طیــبــه فـــاطــمـی، رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با اصفهان‌زیبا آنلاین از اقدامات تازه این اداره و تحولات پیش روی کتابخانه‌های اصفهان می‌گوید. طرح‌ها و اقداماتی که او آن‌ها را دارای مزیت رقابتی پایدار و آینده‌نگرانه می‌داند. فاطمی حرکت از ساختاری سنتی به ساختاری مدرن در امر مدیریت کتابخانه‌ها را امری لازم و ضروری می‌داند: «در عصر اطلاعات و در جامعه اطلاعاتی امروز سیستم‌ها باید از ساختاری سنتی به ساختاری مدرن تبدیل شوند؛ یعنی دوران گذار را با کمترین تبعات منفی پشت سر بگذارند و با دریافت بیشترین امتیازها پا در دوران مدرن بگذارند.» او صحبتش را با تمرکز بر وضعیت کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان پی می‌گیرد: «از یک طرف، کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان با طیف ناهمگونی از مخاطب روبه‌روست و باید بر اساس درخواست مخاطبان همه‌جور نیازی را در عرصه کتاب برآورده کند. از طرف دیگر، کتابخانه‌های عمومی و ازجمله کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان دانشگاه‌های مردم هستند؛ چراکه کتابخانه‌های مدارس و دانشگاه‌ها در دوره‌ای نیاز افراد به کتاب را تأمین می‌کنند؛ اما کتابخانه‌های عمومی در تمامی دوره‌ها و در تمام سنین پاسخ‌گوی نیاز شهروندان به کتاب و کتاب‌خوانی و امر پژوهش هستند. این مسئله لزوم همگام‌شدن با تکنولوژی‌ها و تغییرات روز در عرصه اطلاعات و امر دیجیتال را نشان می‌دهد و البته کار ما را در مدیریت و اداره کتابخانه‌ها، به‌خصوص در کتابخانه شهرداری، دوچندان می‌کند. چرا؟ چون کتابخانه‌ها باید با همان ساختار قدیمی نیاز مردم را تأمین کنند و کتاب چاپی را به دست مخاطب برسانند و به‌موازات آن طرح و برنامه‌هایی را برای ورود به عرصه دیجیتال و درعین‌حال آموزش و نحوه استفاده از آن پیش ببرند. این اقدامات هم‌زمان با توجه به مشکلاتی که در عرصه دیجیتال از حق کپی‌رایت، زیرساخت و… وجود دارد با دشواری پیش می‌رود.»
تأمین منابع کتابخانه‌ها با عقد تفاهم‌نامه با مراکز معتبر
فاطمی یکی از اصلی‌ترین تغییرات در این دوران گذار را تغییر سیاست مالکیتی به جایگزینی در امر کتاب می‌داند: «در مــجمـــوعـــه‌اقــداماتـــی جایــگاه و سطح پاسخ‌گویی کتابخانه مرکزی به نیازهای مخاطبان را بالاتر بردیم و کتابخانه مرکزی همگام با کتابخانه‌های تخصصی و دانشگاهی در حال کار عمومی و تخصصی است؛ بنابراین اقدامات تازه در کتابخانه مرکزی آن را به بستری برای مخاطب عام، مخاطب خاص و پژوهشگران تبدیل کرده است. در ارتقای سطح پاسخ‌گویی، یک‌سری از نیازها را خود کتابخانه مرکزی تأمین کرده است و برخی از منابع را هم در قالب عقد تفاهم‌نامه‌هایی با کتابخانه دانشگاه‌های معتبر، مراکز علمی و مراکز اطلاع‌رسانی معتبر فراهم کرده است. این یعنی در حال حاضر در کتابخانه‌های شهرداری سیاست مالکیت به کنار رفته و سیاست جایگزینی به میان آمده است. یعنی اینکه دلیلی ندارد در شرایطی که ما با کمبود بودجه، کمبود منابع انسانی و کمبود وقت روبه‌روییم همه‌چیز را بخریم یا تولید کنیم. ما می‌توانیم داشته‌ها و منابعمان را به اشتراک بگذاریم. یکی از مهم‌ترین تفاهم‌نامه‌ها که تا پیش از این اتفاق نیفتاده بود، عقد تفاهم‌نامه همکاری با کتابخانه ملی ایران است. در این تفاهم‌نامه قرار بر این است که ما منابع دیجیتال را با همدیگر مبادله کنیم؛ همچنین هر منبعی که تنها کتابخانه ملی دارد، به ما بدهد و هرچه کتابخانه‌های شهرداری از نسخ خطی و… در اصفهان دارند، به کتابخانه ملی بدهند.»
ایجاد کتابخانه‌های بدون دیوار؛ رسالت آینده کتابخانه‌ها
رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شــهــرداری اصفهان رسالت کتابخانه‌های شهرداری اصفهان در آینده‌ای نزدیک را ایجاد کتابخانه‌های بدون دیوار می‌داند: «هسته اصلی کتابخانه‌های بدون دیوار، کتابخانه‌های دیجیتال و این بخش در کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان افتتاح شده است؛ اما این کافی نیست، چراکه برای رسیدن به نقطه ایدئال کتابخانه‌های بدون دیوار به یک‌سری زیرساخت‌های قابلیتی و فرایندی نیاز داریم. زیرساخت‌های قابلیتی شامل تکنولوژی، منابع و تجهیزات و نیروی انسانی است و زیرساخت‌های فرایندی شامل اقدامات، طرح‌ها و برنامه‌هایی است که برای پیشبرد کتابخانه‌های بدون دیوار اندیشیده می‌شود.» فاطمی درباره برنامه‌هایی که برای زیرساخت‌های قابلیتی ازجمله تربیت نیروی انسانی دنبال می‌کنند، می‌گوید: «از متخصصان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی در کنار متخصصان کامپیوتر و رایانه استفاده کردیم و واحد انفورماتیک سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان با واحد کتابخانه‌ها تعامل بسیار خوبی دارند. درعین‌حال آموزش‌های ضمن خدمت در حال پیگیری است و دوستانی که در مراکز مشغولند از دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکترای رشته کتابداری هستند. از منظر زیرساخت هم سازمان تمام تلاش خودش را برای آماده‌سازی و بهبود زیرساخت‌ها به کار بسته است.»
به‌روزشدن پرتال کتابخانه‌های شهرداری اصفهان
فاطمی افتتاح پرتال تازه کتابخانه‌های شهرداری را اقدام دیگر این اداره برای بهبود شرایط کتابخانه‌ها و تحول کارایی آن قلمداد می‌کند و درباره این پرتال می‌گوید: «در بحث پرتال کتابخانه‌های شهرداری، پرتال تازه‌ای رونمایی و جایگزین پرتال قبلی شد. درواقع پرتال قبلی آن‌چنان کارایی نداشت و لزوم تغییر آن احساس می‌شد و پرتال جدید در نوع خود اتفاق بی‌نظیری است. در پرتال قبلی تنها اطلاعات کتابخانه مرکزی روی آن موجود بود؛ اما در پرتال تازه امکان ورود اطلاعات تمام کتابخانه‌های شهرداری وجود دارد. یعنی با استناد به این پرتال می‌توانیم بفهمیم در هر منطقه چند کتابخانه و چه نوع کتابخانه‌هایی وجود دارد و هر کتابخانه چه منابعی دارد و چه طرح و خدماتی را به مردم ارائه می‌دهد؛ یعنی تبعیت از یک نظام هماهنگ و یکپارچه در ارتباط با امور کتابخانه‌ها.»
اسکن شدن بخش بزرگی از آرشیو صائب
فاطمی در ارتباط با بازگشت آرشیو صائب به اصفهان از تفاهمی با کتابخانه ملی صحبت می‌کند: «در مسئله آرشیو صائب طبق تفاهمی با کتابخانه ملی ایران آن بخش از اسنادی که نمونه آن را کتابخانه ملی داشت، به اصفهان بازگرداند و بخش دیگری هم که در تهران ماند، از سوی کتابخانه ملی اسکن شد و فایل دیجیتال آن در اختیار کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان قرار گرفت. نکته حائز اهمیت اینجاست که در تفاهم‌نامه، کتابخانه ملی موظف شد تمام مجلاتی را که مربوط به اصفهان بود و در اصفهان موجود نبود، اسکن کند و در اختیار کتابخانه مرکزی شهرداری قرار دهد. مسئله‌ای که مهم است، اسکن شدن اسناد صائب است؛ چراکه دیگر بیم ازبین‌رفتن و نگرانی بابت نگهداری وجود ندارد؛ مضاف بر اینکه در حال حاضر زمانه استفاده از فایل‌های دیجیتال و اسکن شده در تحقیقات است. درواقع بازگشت آرشیو صائب به اصفهان و کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان یک حسن اضافه دارد و آن اسکن شدن بخش بزرگی از اسناد و مجلات و روزنامه‌های اصفهان است. آن بخش فیزیکی مجلات و اسناد هم به بهترین روش ممکن در کتابخانه مرکزی نگهداری می‌شود.»
افتتاح پایگاه مطالعات اصفهان‌پژوهی
رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان افتتاح پایگاه مطالعات اصفهان‌پژوهی را از دیگر اقدامات تازه این اداره معرفی و درباره آن توضیحاتی ارائه می‌کند: «در پایگاه مطالعات اصفهان‌پژوهی کلیه منابع مرجع ازجمله کتاب‌ها، مقالات، نسخ خطی و… در موضوعات مختلف جمع‌آوری‌شده است. نسخه اولیه این پایگاه از چهارپنج سال پیش آماده و شروع به کار کرده و به‌صورت مدام داده‌ها به این پایگاه وارد می‌شود؛ بااین‌حال آن چیزی که به‌عنوان پایگاه اطلاعاتی نظام‌مند آغاز به کار کرده، تازه رونمایی شده و مشغول کار است. در تمام کشورهای پیشرفته، این کتابخانه‌های عمومی هستند که فرهنگ شهرها و منابع مهم در ارتباط با شهر را حفظ می‌کنند. ما هم در اصفهان وظیفه داریم تمام اسناد و اطلاعات درباره تاریخ و معماری و شهر اصفهان را حفظ و نگهداری کنیم؛ چه برای پژوهشگران که نیاز به منابع اصفهان‌شناسی دارند و چه برای عرضه به توریست‌ها و مهمانانی که به اصفهان می‌آیند.»
افتتاح تالار پژوهش کتابخانه مرکزی
افتتاح تالار پژوهش کتابخانه مرکزی به نام یک نفر از تأثیرگذاران عرصه کتابخانه‌های اصفهان اقدام دیگری است که فاطمی از آن یاد می‌کند: «تالار پژوهش کتابخانه مرکزی در خود منابع مرجع و میز پژوهش برای پژوهشگران جای داده است. در کتابخانه مرکزی به دلیل کمبود جا یا عدم چیدمان منطقی هیچ میزی وجود نداشت که یک نفر کتاب مدنظرش را بررسی و از آن اطمینان پیدا کند که همان کتاب مطلوبش است یا خیر. ما برای افتتاح این تالار گالری‌ها را در کتابخانه مرکزی به‌طورکلی جمع کردیم؛ چراکه به‌هیچ‌عنوان با اهداف و راهبردهای کتابخانه هماهنگ نبود و نمایشگاه‌هایی در سطحی بسیار پایین را در خود جای می‌داد. بنابراین در محلی که چندین سال گالری بود، تالار پژوهش را افتتاح کردیم. پژوهشگر با دسترسی آزاد به منابع می‌تواند در محل این تالار به مطالعه و پژوهش بپردازد. این تالار را به اسم سه بزرگوار افتتاح کردیم. یکی از سالن‌ها به نام دکتر فضل‌الله صلواتی نام‌گذاری شد که اگر ایشان نبود کتابخانه مرکزی هم وجود نداشت. یک سالن هم به نام زنده‌یاد استاد مرتضی تیموری که نقش بسزایی در کتابخانه‌های دانشگاهی و بعد کتابخانه‌های شهرداری داشت نام‌گذاری شد و یک سالن هم به نام زنده‌یاد استاد منوچهر قدسی که با حضورش کمک شایانی به کتابخانه‌ها کرد، نام‌گذاری شد.»
