تأثیراتی که بیشتر تحلیلگران اقتصادی روی کوتاه مدت و مقطعی‌بودنش انگشت می‌گذارند و استمرار شرایط اقتصادی را وابسته به انتخابات 1400 می‌دانند و به زعمشان چگونگی رویکرد سیاستمداران داخلی است که چشم‌انداز بازارها و بخش‌های مختلف اقتصادی را تعیین خواهد کرد. در شرایط کنونی بازارهای مالی کشور از نتیجه این انتخابات متأثر شده است. با چرخش گرایش نتایج انتخاباتی آمریکا به نفع بایدن قیمت دلار اندکی ریزش داشت. همزمان با بالا گرفتن زمزمه‌های پیروزی بایدن در انتخابات، دلار روز پنج‌شنبه افت قیمت داشت و به کانال 26هزار تومان رسید ، روز جمعه هم با ریزش قیمتی بیشتر در کانال 24هزار تومان معامله شد و روز گذشته نیز در مرز 25 هزار تومان قرار داشت. به دنبال کاهش نرخ دلار قیمت سکه نیز کاهشی شد و با وجود کاهش معاملات، در کانال 12میلیون تومان قرار داشت. بورس هم منفی شد و بیش از 27 هزار واحد دیگر افت داشت.در بازار خودرو اما اغلب فعالان از این می‌گفتند که خریدوفروشی انجام نمی‌شود. با این حال استمرار این ریزش‌های قیمتی در بازارهایی مانند دلار و سکه و طلا مشخص نیست. در خصوص اینکه انتخاب رئیس‌جمهور آمریکا چه تأثیراتی روی وضعیت اقتصادی ایران خواهد داشت، با چندتن از تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
اثر کوتاه مدت انتخابات آمریکا روی اقتصاد ایران
مصـطفی خـــوش‌چــشم، تحــلیلگر مسائل اقتصاد بین‌الملل به اصفهان‌زیبا می‌گوید: حدود یک یا دو ماه طول می‌کشد تا رئیس‌جمهور جدید آمریکا روی کار بیاید و با پیروزی ترامپ و بایدن تفاوتی در شرایط اقتصادی ایران ایجاد نمی‌شود، صرفا در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت می‌توانیم شاهد تأثیرگذاری انتخابات آمریکا به لحاظ روانی روی شرایط اقتصادی ایران باشیم. خـــوش‌چـــشم تـــصریح می‌کـــند: درصورتی که بایدن رئیس‌جمهور آمریکا شود، حدود یک تا دوماه قیمت ارز ، سکه و طلا ریزش پیدا می‌کند؛ ولی بعید است روی قیمت کالاها و اجناس تأثیرگذار باشد؛ چون ثبت سفارش کالا و سفارش کالاها با قیمت‌های جدید و ترخیص کالا زمان‌بر است و بعید است افرادی که با قیمت‌های بالا اقدام به خرید کالا و اجناس کرده اند، قیمت‌ها رادر کوتاه‌مدت پایین بیاورند. بنابراین بنده تأثیرگذاری انتخابات آمریکا را صرفا در یک بازه زمانی یک یا دوماهه می‌دانم .
تحولات ایران بعد از انتخابات1400
خوش‌چشم عنوان می‌کند: سنای آقای بایدن جمهوری‌خواه است و گام‌هایش بسیار محافظه‌کارانه خواهد بود؛ حتی اگر سنای بایدن دمکرات هم بود خیلی روی اقتصاد ایران تأثیری نداشت. احتمالش هست که پس از انتخابات 1400 شاهد تحولاتی باشیم که به لحاظ روانی روی شرایط اقتصادی تأثیرگذار باشد ولی به لحاظ حقایق اقتصادی هم انتخابات 1400 روی شرایط اقتصادی تأثیر چندانی ندارد.
رویکرد بایدن همان برجام‌پلاس است
این تحلیلگر مسائل اقتصاد بین‌الملل بیان می‌کند: بایدن در حقیقت هیچ سودی برای جناح‌ها ندارد؛ این جناح‌های داخل ایران هستند که تعیین می‌کنند از حضور بایدن چه استفاده‌ای ببرند؛ بنابراین جناح اصلاح‌طلب سعی می‌کند با زنده‌کردن مذاکرات همانند سال 92 در وزن‌کشی‌های داخلی از این حربه استفاده کند. اما در عمل چه دولت اصول‌گرا و چه دولت اصلاح‌طلب همزمان با حضور بایدن سرکار باشد خیلی هم در عمل تفاوتی نخواهد داشت. اگرچه موقعیتی برای استفاده از یکی از جناح‌های داخلی به منظور وزن‌کشی‌های داخلی برای انتخابات سال 1400 است.
برجام‌پلاس، خواسته آمریکایی‌ها
خوش‌چشم خـــاطرنــشان می‌کــند: بایدن اعلام کرده چیزی که می‌خواهد شبیه چیزی است که ترامپ خواهانش است، بایدن اعلام کرده که به برجام پلاس باز می‌گردد یعنی به‌روزرسانی‌شده و تغییریافته شرایط برجام و درمقابل جمهوری اسلامی هم از ماه‌ها پیش اعلام کرده که تغییر در برجام را نمی‌پذیرد. درصورتی که بایدن درخواست کرده است که تمامی بندهای محدودیت‌های هسته ای جابه‌جا شود و احتمالا درخواست‌هایی در زمینه کاهش نگرانی‌های متحدان آمریکا در منطقه را در همین برجام می‌خواهد بگنجاند. این تــحلیلگر مـــسائل اقـــتصاد بین‌الملل ادامه می‌دهد: بایدن از ایران ضمانت خواسته که تا تأمین امنیت رژیم اشغالگر قدس را از پیش تضمین بدهد و اعلام کرده در صورتی که ایران تمامی‌موارد را با هم برای معامله ضمانت نکند، او هم معامله نمی‌کند؛ بنابراین شروطی که گذاشته در این فازهای چهارگانه دقیقا مشابه با شروط دوازده‌گانه‌ای است که ترامپ گذاشته است؛ با این تفاوت که ترامپ این اقدام را در یک معامله بزرگ می‌خواست انجام دهد، اما بایدن این اقدام را در یک یا چهار فاز می‌خواهد عملیاتی کند.
درآمدهای ارزی افزایش پیدا می‌کند
برخی کارشناسان هم نظرشان این است که انتخاب بایدن روی صادرات نفت ایران تأثیرش را می‌گذارد و منجر‌به افزایش درآمدهای ارزی دولت خواهد شد. از این حیث پیروزی بایدن امتیازی برای اقتصاد ایران خواهد بود؛ با این حال اینکه رفتار بلندمدت نرخ ارز وبه دنبال آن سایر بازارها به چه صورتی باشد به چگونگی سیاست‌های داخلی بستگی دارد. استاد اقتصاد دانشگاه تهران به اصفهان‌زیبا می‌گوید: اگرچه با تغییر رئیس جمهور آمریکا به صورت ریشه‌ای رفتار آمریکا با ایران تغییر نمی‌کند، اما از لحاظ شخصیتی و سلیقه‌ای با انتخاب بایدن شاهد تغییراتی در اقتصاد ایران خواهیم بود. آلبرت بغزیان تصریح می‌کند: با روی‌کارآمدن بایدن احتمال بازگشت به برجام وجود دارد؛ چون انتخاب او روی بحث صادراتی ایران اثرگذار است و این اثرگذاری در زمینه صادرات نفت ایران و روی قیمت نفت بیشتر خواهد بود. بنابراین دستاورد روی کارآمدن بایدن برای اقتصاد ایران این است که دولت به درآمدهای ارزی بیشتری دست پیدا می‌کند و مشکلات ارزی دولت کاهش می‌یابد. بغزیان ادامه می‌دهد: با این وجود این اراده بانک مرکزی است که در تعیین نرخ ارز اثرگذار خواهد بود و تصمیم‌گیری در زمینه واردات به سیاست‌های داخلی ارتباط پیدا می‌کند که در این خصوص باید منتظر ماند و دید در انتخابات 1400 رویکرد دولت به چه صورت خواهد بود.
قیمت‌گذاری‌ها به انتخابات آمریکا ربطی ندارد
او عنوان می‌کند: قیمت‌گذاری کالاها و محصولات به انتخابات آمریکا ارتباطی ندارد و به طور کامل به سیاست‌های داخلی ارتباط پیدا می‌کند، ولی با روی کارآمد بایدن دیگر بهانه‌هایی که در گذشته در خصوص افزایش قیمت‌ها مطرح می‌شد و به ترامپ نسبت داده می‌شد، وجود نخواهد داشت. استاد اقتصاد دانشگاه تهران بیان می‌کند: روی کارآمدن بایدن روی قیمت ارز و سکه و طلا تأثیرگذار است ولی تأثیرگذاری آن روی سایر بازارها و استمرار آن به آینده بستگی دارد. به نظر می‌رسد ریزش قیمت دلار تا نرخ 23هزار تومان یا 22هزار تومان ادامه داشته باشد و نباید به ریزش بیشتر دلار امیدوار بود؛ بلکه کاهش قیمت دلار به عزم و اراده بانک مرکزی بستگی دارد.
بغزیان می‌گوید: با انتخاب بایدن قیمت دلار تحت تأثیر جو روانی انتخابات آمریکا به صورت مقطعی کاهش پیدا می‌کند، ولی قیمت دلار بعد از انتخابات آمریکا تعیین می‌شود و بستگی به سیاست‌های داخلی بعد از انتخابات 1400 دارد. درحقیقت احتکار خودروها و دست‌های پشت پرده بازار مسکن مسائل داخلی هستند و به انتخابات آمریکا ارتباطی ندارد؛ این مسائل باید در داخل حل‌وفصل شود تا بتوان تأثیرش را روی بازارها دید. او عنوان می‌کند: انتخاب بایدن به سود جناح اصلاح‌طلب در ایران خواهد بود، درخصوص تأثیرش روی اقتصاد ایران هم باید گفت که باید منتظر ماند و دید کاندیداها در انتخابات 1400 چه افرادی خواهند بود؛ اگر به دنبال منافع حزبی باشند که تأثیر چندانی روی شرایط اقتصادی ندارد، باید منافع ملی را برای سروسامان‌دادن اقتصاد در نظر گرفت.
انتخاب راهبرد سیاستمداران داخلی اهمیت دارد
تأکید کارشناسان این است که چه بایدن رئیس جمهور شود و چه ترامپ این سیاستمداران داخلی هستند که با انتخاب راهبرد تعیین خواهند کرد که چه سرنوشتی در انتظار اقتصاد ایران باشد. عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان به اصفهان‌زیبا می‌گوید: مسائل ساختاری اقتصاد ایران از طریق سیاست‌های ساختاری درونی و اصلاحات ساختاری داخل اقتصاد ایران کاهش یا رفع می‌شوند؛ برای مثال ساختار مالی دولت با کسری تراز عملیاتی روبه‌روست؛ به عبارت دیگر مخارج انجام عملیات از طرف دولت بیشتر از درآمدهای عملیات مالی دولت است که این ساختار از درون باید به واسطه به‌کارگیری سیاست‌های مناسب اصلاح شود و با برنامه‌ریزی و عزم جدی از شرایط بیرونی نیز استفاده برد. محمد واعظ برازانی تصریح می‌کند: همان‌طور که در گذشته در برخی مقاطع زمانی افزایش نرخ ارز منابع مالی جدیدی برای کشور به همراه داشته است، انتخاب بایدن هم می‌تواند در کوتاه‌مدت به منابع ارزی جدیدی منجر شود؛ اما در اختیار گرفتن این منابع به معنای اصلاح اقتصاد ایران نیست؛ مهم این است که ساختارها و سیاست‌های پایه‌ای به گونه‌ای تغییر کرده باشند که منابع جدید استفاده شده به تحول بنیادی و خارج شدن اقتصاد ایران از روند رشد متوسط به روند رشد بالا ، ارتقای تحولات فناورانه در اقتصاد ایران، بالارفتن سهم صادرات کالای برخوردار از فناوری برتر و ارتقای رفاه عامه منجر شود. این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان عنوان می‌کند: باتوجه به شرایط اقتصاد آمریکا در کوتاه‌مدت نرخ برابری دلار باز هم کاهش پیدا می‌کند؛ اما وضعیت بلندمدت این نرخ به ساختارهای اقتصاد ایران بستگی دارد؛ به اینکه آیا ما در تجارت خارجی با انعقاد موافقت‌نامه‌های پولی دو یا چندجانبه با کشورهایی که از نظر راهبردی به آن‌ها نزدیک هستیم و یا پیمان‌های تجاری راهبردی با همین کشورها توانایی ضربه‌پذیری تجارت خارجی خود و تسهیل مالی آن را کاهش خواهیم داد یا خیر. درواقع اینکه رفتار بلندمدت نرخ ارز چگونه باشد، به بهره‌گیری اقتصاد ملی ما از فرصت‌های پیش رو بستگی دارد و بهره‌گیری از فرصت‌های پیش‌رو مستلزم داشتن راهبرد سیاستی است.
احتمال بازگشت به برجام هست
واعظ برازانی اذعان می‌کند: با انتخاب بایدن به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا احتمال بازگشت به برجام وجود دارد. اما در این خصوص دو ایده مطرح است؛ اول ایده بازگشت متقابل بدون ضمانت و دوم ایده بازگشت متقابل با ضمانت، تجربه برجام نشان داد توافق‌های سیاسی اگر عجولانه صورت گیرد در عمل امکان عمل‌کردن طرف مقابل به تعهدات خود را کمتر خواهد داشت؛ ولی توافقاتی که متضمن اقدامات متقابل متوازن و تدریجی باشد عملی‌شدنی‌تر و قابل‌اتکاتر است. عضو هیئت علمی‌دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان توضیح می‌دهد: نکته دارای اهمیت این است که چه بایدن به عنوان گزینه نهایی در عالم سیاست آمریکا و چه ترامپ به عنوان گزینه نهایی در دیوان عالی آن کشور تعیین شود، ما در انتخاب راهبرد و اجرای آن و همینطور در تحول ساختارهای اقتصادی خود درست عمل کنیم. اگر ما درست عمل کنیم از فرصت‌ها بهره می‌گیریم تهدیدها را هم می‌توانیم به فرصت تبدیل کنیم و اگر درست عمل نکنیم فرصت‌ها از دست می‌روند و تهدیدات نیز اختلال جدی در کارکرد اقتصاد ایران ایجاد می‌کنند.
