به گزارش اصفهان زیبا؛ در گذشته بسیاری از امور مردم و شهر در مساجد رتقوفتق میشد. مساجد و ائمهجماعات علاوه بر اداره امور مسجد و حل مسائل مردم در جریانسازیها نقش بسزایی داشتهاند که اوج آن قبل و بعد از انقلاب اسلامی بود. متأسفانه با گذشت زمان شاهد بودهایم که این نقش مؤثر و جریانساز بهشدت تقلیل یافته است؛ تا جایی که در حال حاضر درب بسیاری از مساجد فقط در زمان برپایی نماز گشوده میشود و امامجماعت فقط برای اقامه نماز در مسجد حضور پیدا میکند.
با درنظرگرفتن وضعیت فعلی، بازیابی نقش مسجد در جامعه امروزی ازجمله نیازهای فرهنگی کشور است که فقدان آن بهشدت حس میشود. به مناسبت روز جهانی مسجد بر آن شدیم تا علت انفعال برخی مساجد را بررسی کنیم. در این رابطه با حجتالاسلام مجتبی کوچکزاده، مدیر اجرایی مرکز رسیدگی به امور مساجد، به گفتوگو نشستیم.
مرکز رسیدگی به امور مساجد چگونه و از چه زمانی شروع به فعالیت کرد؟
در ۱۳۶۷ بهدنبال فرمان مقام معظم رهبری مرکز رسیدگی به امور مساجد توسط آیتالله مهدویکنی در تهران دایر شد. در 1375 این مرکز زیرنظر آیتالله مظاهری دایر شد و همان زمان تأیید رهبری را دریافت کرد. در آن زمان از تجربههای این مجموعه در تهران بهره بردیم و با استفاده از آنها مرکز اصفهان را راهاندازی کردیم. این مرکز در اصفهان دو معاونت دارد: معاونت شهر اصفهان و معاونت شهرستانهای اصفهان.
در کنار این معاونتها، نماینده سپاه نیز همواره در مرکز حضور دارد. دلیل حضور این نماینده در مرکز رسیدگی به امور مساجد حضور پایگاههای مقاومت بسیج در اغلب مساجد و رسیدگی به امور و حل مشکلات این پایگاهها توسط نماینده سپاه است؛ علاوهبراین، مدیریت جذب و گزینش مرکز مسئولیت ساماندهی و مدیریت مساجد و ائمهجماعات را برعهده دارد.
شایان ذکر است که ارگانها و دستگاههای بسیاری با این مرکز همکاری دارند، همچون اداره اوقاف، سازمان تبلیغات، سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر تبلیغات، ستاد اقامه نماز و مجموعههای دیگری که در زمینههای فرهنگی با مرکز رسیدگی به امور مساجد تعامل دارند.
در حال حاضر مراکز رسیدگی به امور مساجد در کشور چه فعالیتهایی انجام میدهند؟
در حال حاضر وظیفه این مراکز شناخت وضع موجود مساجد و ائمهجمعه بوده است؛ به این صورت که همه مساجد بررسی شوند و شناخت نسبی در رابطه با مسجد، امامجماعت و سایر موارد مرتبط با مسجد انجام شود. این بررسیها برای رسیدن به یک برنامهریزی دقیق و مطلوب در این رابطه بوده است.
گفتنی است؛ در گذشته مرکز رسیدگی به امور مساجد فقط در سه استان تهران، اصفهان و مشهد بود که با حکم مقام معظم رهبری به آقای حاج علی اکبری در تهران، همه استانها موظف شدند زیر نظر نماینده ولیفقیه، مرکز رسیدگی به امور مساجد را دایر کنند؛ همچنین در همه استانها باید سازماندهی لازم انجام شود تا تمام مساجد در سطح کشور بتوانند با یکدیگر تعامل فرهنگی داشته باشند. این تعاملها که تاکنون میان این مراکز وجود نداشته است، میتواند تأثیر مثبت و بسزایی بر فعالیت مساجد داشته باشد. اجلاسها و سمینارهای مشترک، کسب تجربه و آموزشهای لازم ازجمله تأثیرهای خوب این تعاملهاست.
امامجماعت و مسجد تراز انقلاب ازنظر شما چه ویژگیهایی دارد؟
در ابتدا باید بگویم که تربیت امامجماعت تراز و منصوبکردن آنها در مساجد بهواسطه ارتباط و تعامل دوطرفه با مرکز حوزه علمیه شدنی است. انتظار ما از حوزه، جذب و تربیت جوانان برای امامجماعت است؛ زیرا یکی از ویژگیهای امامجماعت تراز، جوانبودن است. بالاخره انسان در جوانی شوق بیشتری به این امور دارد؛ بهویژه که چنین مسئولیتی نیازمند صرف وقت و حوصله بسیاری است و مطمئنا یک جوان، راحتتر و بهتر از پس آن برمیآید؛ همچنین امامجماعت باید به مسائل و مشکلات روز واقف باشد که تسلط بر مسائل روز در جوانان بیشتر است.
حضور امامجماعت در مسجد نباید تنها به وقت نماز محدود شود. بهطورکلی باید به سمتی برویم که ائمهجماعات بتوانند مساجد را بهخوبی اداره کنند. اگر مدیریت و اداره مسجد به عهده امامجماعت باشد و در کنار آن سایر ارکان مسجد همچون هیئتامنا، مسئولان کانونهای مسجد، خادم مسجد و بقیه افراد به او کمک کنند، میتوان مسجد ترازی داشت. البته امامجماعت جوان نیز نیاز به کسب تجربه و مهارت در این زمینه دارد.
آیا برای پرورش امامجماعت تراز انقلاب طرح و برنامهای صورت گرفته است؟
یکی از طرحهایی که برای تربیت و پرورش جوانان داریم، گماشتن طلبههای تازهکار حوزه در کنار امامجماعتهای باسابقه است. این طرح باعث میشود کار و دانش در کنار هم، یک جوان باتجربه تربیت کند. طلبه جوان با حضور در مسجد و کسب تجربه از یک امامجماعت باسابقه میتواند آنچه را در حوزه آموخته است، با آنچه میبیند، به کار ببندد؛ علاوه بر این، امامجماعت مسجد میتواند در غیاب خود از این طلبهای که کنارش آموزش دیده است، استفاده کند و مسجد بدون امامجماعت نمیماند.
از مشکلاتی که مساجد با آن دستوپنجه نرم میکنند، بگویید.
مسئله مهم دیگر در این زمینه، تأمین مالی ائمهجماعات است. هرجا تصمیم قاطعی گرفته میشود، باید منابع مالی و بودجه کافی برای آن در نظر گرفته شود. متأسفانه تاکنون مسجد پشتیبانی مالی مناسبی نداشته است که بتواند برای امور مختلف هزینه کند. تأمین مالی مساجد و ائمهجمعه مسئلهای است که نیازمند تدبیر در سطوح بالا همچون مجلس و دولت است. امور پژوهشی و تربیت ائمهجماعات، رسیدگی به ساختمانها و زیرساختهای لازم مساجد، تأمین مالی ائمهجماعات و همه امور مرتبط با مسجد نیازمند بودجه کافی است. اگر امامجماعت ازنظر مالی تأمین نشود، مجبور است برای کسب درآمد و گذران زندگی جای دیگری مشغول به کار شود؛ اینگونه، مسجدی که باید همواره به روی مردم شهر باز بوده و گرهگشای آنها باشد، فقط برای برپایی نماز گشوده میشود؛ همچنین اگر زیرساختهای لازم مانند سرویسبهداشتی، تعمیرات، تأمین آب، برق و گاز مساجد تأمین نشود، مسجد تعطیل میشود.
موقوفاتی که برخی از مساجد دارند، کفاف خرجهایشان را میدهد؟
برخی از مساجد موقوفات دارند که این مسئله شامل همه مساجد نمیشود. مساجدی که موقوفات دارند، درآمد حاصل از موقوفات خرج امور مسجد میشود؛ اما متأسفانه همین موقوفات نیز آنگونه که باید در اختیار مساجد نیست. موقوفاتی که برخی مساجد دارند، میتواند کمکخرج مسجد باشد؛ حتی برخی از این مساجد بهواسطه موقوفاتشان میتوانند درآمدی فراتر از هزینههای خود داشته باشند؛ اما متأسفانه افرادی که این موقوفات را تصرف کردهاند یا از آنها استفاده میکنند، مبلغ خیلی کمتری نسبت به آنچه باید، پرداخت میکنند. متأسفانه اداره اوقاف در این زمینه باقدرت وارد نمیشود و حق مساجد را نمیگیرد. اداره اوقاف با همکاری قوه قضائیه باید در این زمینه وارد شوند و اجازه ندهند به موقوفات دستدرازی شود؛ موقوفاتی که میتواند در بسیاری از موارد گرهگشا باشد.
مرکز رسیدگی به امور مساجد چقدر در رسیدگی به شکایتها و بررسی وضعیت مساجد موفق بوده است؟
کمبود بازرس یکی دیگر از مشکلاتی است که محدودیتهای اقتصادی برای مرکز رسیدگی به امور مساجد ایجاد کرده است. در حال حاضر اصفهان هزارو300 مسجد دارد؛ این در حالی است که این مرکز تنها یک بازرس دارد. با این وضعیت بازرس تنها میتواند به شکایتها و گزارشها رسیدگی کند و زمانی برای بازدید و سرکشی به مساجد ندارد. اگر دست مرکز باز باشد، میتواند نیرو جذب کرده و مرتب از مساجد بازدید کند؛ پای صحبت امامجماعت، مسئولان مسجد و اهالی مسجد بنشیند و مشکلات آنها را بازتاب دهد.