به گزارش اصفهان زیبا؛ زورخانه، این مکان مقدس و پررمزوراز، همچون نگینی در دل تاریخ و فرهنگ اصفهان می‌درخشد؛ با دیوارهایی که روایتگر رشادت‌ها و افتخارهای پهلوانان است و فضایی آکنده از عطر عرق و صدای ضرب‌های مهیب میل‌های ورزشی. زورخانه جایی است که جسم و جان در آن به‌هم می‌آمیزند.
زیر گنبدی که گویی آسمان را به زمین آورده‌اند، پهلوانان با حرکات موزون و پرصلابت، روحیه‌ای سرشار از جوانمردی و ایثار را زنده نگه می‌دارند. هر ضربه میل، هر چرخش و هر نعره، یادآور سنت‌های دیرینه و ارزش‌های اصیلی است که در این مکان مقدس، نسل‌به‌نسل منتقل شده‌اند.
زورخانه‌ها ساختاری گنبدی‌شکل دارند و گود هشت‌ضلعی آن، پایین‌تر از سطح زورخانه قرار گرفته است که ورزشکاران در آنجا هنرنمایی می‌کنند. نمای بیرونی زورخانه‌ها چهارگوشه با گنبد یا گنبد گلدسته است. زورخانه چنان محترم و مقدس است که ورزشکاران بدون وضو وارد آن نمی‌شوند و اولین‌اقدام آنان پس از ورود، خاک‌بوسی آنجاست. در زورخانه آن‌قدر کوتاه است که همه باید به حالت تعظیم وارد آن شوند و علت آن، انجام تعظیم و تکریم به مکان مقدس و خودشکنی و ازبین‌بردن تکبر است.
معماری سقف گنبدی زورخانه با مساجد و تکایا قرابت و نزدیکی زیادی دارد. گنبد تنها روی گود را پوشانده و سایر قسمت‌های سقف زورخانه مسطح است. مرشد، رهبر مراسم پهلوانی است که اشعار حماسی و عرفانی می‌خواند و بر تنبک ضرب می‌گیرد. اشعاری که مرشد می‌خواند، حاوی تعالیم اخلاقی و اجتماعی است و بخشی از ادبیات زورخانه‌ای را تشکیل می‌دهد.
یکی از رسوم قدیمی زورخانه‌ها، آیین زورخانه‌گردی ماه مبارک رمضان است که بیشتر جنبه صله‌رحم در ماه مبارک رمضان دارد؛ به این صورت که پهلوانان و پیش‌کسوتان ورزش زورخانه‌ای از دیرباز شب‌های ماه رمضان بعد از افطار به دیدوبازدید زورخانه‌ای یا همان زورخانه‌گردی می‌پرداختند؛ به این صورت که پیش‌کسوتان و ورزشکاران هر محله، هر شب به دیگر زورخانه‌ها می‌رفتند و آنجا دیدوبازدید پهلوانان و ورزشکاران زورخانه‌ای انجام می‌شد و از احوال همدیگر باخبر می‌شدند.
در این دیدوبازدیدها، اگر کسی مشکلی داشت، اهالی ورزش زورخانه‌ای به‌واسطه دیدوبازدیدها از آن مطلع می‌شدند و همه دست‌به‌دست هم مــی‌دادنــد تا مشکل آن فرد یا افراد رفع شود.
صدای احوال‌پرسی میان پهلوان‌ها، از نونهالان تا کهن‌سالان در گود زورخانه می‌چرخد؛ بعد صدای رخصت از گوشه و کنار گود، بلند می‌شود. پهلوان‌ها برای ورود به گود هشت‌ضلعی زورخانه از سادات، پیشکسوت‌ها، پیرمردها و پدران شهید رخصت می‌گیرند؛ برنامه‌ای که هم دیدوبازدید پهلوان‌هاست و هم چرخ‌زدن و میل‌بازی و کباده‌کشی.
درواقع ورزشکاران باستانی و زورخانه‌ای، در ایام ماه مبارک رمضان، در زورخانه‌ها احیا می‌گرفتند و امروزه، دعا و ذکر و یاد خدا در ماه رمضان تا هنگام سحر در زورخانه‌ها، کم‌وبیش وجود دارد.
ظاهرا زورخانه‌گردی سنتی 700 ساله است؛ آیینی که در ماه مبارک رمضان توسط ورزشکاران و پهلوانان انجام می‌شود و نوعی صله‌رحم به‌حساب می‌آید؛ با این تفاوت که در زورخانه برای نیازمندان کمک جمع کرده و بعضی شب‌ها هم گل‌ریزان می‌کنند برای کسانی که بیشتر نیازمند هستند؛ مانند زندانیان جرائم غیرعمد یا مشکلات بزرگ‌تر.
«گود و ماه» برنامه صاحبان ضرب و زنگ در اصفهان
حسین حسین‌زاده، رئیس فدراسیون ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای اصفهان، در گفت‌وگو با «هم‌محله» با اشاره به اینکه فرهنگ پهلوانی دارای رمزورازهای مختلف و لایه‌های متعدد و معانی گسترده است، گفت: صاحبان ضرب و زنگ با استفاده از آموزه‌های دینی، آیات نورانی کلام‌الله مجید، روایات و نصایح بزرگان و کتب غنی فرهنگی ایرانی پهلوانی آیین‌های مهم و مفیدی را در زورخانه‌ها ایجاد کردند که رفتارهای تازه و جدیدی را در جامعه نهادینه کرد.
او با اشاره به اینکه اصفهان بیشترین تعداد زورخانه در سطح کشور را دارد، افزود: برنامه «گود و ماه» با رویکرد احیای آیین کهن زورخانه‌گردی در ماه مبارک رمضان که به اندازه ورزش پهلوانی قدمت دارد، در استان اصفهان برگزار می‌شود.
حسین‌زاده تصریح کرد: در آیین گود و ماه که یکی از کهن‌مؤلفه‌های فرهنگی ایران اسلامی است و در دین مبین به این موضوع هم اشاره‌شده، پهلوانان و جوانمردان در ماه مبارک رمضان بعد از عبادت خدای سبحان و روزه‌گرفتن و اطاعت از خداوند، به ابراز دوستی و دستگیری و همیاری و جویاشدن از احوال همدیگر در قالب ورزش پهلوانی اهتمام دارند که این رابطه اجتماعی می‌تواند استعدادهای انسان‌ها را شکوفا سازد و به رشد بیشتر و شادزیستن انسان کمک کند.
او ادامه داد: زورخانه‌های اصفهان و برخی شهرستان‌ها به‌نوبت در شب‌های ماه مبارک رمضان میزبان ورزشکاران سایر زورخانه‌ها هستند و بعد از انجام ورزش پهلوانی دعا و نیایش از حال همدیگر باخبر می‌شوند و اگر امکانی برای دستگیری از افراد نیازمند باشد، به آن می‌پردازند.
پهلوانی نیست سنگی یا گلی برداشتن
پهلوانی چیست باری از دلی برداشتن
تا توانی مرحمی شو بر دل و زخم کسی
نی که زخمی یا که سوزی بر دلی بگذاشتن
دستگیری از ضعیفان شیوه مردانگی است
نی چو قارون سیم و زر بر روی‌هم انباشتن
زور و بازوی جوانی چند روزی بیش نیست
سعی کن تا نام نیکی بعد مرگت داشتن
پهلوان آن است که بر نفس خودش غالب شود
نی که جمعی یا که فردی زیر فرمان داشتن
