت پیشرفت اقتصادی ما به‌طوری‌که همراه با گسترش عدالت اقتصادی باشد، در حد انتظار نیست. به عبارت ساده‌تر، اکنون اقتصاد ایران وارد دوران رونق شده است؛ اما شدت این رونق و آثار گسترده مورد انتظار از آن همچنان برقرار نیست.
هرچند اقتصاد ایران بر اساس کمترین پیش‌بینی‌ها در 2024 با نرخ رشد اقتصادی سه و دو دهم‌درصد خواهد بود که یک‌درصد از میانگین نرخ رشد اقتصادی پیش‌بینی‌شده برای جهان بالاتر است، ظرفیت جهش نرخ رشد اقتصادی ایران همچنان به‌اندازه مورد انتظار نرسیده است.
از طرف دیگر، شاخص‌های نشان‌دهنده توزیع درآمد از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند؛درواقع با وجود خنثی‌شدن سیاست تحریمی و حرکت در جاده پیشرفت، سرعت و ابعاد این حرکت در سطح مورد توقع نیست. همه این شاخص‌ها کم‌وبیش برای استان اصفهان هم برقرار است؛ بااین‌حال ما اما در سطح استان اصفهان از ظرفیت‌های بالقوه برای رسیدن به جهش رشد اقتصادی استفاده نکرده‌ایم؛ به‌عنوان‌مثال، همچنان صدها واحد اقتصادی نیمه‌ساخته در شهرک‌های صنعتی استان وجود دارند که چنانچه این واحدهای اقتصادی به بهره‌برداری برسند، یک موج جدید اشتغال، تولید و صادرات برای استان به همراه خواهند داشت.
