امسال، چهلمین سالی است که جهان 27 سپتامبر را به عنوان روز جهانی گردشگری جشن می‌گیرد. بانی انتخاب این روز هم سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) ازجمله سازمان‌های زیرمجموعه سازمان ملل متحد بوده است. امسال اما اوضاع با همه سالهای گذشته تفاوت چشمگیری دارد. تفاوتی که اگر بخواهیم بدون تعارف و صریح صحبت کنیم، نه سازمان جهانی گردشگری و نه وزارت میراث فرهنگی توجهی به اوضاع خاص زمانی نداشتند و شعارها و برنامه‌های این روز را طبق روال سالهای گذشته انتخاب کرده‌اند. اتفاقی که قابل تأمل است و جای تعجب بسیار دارد.
شعار نامتناسب روز جهانی گردشگری
سازمان جهانی گردشگری، شعار گردشگری و ارتقای روستایی (Tourism and Rural Development) را برای امسال انتخاب کرده است، در حالی که معمولا شعار سال باید با توجه به مقتضیات زمانی انتخاب شود و حالا هم در زمانه‌ای هستیم که معضل بیکارشدن شماری از افراد فعال در حوزه گردشگری مطرح است و سفر و گردشگری در محاق قرار گرفته‌اند. در این مورد اتفاقا کارشناسان حوزه گردشگری هم انتقادهایی را مطرح کرده‌اند. مثلا محمد جهانشاهی، کارشناس گردشگری، در یادداشتی برای مهر نوشته: «این شعار اشاره به نقش و تأثیر گذاری زیادی که این صنعت می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی در روستاها با بهره‌گیری از مؤلفه‌های توسعه پایدار داشته باشد می‌کند، این شعار یکی از مهم‌ترین کارکردهای گردشگری در روزگار ماست. اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط حاکم بر سال ۲۰۲۰ و زمین‌گیرشدن بخش عمده‌ای از صنعت گردشگری در سراسر جهان تحت تأثیر کرونا ویروس، بهتر و منطقی‌تر بود، شعاری مناسب این وضعیت فوق قرمز طراحی می‌شد. گردشگری، صنعت خدماتی است که رفته‌رفته از فعالیتی فراغتی به سمت جریانی استراتژیک می‌رود تا به یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های اثرگذار بر کیفیت زندگی امروز ما و یکی از فاکتورهای مهم در مباحث آینده‌پژوهی تبدیل شود.»
به روایت او، حالا بیکاری بیش از ۱۰۰ میلیون شاغل گردشگری اتفاقی عجیب نیست. تاب‌آوری اقتصادی و برنامه‌های حمایتی دولت‌ها توانسته بخش‌هایی از این صنعت را حفظ کند، اما واقعیت این است که شاهد حذف بخشی از بدنه گردشگری جهان هستیم؛ چون رکوردی تاریخی به ثبت رسیده است. با توجه به شرایط، به نظر می‌رسد پنج سال، زمان حداقلی برای بازگشت دوباره گردشگری به حالت اول باشد، از دیگر سو شاهد تغییر رفتار و نگرش‌هایی در سیاست‌ها و استراتژی‌ها، نوزایی گردشگری و تقسیم گردشگری به پیش و بعد از کرونا خواهیم بود. در این شرایط، هم‌گرایی و ایجاد بستری برای هم‌افزایی فکری یک نیاز اساسی به حساب می‌آید که توجه به این مهم وظیفه سازمان جهانی جهانگردی به عنوان نهاد مادر است. شعار امسال این سازمان می‌توانست چراغی پیش روی همه دست اندرکاران این صنعت آسیب‌دیده باشد. شعاری که می‌توانست در همسوکردن دولت‌ها و اعضای این سازمان برای برون‌رفت از این شرایط و تدوین سیاست‌های جدید در تکرار چنین شرایطی، مؤثر واقع شود.شعار «جهانگردی و توسعه روستایی» شعاری مناسبی برای این روزهای گردشگری دنیا نیست.
روزی که امسال استثنائا نباید رایگان می‌بود!
هر سال در روز جهانی گردشگری سازمان میراث فرهنگی که حالا به وزارت میراث تبدیل شده، یک هدیه ویژه به مخاطبانش می‌داد، به این صورت که اعلام می‌کرد بازدید از بناها و موزه‌هایش رایگان است و مخاطبان بین 5 تا 10ساعت فرصت دارند که از این عناصر دیدن کنند. اتفاقی هم که می‌افتاد، هجوم مخاطب و رخ‌دادن گردشگری انبوه (Overtourism) بود و احتمال آسیب‌رسیدن به بنا هم افزایش می‌یافت و ارتباط مخاطب با موزه یا بنا در حد دیدن سریع و گذرا رخ می‌داد. یعنی به عبارت روشن، این هدیه معمولا نه کارکرد خوبی برای مخاطب داشت و نه کارکرد مهمی برای موزه و بنا. در ارزیابی هدیه هم حتی می‌توانستیم دو سر باخت بودنش برای مهمان و میزبان را با صدای بلند اعلام کنیم! اما امسال این هدیه روی بدتری هم پیدا کرده است. اگر اپیدمی کرونا تمام یا کم‌رنگ شده بود، می‌توانستیم این هدیه را فصل آشتی مخاطبان با موزه ها و بناها و با رویکرد تشویق مردم برای بازگشت به گردشگری تعریف کرد، اما حالا چنین چیزی هم محلی از اعراب ندارد. با همه این صحبت‌ها ما در سرویس میراث و گردشگری روزنامه اصفهان زیبا که از سال 92 تا به حال، مدام مخاطبان روزنامه را به گردشگری و دیدن و آموختن از میراث فرهنگی دعوت کرده‌ایم، امسال از همه مخاطبانمان تقاضا می‌کنیم که در روز جهانی گردشگری به دیدن بناها و موزه‌ها نروند. مگر اینکه از نظر درآمدی در دهک‌های پایین جامعه قرار دارند و امکان خرید بلیت در مواقع دیگر سال را به هیچ وجه ندارند. اگر خانواده‌ای هستید که مایلید فرزندانتان بناها و موزه‌های میراثی اصفهان از جمله بناهای میدان نقش‌جهان، کاخ چهلستون، کاخ هشت بهشت، مسجدجامع عتیق، منارجنبان، موزه هنرهای تزئینی ایران و… را ببینند، اما توان تقبل هزینه حداکثر 5 هزار تومانی ورودیه‌ها را ندارید، از این فرصت استفاده کنید و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در ساعات خلوت‌تر روز به دیدن این اماکن بروید. ساعات خلوت‌تر هم در میانه روز یا ابتدای روز است. برای جوانان و نوجوانانی که فعلا امکان تقبل هزینه‌های ورودیه ها را ندارند هم این امکان اتفاق قابل تاملی است.
