به گزارش اصفهان زیبا؛ درحالی که سومین اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در تهران با حضور بیش از ۵۰ مقام عالی‌رتبه از کشورهای مختلف قاره آفریقا در حال برگزاری است، اصفهان نیز در راستای توسعه روابط اقتصادی با کشورهایی از این قاره در روزهای پیش رو، میزبان هیئتی آفریقایی در چارچوب این اجلاس است تا از نزدیک ظرفیت‌های خود را در زمینه‌های مختلف به آن‌ها معرفی کند. مسعود برهمن، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و آفریقا، با تأکید بر اهمیت بهره‌برداری هدفمند اصفهان از این فرصت و همچنین با اشاره به ظرفیت‌های وسیع قاره آفریقا در حوزه‌های زیرساختی، معدنی و کشاورزی، معتقد است که این قاره، سرزمین فرصت‌های ناشناخته است و ایران، به‌ویژه استان‌هایی مانند اصفهان، می‌توانند با طراحی برنامه‌های تخصصی، سهم قابل‌توجهی از بازار روبه‌رشد آفریقا به دست آورند. برهمن همچنین بر لزوم تأسیس شعبه‌ای از اتاق مشترک ایران و آفریقا در اصفهان و برگزاری نمایشگاه‌های دائمی در کشورهای آفریقایی به‌عنوان راهکارهایی برای گسترش پایدار روابط اقتصادی تأکید می‌کند. در گفت‌وگوی اختصاصی با رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا، ظرفیت‌های اقتصادی فراوان قاره آفریقا و ظرفیت‌های بی‌نظیر اصفهان در جذب سرمایه‌گذاری و تقویت همکاری‌های تجاری با کشورهای آفریقایی را موردبررسی قرار دادیم.
به نظر شما برگزاری اجلاس‌هایی چون اجلاس ایران و آفریقا و البته حضور اقشار مختلف کشورهای آفریقایی در اصفهان چه آورده‌ای برای شهر اصفهان و ایران از بعد اقتصادی به همراه خواهد داشت؟
در ابتدا باید بگویم که برگزاری اجلاس‌هایی همچون اجلاس ایران و آفریقا، اقدام بسیار مثبتی است. با این حال برخلاف اعتقاد برخی، من با برگزاری هم‌زمان این رویدادها با اکسپو تهران موافق نیستم؛ زیرا زمانی که این هیئت‌ها وارد اصفهان می‌شوند و در این شهر جلسات و بازدیدهایی برگزار می‌کنند، احتمال اینکه این گفت‌وگوها منجر به انعقاد توافقات یا قراردادهایی شود، بسیار پایین است. درواقع با توجه به ظرفیت‌های بسیار خوبی که استان اصفهان دارد، این امکان وجود داشت که در طول سال هیئت‌های تخصصی آفریقایی را دعوت کنیم و هم‌زمان هیئت‌هایی تخصصی از اصفهان به آفریقا اعزام شوند. در این زمینه، ما نیز به‌خوبی از ظرفیت‌های کشورهای آفریقایی آگاه هستیم و می‌توانیم این اطلاعات را در اختیار استان قرار دهیم تا هیئت‌ها و فعالیت‌های تجاری به‌خوبی نتیجه دهد.
در حال حاضر چه ظرفیت‌هایی در روابط تجاری ایران و آفریقا وجود دارد و سهم اصفهان از تجارت با آفریقا چه اندازه است؟
زمینه‌های زیادی برای فعالیت در آفریقا وجود دارد؛ به‌عنوان‌مثال می‌توانیم زیرساخت‌هایی از قبیل زمین، سوله، برق، مجوزها و تضمین سرمایه‌گذاری را در اختیار آن‌ها بگذاریم و در مقابل، نیازهایی که دارند مانند راه‌اندازی کارخانه‌ها و پروژه‌های صنعتی را برطرف کنیم؛ همچنین می‌توانیم مواد معدنی ارزشمندی همچون طلا، لیتیوم و تیتانیوم را که کشور به‌شدت به آن‌ها نیاز دارد، از آفریقا وارد کنیم. ازجمله ظرفیت‌هایی که می‌توان از آفریقا معرفی کرد، صادرات تقریبی یک‌میلیارد دلار به ایران است؛ همچنین حدود ۳۰۰میلیون دلار واردات از آفریقا به کشور داریم. این تجارت در زمینه‌های مختلفی انجام می‌شود؛ اما بخش زیادی از آن شامل فولاد و محصولات فولادی است که اصفهان یکی از استان‌های فعال در این حوزه به شمار می‌رود. علاوه بر این، بخش بزرگی از واردات آفریقا به ایران، فرآورده‌های پالایشگاهی است که بازهم اصفهان سهم زیادی در آن دارد.
از چالش‌های موجود در مسیر توسعه روابط تجاری بین ایران و کشورهای آفریقایی بگویید و اینکه برای رفع آن‌ها چه اقداماتی انجام شده است.
در این مسیر موانعی وجود دارد که عبارت‌اند از:
کشتیرانی: برای گسترش روابط تجاری با قاره آفریقا، باید محورهای حمل‌ونقل دریایی در مناطق جنوب، غرب و شمال کشور توسعه یابد.
ضمانت‌نامه‌های بانکی: به دلیل شرایط تحریم، ضمانت‌نامه‌های بانکی صادرشده از سوی شرکت‌های ایرانی در قاره آفریقا موردقبول قرار نمی‌گیرند و این مسئله می‌تواند موانع جدی ایجاد کند.
هزینه‌های گزاف پرواز: به‌دلیل فاصله جغرافیایی، سفرهای هوایی به آفریقا هزینه گزافی دارند. درصورتی‌که کمک‌هزینه‌ای برای کاهش این هزینه‌ها در نظر گرفته شود، می‌تواند به تسهیل ارتباطات تجاری کمک کند.
ردوبدل‌کردن پول: مشکل اصلی در این زمینه به شرایط تحریم مربوط می‌شود که بر فرآیند انتقال پول تأثیرگذار است. با این حال، با وجود این چالش‌ها، کارها در حال انجام است و متوقف نشده‌اند؛ اما اگر دولت چاره‌ای برای رفع این موانع بیندیشد یا حداقل در جهت تسهیل آن‌ها گام بردارد، می‌تواند به حضور بیشتر و جدی‌تر تجار آفریقایی در ایران کمک شایانی کند.
کدام بخش‌های اقتصادی ایران و اصفهان برای بازارهای آفریقایی جذاب‌تر هستند و چه محصولاتی می‌توانند به این بازارها وارد شوند؟
در قاره آفریقا صنایع پیشرفته و به‌تبع آن، تولیدات گسترده‌ای وجود ندارد؛ چراکه این قاره ازنظر توسعه صنعتی عقب‌افتاده‌ترین قاره است. تعداد تولیداتی که قادر به تبدیل‌شدن به محصول نهایی هستند، بسیار محدود است و بیشتر آن‌ها در بخش کشاورزی متمرکز هستند؛ چراکه ۸۰درصد فعالیت‌ها در این قاره بر روی کشاورزی متمرکز است. ازجمله تولیدات اصلی این قاره می‌توان به قهوه، چای، دانه کاکائو، کل کاکائو، کائوچو، پنبه، دانه‌های روغنی و… اشاره کرد که بسیاری از این محصولات تحت‌کنترل کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار دارند؛ اما در تمامی زمینه‌های صادرات کالا، آفریقا ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد.
حتی در زمینه انتقال تکنولوژی، به‌ویژه تکنولوژی‌هایی که ممکن است در ایران چندان های‌تک نباشند یا کشور ما در تلاش برای به‌روزکردن آن‌هاست، می‌توانند برای قاره آفریقا مفید واقع شوند؛ به‌عنوان‌مثال می‌توان تکنولوژی‌های برخی از شرکت‌های مستقر در شهرک‌های صنعتی ایران که طبق آمار بخشی از آن‌ها بلااستفاده مانده یا با ظرفیت کم به کار گرفته می‌شود، به آفریقا انتقال داد. یکی از ظرفیت‌های برجسته‌ای که در اصفهان وجود دارد، کارخانه‌ها و تولیدکنندگان مواد اولیه است که می‌توانند در قبال آن‌ها تهاتر انجام دهند؛ به این معنا که می‌توان کالا، تکنولوژی یا پروژه‌های مختلفی مانند راه‌سازی، سدسازی، ساخت‌وسازهای مسکونی، شهرک‌های صنعتی و انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی آبی، بادی و خورشیدی را به آفریقا صادر کرد و در قبال آن، مواد اولیه موردنیاز کارخانه‌ها را به ایران وارد کرد؛ همچنین زمینه‌های بسیاری در دیگر حوزه‌ها ازجمله حوزه درمان و پزشکی، معدن، کشاورزی و ماشین‌آلات، نفت و گاز، پتروشیمی، لوازم‌خانگی و… نیز وجود دارد که بحث درمورد آن‌ها بسیار گسترده است.
در حوزه دیپلماسی اقتصادی، سفارتخانههای ایران در آفریقا چه نقشی می‌توانند در تسهیل روابط تجاری ایران و اصفهان با این قاره ایفا کنند؟
مجموعه دیپلماسی در زمان آیت‌الله شهید رئیسی به‌طور قابل‌توجهی فعال شد و ما توانستیم در دوران آقای صفری که معاونت دیپلماسی را بر عهده داشتند و سفیر در بسیاری از کشورها بودند، قدم‌های بسیار مثبتی برداریم. ایشان با داشتن اطلاعات و توانمندی‌های زیاد، نقش مؤثری در پیشبرد اهداف دیپلماسی ایفا کردند. صادرات اقتصادی قبل از دولت شهید رئیسی ۶۰۰میلیون دلار بود؛ اما پس از روی‌کارآمدن دولت ایشان، در سه سالی که این دولت در قدرت بود، صادرات به یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید. این تغییر نشان‌دهنده اثرگذاری چشمگیر دولت در حوزه دیپلماسی اقتصادی است؛ بنابراین اگر دولت فعلی نیز اقداماتی مشابه انجام دهد، مانند افزایش تعداد رایزن‌های بازرگانی و مراکز تجاری در قاره آفریقا و انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی در سطح کلان با دولت‌ها در قالب تهاتر، می‌توانیم این پروژه‌ها را به بخش خصوصی منتقل کنیم. در این صورت، می‌توانیم مانند برخی کشورهای موفق مثل چین و ترکیه که حمایت‌های خوبی از بخش خصوصی دارند، از این بخش‌ها نیز حمایت کنیم.
اتاق مشترک ایران و آفریقا چه نقشی در تقویت همکاری‌های دوجانبه و جذب سرمایه‌گذاران آفریقایی به ایران، به‌ویژه اصفهان دارد؟
وظیفه اتاق‌های مشترک تسهیلگری است؛ به این معنا که ما باید زمینه‌های فعالیت، تجارت و سرمایه‌گذاری را در کشورهای مربوط شناسایی و رصد کنیم. این فرآیند شامل برگزاری همایش‌ها، نشست‌ها با سفرا و هماهنگی با هیئت‌های تجاری به همراه مشارکت اتاق‌های بازرگانی استان‌ها و سفارتخانههای کشورهای هدف می‌شود تا بتوانیم سطح روابط را ارتقا دهیم.
علاوه بر این، اطلاعات مرتبط با سرمایه‌گذاری و دیگر فرصت‌ها در کشورهای مختلف، مانند مناقصات و درخواست‌های موجود را منتقل کنیم؛ به‌عنوان‌مثال، فرض کنید که ما قصد داریم از آفریقا سرمایه‌گذار جذب کنیم؛ اما این امکان در حال حاضر وجود ندارد؛ زیرا آن‌ها هنوز به‌عنوان سرمایه‌گذار پذیرای سرمایه‌گذاری نیستند؛ همچنین ما آمادگی داریم که شعبه‌ای از اتاق مشترک ایران‌آفریقا را در اصفهان، یکی از کلان‌شهرهای کشور، تأسیس کنیم و تفاهم‌نامه‌ای نیز به امضا برسانیم. با توجه به پیشرفت‌های خوبی که در سال‌های اخیر در اصفهان صورت گرفته است، می‌توانیم به کشورهای آفریقایی پیشنهاد دهیم که روابط خود را از این شهر آغاز کنند؛ به‌عنوان‌مثال ایجاد یک نمایشگاه دائمی در تانزانیا یا نیجریه که محصولات استان اصفهان در آن به نمایش گذاشته شود، می‌تواند گامی مؤثر در تسریع روابط اقتصادی باشد؛ چراکه تأثیر زیادی دارد وقتی آفریقایی‌ها بتوانند محصولی را ببینند، لمس کنند و بدانند که یک فرد پاسخگو در آنجا حضور دارد. این تنها یکی از پیشنهاد‌هاست و ما می‌توانیم روی دیگر پیشنهاد‌ها هم تمرکز کنیم.
در پایان، چشم‌انداز روابط اقتصادی ایران و آفریقا را در دهه‌های آینده چطور ارزیابی می‌کنید؟
قاره آفریقا با گردش صادرات و وارداتی بالغ‌بر ۱۵۰۰میلیارد دلار که این رقم تنها شامل صادرات و واردات کالاها می‌شود و خدمات فنی و مهندسی را دربرنمی‌گیرد (که به نظر من، این رقم ممکن است حتی بیشتر از ۱۵۰۰ میلیارد دلار باشد)، یکی از اهداف اصلی کشورهای اروپایی و آمریکایی به شمار می‌رود. دلیل این امر که پیش‌تر هم به آن اشاره کردم، این است که آفریقا فقیرترین قاره است. در این مدت، کشورهای اروپایی و آمریکایی از منابع آنجا بهره‌برداری کرده‌اند و تکنولوژی لازم را به آن منتقل نکرده‌اند؛ به همین دلیل آفریقا به بازار بسیار مناسبی برای ما تبدیل شده است؛ حتی رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کرده‌اند که کشورهای همسایه، آفریقا و آمریکای لاتین باید در اولویت سیاست‌های ما قرار گیرند.
اگر تمام محصولات ایران را در نظر بگیریم، تقریبا همه آن‌ها قابلیت صادرات به آفریقا را دارند؛ همچنین در آفریقا سندی به نام «سند ۲۰۶۳» تدوین شده که هدف آن، تبدیل این قاره به یک کشور توسعه‌یافته تا سال ۲۰۶۳ است. به همین دلیل، زمان برای ورود ما به این بازار بسیار کوتاه است و احتمالا در دهه‌های آینده، حضور ما در آفریقا با دشواری‌هایی همراه خواهد بود؛ زیرا دیگر کشورها نیز در حال فعالیت در این منطقه هستند.
