به گزارش اصفهان زیبا؛ پیامبر گرامی اسلام(ص) بهعنوان معلمی برای بشریت مبعوث شد. از آنجا که وظیفه اصلی یک معلم، تعلیم علم است، پیامبر (ص) نیز موظف به تعلیم علم حقیقی به انسانها بود. علم حقیقی، علمی است که سعادت واقعی را برای انسان به ارمغان میآورد و این علم، چیزی جز علم اخلاق نیست.
ازاینرو پیامبر خود هدف مبعوث شدنش را اینگونه تبیین میکند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاق.»(من برای اتمام مکارم اخلاقی مبعوث شدهام). علم اخلاق به انسان میآموزد که چگونه فضایل را در خود پرورش دهد و از رذایل دوری کند. بنابراین، هدف بعثت پیامبر (ص) تعلیم و تکمیل مکارم اخلاقی است، زیرا تنها از این طریق است که انسان میتواند به سعادت حقیقی دست یابد. این دیدگاه با آیات قرآن نیز همسوست؛ چنانکه در آیه ۱۶۴ سوره آل عمران، پیامبر(ص) بهعنوان آموزشدهنده کتاب و حکمت به مردم معرفی شده است. علاوه بر این اخلاق زیربنایی برای استفاده از سایر علوم است. بدون اخلاق، سایر علوم و معارف نمیتوانند تأثیرگذار باشند. اگر انسان از اخلاق نیک برخوردار نباشد، حتی اگر به تمام دانشها و معارف نیز مسلط باشد، نمیتواند از آنها در جهت تکامل خود و بشریت بهره ببرد. بدون اخلاق، سایر علوم به ابزاری برای انجام نیات نفسانی بشر تبدیل خواهد شد.
علاوه بر این، اخلاق به معنای عام، تمامی جوانب زندگی انسان را در برمیگیرد. این مفهوم شامل همه روابط فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی میشود. اخلاق نیک نهتنها رفتار فردی انسان را بهبود میبخشد، بلکه روابط اجتماعی و ساختارهای سیاسی و اقتصادی را نیز اصلاح میکند. همنشینی اخلاق با حوزههای اقتصاد، سیاست، فرهنگ، آموزش و … هرچند در نگاه اول آرمانگرایانه مینماید، میتواند مدینه فاضلهای را که مدنظر فیلسوفان اسلامی نظیر فارابی، میرفندرسکی و … بود، تحقق بخشد.
از سویی دیگر، انسانیت و هویت واقعی انسان در گرو اخلاق است. بدون اخلاق، انسان به جایگاه حیوانات یا حتی پایینتر از آن سقوط میکند. اخلاق است که انسان را از سایر موجودات متمایز کرده و به او هویت انسانی میبخشد. پسازاین حیث نیز، هدف ویژه بعثت پیامبر (ص) میتواند همان تکمیل مکارم اخلاقی باشد تا انسانیت انسان حفظ و تقویت شود. امام علی (ع) نیز در نهجالبلاغه میفرمایند: «انسان به اخلاقش شناخته میشود.»
همچنین، هدف از خلقت انسان، رسیدن به سعادت است و سعادت واقعی در گرو اخلاق و مکارم اخلاقی است. سعادت حقیقی، سعادتی است که از طریق کسب فضایل اخلاقی و دوری از رذایل حاصل میشود. چنانکه خداوند در آیه یک سوره اعلی نیز میفرماید: «به تحقیق هر کس نفس خود را تزکیه کند، رستگار شده است.»
اخلاق جوهره اصلی تعالیم دینی است و تمامی احکام و قوانین اسلامی در جهت تکمیل اخلاق انسان وضع شدهاند. صدور احکام دینی مانند نماز، روزه، زکات و حج، همگی در راستای پرورش اخلاق نیک فردی و اجتماعی در انسانهاست. بنابراین، هدف بعثت پیامبر (ص) تکمیل مکارم اخلاقی است تا جوهره اصلی تعالیم دینی نیز محقق شود.
سایر اهداف ذکر شده در قرآن برای مبعث را نیز میتوان در راستای تحقق همین هدف ارزیابی کرد. اخلاق نهتنها زیربنای دین و سایر علوم است، بلکه تمامی حوزههای زندگی انسان را در برمیگیرد و جوهره اصلی انسانیت و سعادت حقیقی است. بنابراین، میتوان گفت که رابطهای دوسویه بین بعثت و مکارم اخلاقی وجود دارد: از یکسو، هدف بعثت تکمیل مکارم اخلاقی است و از سوی دیگر، تحقق مکارم اخلاقی بدون بعثت امکانپذیر نیست.