به گزارش اصفهان زیبا؛ در ایران با کمبود محیط‌بان مواجه هستیم. موضوعی که سال‌هاست در مورد آن صحبت شده است. شوربختانه کاهش تعداد محیط‌بانان در شرایطی رخ داده است که اکثریت محیط‌بانان شاغل نیز از مهارت و علاقه لازم برخوردار نیستند. در کنار آن عدم‌حمایت‌های مالی و قضایی سبب کاهش انگیزه آنان برای فعالیت بهتر شده است. محیط‌بانان به امنیت جانی و حمایت‌های قضایی و قانونی نیاز دارند. با حرف و برگزاری همایش و وعده‌ووعید نمی‌توان حامی محیط‌بانان بود.
قطعا 145 محیط‌بان به‌شهادت‌رسیده طی ادوار گذشته قربانی خلأهای قانونی شده‌اند. مادامی که از محیط‌بانان حمایت کامل انجام نشود، نمی‌توان کیفیت و مهارت خاصی از سوی محیط‌بانان را شاهد باشیم؛ مگر اینکه برای عده کمی از این قشر، انگیزه و علاقه حرف اول را بزند.
سازمان محیط‌زیست در این چند سال به تعداد افرادی که بازنشسته شده‌اند، افراد جدید با کیفیت بالا استخدام نکرده است؛ آن هم به دلیل اشتباهاتی که در به‌کار‌گیری نیرو وجود دارد. یک فعال محیط‌زیست که نمی‌خواست نامش فاش شود به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: روند استخدام در بخش محیط‌بانی بسیار ضعیف است. استخدام براساس رابطه و بعضا با سهمیه صورت می‌گیرد؛ در حالی که باید براساس ضابطه باشد. برای محیط‌بانی آزمون و شروطی گذاشته می‌شود که افراد علاقه‌مند و دارای تجربه حذف می‌شوند. این درحالی است که باید فردی برای محیط‌بانی استخدام شود که تجربه داشته باشد و همیار مورد اعتماد بوده و قبلا خودش را ثابت کرده باشد.
این شخص که خودش سابقه محیط‌بانی در مناطق را داشته، ادامه می‌دهد: یک سری قوانین دست‌وپا گیری وجود دارد که سازمان باید این قوانین را با کمک سازمان‌های مربوطه اصلاح و افراد علاقه‌مند را استخدام کند.
کمبود بودجه مشکل بسیار بزرگی است
سازمان از لحاظ بودجه در سال‌های اخیر وضعیت بسیار بدی را تجربه می‌کند. این همیار محیط‌زیست با اشاره به این موضوع خاطرنشان می‌کند: همان بودجه اندک هم در جای خودش استفاده نشده است. کمبود بودجه و عدم هزینه درست منابع مادی که وجود دارد باعث شده خیلی از افراد بی‌انگیزه شوند. حتی محیط‌بانانی که متعهد و لایق هستند به خاطر بحث بودجه و بی‌انگیزه شدن شغلشان را ترک می‌کنند؛ متأسفانه کیفیت کار برخی از افرادی که باقی می‌مانند نیز بسیار کم شده و بعضا امکان انجام تخلفات هم افزایش می‌یابد.
این همیار محیط‌زیست می‌گوید: خود محیط‌بانان هم از این موضوع اطلاع دارند. شاید کسی به این موضوع اشاره نکند ولی این مورد کاملا وجود دارد. سازمان به علت کمبود بودجه نمی‌تواند نیروی جدید بگیرد و از آن طرف همان نیروی اندک هم متأسفانه اکثرا کیفیت ندارند.
گواهینامه سلامت صرفا روی کاغذ است
به گفته او قبلا مناطقی را داشتیم که با چهل محیط‌بان به‌صورت شیفتی اداره می‌شد؛ الان همان منطقه با کمتر از 20 نیرو اداره می‌شود. این فعال محیط‌زیست می‌گوید: برخی از محیط‌بانان درصدد هستند که به ادارات وارد شوند. واقعا انگیزه و تعهد در بدنه محیط‌بانی نه همه ولی در اکثریت خیلی کاهش پیدا کرده و این موضوع از اتفاقاتی که در مناطق رخ می‌دهد، قابل‌مشاهده است. افت کیفیت حفاظت از مناطق و افت تعداد حیات‌وحش را به‌وضوح می‌توان دید.
این فعال محیط‌زیست ادامه می‌دهد: گواهینامه سلامت یا سن مشخص داشتن فقط روی کاغذ اجرا می‌شود. شخص متقاضی مشکل جسمانی دارد و نمی‌تواند در محیط طبیعی فعالیت کند. این نیروها بعضا استخدام می‌شوند و حتی دوره‌هایی یک روزه یا چهارروزه را می‌گذرانند که این دوره‌ها اصلا نشان نمی‌دهد آن فرد واقعا به درد این کار می‌خورد یا خیر. راهکار حل مشکل این است که افرادی استخدام شوند که علاقه‌مند باشند، تجربه داشته باشند و خودشان را ثابت کرده باشند. من کسی را می‌شناسم که بالغ بر 40 سال سن دارد ولی از ده تا نیروی محیط‌بان که بیست‌ودوساله‌اند بهتر است. مشکل بزرگ در بحث محیط‌بانی این است که طیف وسیعی از افراد چه با آزمون آمده باشند یا رابطه فقط دنبال شغل بوده‌اند و علاقه نداشته‌اند. لزوما کوهنورد بودن یا دامدار بودن دلیل نمی‌شود شما محیط‌بان خوبی باشید. شخص به خاطر داشتن بیمه وارد محیط‌بانی می‌شود و این موضوع جای کسانی که علاقه‌مند هستند را می‌گیرد.
کمترین حمایت مادی و معنوی از محیط‌بانان
در زمانی از تاریخ قرار داریم که کمترین حمایت دولتی، مادی و معنوی از محیط‌بانان می‌شود. محیط‌بان‌ها از لحاظ مادی، معنوی و مخصوصا از لحاظ قضایی بی‌پشتیبان هستند. این فعال محیط‌زیست خاطرنشان می‌کند: به‌طور مثال در جایی محیط‌بان با شکارچی درگیر شده است. علت درگیری شکار بوده. عنوان شده چرا ورود کردید و چرا درگیر شدید آن هم به خاطر یک بز! این‌قدر حمایت کم است یا درجایی دیگر عنوان می‌شود ای کاش فلان منطقه حفاظت‌شده با گونه‌هایش از بین می‌رفت تا مزاحم کار ما نباشند.
این همیار محیط‌زیست خاطرنشان کرد: حمایت دولتی و قضایی از محیط‌بانان خیلی پایین است و الان از این نظر در بدترین موقع تاریخ هستیم.
تکنولوژی به کیفیت کار محیط‌بان کمک می‌کند
این همیار محیط‌زیست عنوان می‌کند: تکنولوژی می‌تواند تا حد زیادی کمک کند ولی درنهایت با شرایط فعلی کشورمان نیاز به نیروی انسانی داریم. ما زیستگاه‌های متفاوت داریم. نمی‌توانیم یک پروتکل کلی برای همه این مناطق در نظر بگیریم. ولی مواردی مثل پهپاد یا دوربین مداربسته یا دوربین دید در شب خیلی کمک می‌کند.
او ادامه می‌دهد: باید از محیط‌بان‌های باتجربه استفاده کرد و از نظرات آن‌ها برای گزینش افراد متعهد و علاقه‌مند استفاده کرد. علاقه‌مند با حقوق کمتر در این شغل ماندگار می‌شود؛ ولی کسی که علاقه ندارد به‌محض اینکه حقوقش کم می‌شود یا شغلش را ترک می‌کند یا متأسفانه امکان تخلف دارد. اگر درآمد محیط‌بانان افزایش پیدا نکند هرچقدر هم نیروی خوب استخدام کنید خودش را نشان می‌دهد.
این همیار محیط‌زیست پیشنهاد می‌دهد: محیط‌زیست از صنایع کمک بگیرد. صنایع عوارض آلایندگی دریافت می‌کنند. آن‌ها می‌توانند بخشی از این درآمد را برای محیط‌بانان هزینه کنند. تمام دوستانی که در کشور ما ادعا می‌کنند دوستدار محیط‌زیست و حیات‌وحش هستند، باید حمایت مادی و معنوی مخصوصا دولتی و قضایی از محیط‌بانان و یگان داشته باشند.
تاحالا ندیدیم در موردحمایت از محیط‌بانان کسی یا انجمنی صحبت کند؛ ولی کافی است اداره محیط‌زیست ده تا پروانه شکار صادر کند تا درآمدش برای محیط‌بان‌ها صرف شود صدای همه بالا می‌رود. چون آن موضوع خیلی احساساتی‌تر است و می‌تواند جامعه را احساسی کند؛ ولی این موضوعات خشک و بنیادین است و به آن توجه نمی‌شود.
موضوعی که این فعال محیط‌زیست بدان اشاره می‌کند و می‌گوید: ما برای سگ‌های ولگرد تظاهرات می‌کنیم؛ ولی برای جان محیط‌بانان بی‌تفاوت عمل می‌کنیم.
این فعال محیط‌زیست در پایان صحبت‌هایش گفت: با این وضعیت، حفاظت از مناطق با مشکل روبه‌رو می‌شود. در اصل بزرگ‌ترین مشکلمان منقرض شدن نسل حفاظت گران باتجربه و علاقه‌مند است.
حمایت محیط‌بانان در اولویت برنامه‌های دولت
الهه پهلوان، کارشناس و فعال محیط‌زیست نیز به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: طبق استانداردهای جهانی به ازای هر ۴۰۰۰ هکتار در عرصه طبیعی یک محیط‌بان برای حفاظت آن تعیین می‌شود. درحالی‌که در ایران به ازای هر ۴۰ هزار هکتار یک محیط‌بان وجود دارد و این مسئله عرصه حفاظت از زیست بوم را برای محیط‌بان ایرانی دشوار کرده است. تعداد محیط‌بانان در کشور با وجود مسئولیت‌های فراوان کافی نیست. محیط‌بانان همواره با خطرهای زیادی مانند درگیری مسلحانه و سختی شرایط کار به علت تنوع زیست‌بوم‌های ایران (کوهستان، بیابان و…) مواجه هستند؛ بنابراین حمایت از آن‌ها باید در اولویت برنامه‌های اصلی دولت قرار گیرد.
او می‌گوید: بنا به گفته فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست کشور در سال 1401 تعداد کثیری از پذیرفته‌شدگان که مراحل استخدام را طی کردند و درنهایت محیط‌بان شدند، اما پس از دیدن سختی‌های محیط‌بانی انصراف دادند! انصرافی که باعث سوختن سهمیه‌ها شده است.
به گفته این کارشناس محیط‌زیست با وجود همه سختی‌های این شغل (شبانه‌روزی، شیفتی و سختی کار و…) افراد زیادی در این شغل هستند که از روی عشق و علاقه پای این کار ایستاده‌اند و سزاوار توجه و حمایت‌های قانونی هستند.
