به گزارش اصفهان زیبا؛ همین چندوقت پیش بود که ماجرای یادگاری‌نوشتن فردی بر تن بی‌جان سی‌وسه‌پل، حاشیه به پا کرد و با سیلی از واکنش‌های منفی روبه‌رو شد. البته این اتفاق مسبوق به سابقه است و تنها باری نیست که شهروندان اقدام به چنین کاری می‌کنند. کافی است سری به ابنیه تاریخی بزنید تا با حجم انبوهی از یادگاری‌ها و خراش‌هایی که بازدیدکنندگان بر تن این آثار حک کرده‌اند، روبه‌رو شوید. این اتفاق در مکان‌های طبیعی و گردشگری دیگر نیز به‌وفور رخ می‌دهد. در ایام نوروز، داستان بردن خاک دو جزیره هرمز و نقره‌ای و ازبین‌بردن اکوسیستم این منطقه توسط گردشگران با موجی از انتقادات در فضای مجازی روبه‌رو و باعث شد تا مسئولان استان هرمزگان از گردشگرانی که خاک این دو جزیره را با خود به یغما برده بودند، بخواهد آن را بازگردانند؛ چراکه برخی از شهروندان عادت کرده‌اند پا به هرجایی که می‌گذارند، ردپایی از دستکاری‌ها و سهل‌انگاری‌های خود به یادگار بگذارند!
طبیعتی که به یغما رفت!
در روزهای گذشته تصاویر متعددی در فضای مجازی وایرال شد که نشان می‌داد شهروندان پس از بازدید از دشت لاله‌های واژگون، آن‌ها را از ریشه درآورده و بغل‌بغل با خود می‌برند! مصداق این موارد بسیار زیاد است و یکی‌دو تا نیست؛ موضوعی که نشان می‌دهد شهروندان نسبت به محیط پیرامون خود بی‌تفاوت هستند و آگاهانه یا ناآگاهانه دست به تخریب آن می‌زنند. اگرچه در سال‌های اخیر فعالان حوزه گردشگری و همچنین محیط‌زیست سعی کرده‌اند با روش‌های مختلف گردشگران را از تبعات کار خود آگاه کنند؛ اما این ماجرا همچنان ادامه دارد و در مکان‌های مختلف به گونه‌های متعدد رخ می‌دهد. مریم کریمی، پژوهشگر اجتماعی، در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» دلایل این پدیده را برمی‌شمرد؛ آنجا که می‌گوید: «با رشد شهرنشینی و ورود مدرنیته و ازبین‌رفتن سنت‌ها، شاهد افزایش چنین پدیده‌هایی نیز می‌شویم؛ چراکه هنجارها و ارزش‌های مناسب برای موارد مختلف تعریف نشده است.» او در ادامه به واژه «وندالیسم» اشاره می‌کند و می‌افزاید: «وندالیسم از نام قبیله وندال‌ها که از قبیله‌های ژرمن بودند گرفته شده. این قبیله در قرن پنجم میلادی افرادی جنگ‌طلب و ستیزه‌جو بودند که با حمله و تصرف سرزمین‌های مختلف به تخریب اموال مردم آن سرزمین‌ها اقدام‌می‌کردند.»
به گفته کریمی، تخریب اماکن یا میراث طبیعی توسط افراد ممکن است با اهداف خاص یا از سر ناآگاهی صورت گیرد؛ برای مثال، وقتی فرد هم‌بستگی خود نسبت به جامعه را از دست بدهد و بین خود و جامعه فاصله ببیند، دست به تخریب می‌زند؛ چراکه نتوانسته خودش را به اثبات برساند و از امکانات و ابزارهایی که در اختیارش قرارگرفته به‌درستی استفاده کند. به گفته این پژوهشگر، در برخی از مواقع نیز این حرکت می‌تواند نشانه یک اعتراض باشد؛ اعتراض به سیاست‌ها و اتفاقاتی که در شهر رخ می‌دهد و موجب نارضایتی شهروندان می‌شود؛ برای همین فرد دست به تخریب اموال عمومی می‌زند که این موضوع نیازمند افزایش اعتماد اجتماعی است. متأسفانه در این باره آموزش‌های لازم صورت نگرفته است و برخی از افراد نمی‌دانند که در برابر نگهداری و صیانت از اموال عمومی مسئول هستند. او معتقد است: «به‌واسطه رشد فضای مجازی زندگی حالت نمایشی به خود گرفته است و افراد مدام تصاویر و فیلم‌هایی از مراحل مختلف زندگی خودشان را در این فضا به نمایش می‌گذارند. این مسئله باعث محدودشدن ارتباطات شده است. وقتی افراد مختلف شاهد چنین اقداماتی از سوی دیگر شهروندان هستند، به‌مرور خودشان هم ترغیب می‌شوند این کار را انجام بدهند تا مبادا از قافله عقب بمانند!»
به گفته کریمی، جلوگیری از انتشار تصاویر و فیلم‌هایی که افراد در آن به راحتی دست به تخریب میراث طبیعی و تاریخی می زنند و آن را بدون هیچ ابایی نمایان می کنند، از اهمیت بسیار برخوردار است؛ چرا که وایرال‌شدن این تصاویر دیگر افراد را هم به این کار ترغیب می کند.
شهرام باسیتی، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه برخی افراد هرچه را در محیط پیرامون خود که اموال عمومی زیبا و موردپسند عموم است تخریب می‌کنند، خاطرنشان می‌کند: «ازجمله عوامل فردی این نوع رفتار، هیجانات روحی یا پرخاشگری به‌صورت فردی یا جمعی است که در قالب تخریب اموال عمومی
ظهور می‌کند. خودنمایی‌های یک یا چندنفره باعث تحمیل رفتارهای مخرب این افراد به جامعه می‌شود که در این موارد کمک به کاهش و تخلیه هیجانات درونی متناسب با سن هنجارشکنان برای مقابله با این نوع ناملایمات اجتماعی ضروری است.»
این استاد علوم اجتماعی در شاخه مردم‌شناسی با تأکید بر اینکه اگر به افراد در خانواده اهمیت داده نشود و فرد از سوی دیگر در کسب جایگاه اجتماعی، خود را ناکام ببیند دست به وندالیسم می‌زند، می‌گوید: «در این موارد می‌شود آن را نوعی اعتراض به نابرابری هم تلقی کرد.»
رفتار مخربی که مسری شد!
آسیب به محیط‌زیست و میراث طبیعی و همچنین ابنیه تاریخی این روزها مسری شده و افراد زیادی را می‌بینیم که دست به چنین اقدامی می‌زنند. از دیدگاه «امیل دورکیم»، جامعه‌شناس فرانسوی، رفتارهای انحرافی مانند وندالیسم و تخریب و آسیب به بناهای تاریخی نوعی پدیده اجتماعی است؛ یعنی فردی به خاطر ناملایمات اجتماعی و آزرده‌خاطرشدن از جامعه به‌صورت فردی یا جمعی روحیات تخریب‌گرایانه پیدا می‌کند.
باسیتی با اشاره به اینکه درباره آسیب به آثار تاریخی و میراث فرهنگی باید گفت فرد با آسیب‌واردکردن به این آثار به ارضای خودکم‌بینی و در ظاهر با قدرت‌نمایی از این طریق به تلافی آنچه در جامعه به آن دست نیافته اقدام می‌کند، یادآور می‌شود: «از آنجا که وندالیسم پدیده‌ای اجتماعی و فرهنگی است، ریشه در عوامل اکتسابی دارد؛ یعنی فرد در جامعه می‌آموزد وقتی به او بهایی داده نمی‌شود، او نیز با آسیب به اموال عمومی یا میراث فرهنگی که در نگاه جامعه بسیار بااهمیت است، به جبران آن پدیده
اقدام کند.»
