به گزارش اصفهان زیبا؛ رهنان یکی از محله‌ها قدیمی قرارگرفته در منطقه ۱۱ شهرداری اصفهان است که به محله‌های طاحونه، ماشاده، زاجان، درب میدان و محله جهانشاه تقسیم‌بندی می‌شود. «ماشاده» بزرگ‌ترین محله رهنان است که به علت قرارگیری در بافت مرکزی شهر و وجود مسجد جامع و حمام قدیمی رهنان، ضرورت پرداخت به آن را دوچندان می‌کند.
برای آشنایی با این محله به سراغ محمدحسن یاری، نویسنده کتاب «رهنان، دیار هزارساله» رفتم و از او در رابطه با کتاب پرسیدم. او در ارتباط با چگونگی شکل‌گیری این کتاب می‌گوید: «نوشتن کتاب “رهنان، دیار هزارساله ” بر اساس تاریخ مستندی که در دسترس بود و تحقیق و پژوهش آن به مدت شش‌سال طول کشید. درنهایت در سال ۹۱ به چاپ رسید و در دسترس عموم قرار گرفت.» او با اشاره به تاریخ بسیار پربار رهنان که در حال حاضر در منطقه ۱۱ شهرداری اصفهان قرار دارد، می‌افزاید: «حمام و مسجد جامع رهنان بخش اعظم تاریخ این محله را در برگرفته است.»
این نویسنده ادامه می‌دهد: «در کتاب‌های تاریخی بیان‌شده که واژه رهنان از دوعبارت ده و رنان تشکیل یافته است که بسیاری از بومیان این محله با پسوند رنانی شناخته می‌شوند.»
او به محله‌های رهنان اشاره می‌کند و می‌گوید: «محله‌های معروف رهنان شامل ماشاده، طاحونه، زاجان، جهانشاه و محله درب میدان است.»
ماشاده یا ماشاءالله‌ده
یاری در رابطه با محله ماشاده، می‌گوید: «ماشاده بزرگ‌ترین محله رهنان است که نام آن از تغییر واژه ماشاءالله نشئت گرفته است؛ بنابراین ماشاده، ده یا روستای پربرکتی بوده که از مزارع گندم پربرکتی برخوردار بوده است.»
رهنان و تأمین نان مردم اصفهان
نویسنده کتاب «رهنان، دیار هزارساله» به واژه رهنان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «رهنان هم اشاره به نان و گندم پربار این محل دارد. در این مکان کشتزارهای گندم بسیار زیاد بوده و عمده نان و گندم شهر اصفهان از اینجا تأمین می‌شده؛ بنابراین واژه نانی که ره دارد اشاره به برکت است.»
او به بزرگان بسیاری که در قرن ۴ و ۵ هجری در محله رهنان زندگی می‌کردند اشاره و خاطرنشان می‌کند: «بسیاری از محدثین، فقها و بزرگان دینی در این محل زندگی می‌کردند که دارای پسوند فامیلی ماشاده و رهنان هستند؛ مانند ابن ماشاده، عبدالله بن ماشاده. به عبارتی اینجا مکانی بوده است که بسیاری از بزرگان دینی و اندیشمندان در آن تحصیل می‌کردند.»
مسجد جامع و سقاخانه قدیمی آن
یاری به مسجد جامع محله اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در داخل مسجد یک سقاخانه قرار دارد که بر روی سنگ آب آن سال ۱۱۱۲ هجری قمری حک شده است. این مکان در میان اهالی بسیار معروف بوده و بسیاری به آن عقیده داشتند؛ حتی در گذشته در این مکان آش می‌پختند.»
حمام و آثاری از دوره زندیه و صفویه
نویسنده کتاب «رهنان، دیار هزارساله» در ارتباط با حمام بزرگ این محل، می‌گوید: «در این حمام آثاری مربوط به دو دوره زندیه و صفویه مشاهده می‌شود. آنچه در کتاب‌های تاریخی آمده است اشاره به دو حاکم بزرگ شهر اصفهان دارد که هر دو اهل رهنان بودند و این حمام و مسجد از آثار تاریخی ساخته‌شده توسط این افراد است.»
او به دوره صفویه و حاکم رهنانی شهر اصفهان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «این فرد مدتی حاکم شهر اصفهان بود؛ اما بعدها به علت اینکه مذهب او شیعه بوده است، به شهادت می‌رسد.»
تولد شاه‌طهماسب صفوی در محله جهانشاه
یاری بعد به دوران صفویه و داستان تولد شاه‌طهماسب صفوی اشاره می‌کند و می‌گوید: «نقل است شاه اسماعیل صفوی در زمان بازگشت از سفر نجف، به‌علت بارداری همسر خود، در رهنان اُتراق می‌کند. درنهایت شاه‌طهماسب صفوی در محله رهنان متولد می‌شود. محله جهانشاه امروزی هم برگرفته از محل تولد شاه‌طهماسب است.»
او ادامه می‌دهد: «سال‌ها پس از تولد شاه‌طهماسب به‌منظور تشکر از مردم رهنان، فردی به نام امیر یوسف رهنانی حاکم اصفهان می‌شود. او پایه‌گذار اصلی حمام و مسجد جامع رهنان است و بعدها در زمان زندیه، آقامحمد رهنانی که حاکم شهر اصفهان بوده است، آن‌ها را تکمیل می‌کند.»
قدیمی‌ترین حمام اصفهان در محله رهنان
این محقق به حمام تاریخی رهنان اشاره می‌کند و می‌گوید: «این حمام بزرگ‌ترین حمام تاریخی شهر اصفهان است. در حال حاضر در حال بازسازی است تا بتوان از آن با همان سبک قدیمی و سنتی بهره‌برداری کرد.»او در رابطه با چگونگی تأمین‌کننده آب حمام و مزارع این محله بیان می‌کند: «بسیاری از این مزارع از مادی‌های نیاصرم، مادی کی و مادی رهنان سیراب می‌شدند. آب حمام هم توسط چاه عمیقی که در آنجا قرار داشته است تأمین می‌شد.»او به گاوی که برای برداشت آب در این حمام قرار داشته اشاره می‌کند و می‌افزاید: «دلو آبی بر روی گاو می‌بستند و گاو در سرازیری به سمت چاه حرکت می‌کرد و دلو را پر از آب می‌کرد. به عبارتی آب را از چاه بیرون می‌کشید. این آب می‌آمد و در این حمام قرار می‌گرفت و درنهایت برای استفاده گرم می‌شد.»
حمام، مرکز مراسم محلی
یاری حمام را مرکز مراسم رهنان معرفی می‌کند و می‌گوید: «در این حمام چهار ایوان قرار داشت که هرکدام از ایوان‌ها مخصوص یکی از محله‌ها بود. ساکنان هر محل در ایوان خود قرار می‌گرفتند و بعد از تعویض لباس، وارد خزینه شده و حمام می‌کردند؛ ضمن اینکه بسیاری از مراسم عروسی و حنابندان و حتی بیرون‌آوردن رخت عزا، جشن‌های تولد و ختنه‌سوران در این مکان انجام می‌گرفت.»
از او درباره مسجد جامع می‌پرسم که چنین توضیح می‌دهد: «این مسجد در زمان صفویه با دستور آقامحمد رهنانی تعمیر می‌شود؛ اما آثاری از دوره سلجوقیان نیز در آن مشاهده می‌شود. با این حال تخمین قدمت اصلی آن ملزم به نمونه‌برداری و کاوش‌های باستان‌شناسی است. آنچه مسلم است سردر قدیمی مسجد جامع است که آثار گچ‌بری‌های دوره سلجوقی در آن مشاهده می‌شود. این سردر به دلیل تعمیرات، پوشیده شده و متأسفانه دیده نمی‌شود.»
اشتباه محاسبات علمی و دوقبله در مسجد جامع
نویسنده کتاب «رهنان، دیار هزارساله» در ارتباط با محراب مسجد جامع و باوری که درباره آن در بین مردم محل رواج دارد، می‌گوید: «برخی معتقدند که محراب مسجد جامع به سمت بیت‌المقدس بوده و بعدها که قبله تغییر یافته، این محراب تخریب شده است؛ درحالی‌که اگر به قدمت مسجد توجه کنید، متوجه می‌شوید که این مکان سال‌ها بعد از تغییر قبله مسلمانان ساخته شده و علت اصلی وجود این محراب، اشتباه محاسبات علمی در تعیین درست قبله بوده است.»
